: System bezpieczeństwa międzynarodowego- ONZ i NATO
1) Działalność Organizacji Narodów Zjednoczonych (ONZ)
a) powstanie ONZ: 14 VIII 1941- Karta Atlantycka; 1 I 1942- Deklaracja Narodów Zjednoczonych;
- podpisanie Karty Narodów Zjednoczonych- 25 VI 1945 ( San Francisco)
c) cele ONZ:
- utrzymywanie międzynarodowego pokoju i bezpieczeństwa,
- rozwijanie przyjaznych stosunków między narodami; zagadnienia międzynarodowe o charakterze gospodarczym, społecznym, kulturalnym,
Zgromadzenie Ogólne
- koordynowanie działań państw,
d) struktura ONZ:
- organ plenarny członków ( 192)
- sesje: wrzesień- grudzień
- uchwały- zalecenia przekazuje Radzie Bezpieczeństwa
- przyjmuje nowych członków, wyklucza,
- wybiera członków Rady Społeczno- Gospodarczej, niestałych członków Rady Bezpieczeństwa, sędziów Międzynarodowego Trybunału Sprawiedliwości
Rada Społeczno- Gospodarcza
Rada Powiernicza
Rada Bezpieczeństwa
Sekretariat
Międzynarodowy Trybunał Sprawiedliwości
Koordynacja wyspecjalizowanych organizacji ONZ
Sekretarz Generalny
Ban Ki- moon – kadencja 5 lat
- UNESCO- Organizacja NZ ds. Oświaty, Nauki i Kultury
- UNICEF- Fundusz Narodów Zjednoczonych Pomocy Dzieciom
- WTO- Światowa Organizacja Handlu
- MFW- Międzynarodowy Fundusz Walutowy
- FAO- Organizacja ds. Wyżywienia i Rolnictwa,
- ILO- Międzynarodowa Organizacja Pracy
- WHO- Światowa Organizacja Zdrowia,
- GATT- Układ ogólny w sprawie Handlu i Ceł
- IBRD- Międzynarodowy Bank Odbudowy i Rozwoju
Rada Bezpieczeństwa- 15 członków, 5 członków stałych: Chiny, Francja, Rosja, Wielka Brytania, USA, ( chcą Niemcy), 10 niestałych członków, wybierani przez Zgromadzenie Ogólne na 2-letnią kadencję
Rada Społeczno- Gospodarcza- 54 członków Rady wybiera Zgromadzenie Ogólne na 3-letnią kadencję. zajmuje się sprawami gospodarczymi, społecznymi i kulturalnymi, prawami człowieka, przygotowuje projekty konwencji, ustala wytyczne dla organów pomocniczych, globalizacja, zrównoważony rozwój
Międzynarodowy Trybunał Sprawiedliwości- Haga, główny organ sądowy ONZ, 15 sędziów wybieranych przez Zgromadzenie Ogólne ONZ, Radę Bezpieczeństwa, kadencja 9 lat,
Sekretariat- administracja, organ wykonawczy na czele sekretarz, około 9 tys. pracowników, główna siedziba Nowy Jork
Sekretarz generalny- najwyższy urzędnik w strukturze ONZ, mediator, orędownik pokoju, kwestie globalne, rozwój, rozbrojenie, prawa człowieka, rekomendacja Rady Bezpieczeństwa, wybór przez Zgromadzenie Ogólne, rotacja stanowiska wg regionów
Rada Powiernicza- kontrola nad terytoriami powierniczymi, do 1994 r. terytoria te uzyskały niepodległość, rada zawiesiła działalność
e. misje pokojowe ONZ- „błękitne hełmy”:
- około 60 misji, obecnie 15 ( Irak, Afganistan, Kosowo, Gruzja, Wzgórza Golan, Liberia, Etiopia, Erytrea), budżet około 5 mld dolarów,
- UNPROFOR- misja w b. Jugosławii 1992-1995
- UNIKOM- Irak i Kuwejt- 1991-2003
2. Działalność NATO- North Atlantic Traty Organizations ( Pakt Północnoatlantycki):
a. powstanie NATO:
- 4 IV 1949- Waszyngton- USA, Francja, Wielka Brytania, Holandia, Belgia, Luksemburg, Dania, Islandia, Norwegia, Włochy, Portugalia, Kanada) jako przeciwwaga do Układu Warszawskiego ( 1955-1991)
- rozszerzenie NATO- 1999 r. Polska, Czechy, Słowacja, Węgry ( kandydaci: Albania, Chorwacja, Macedonia)
b. podstawowe zasady sojuszu:
- zasada solidarności wobec napaści,
- zasada użycia siły zbrojnej w obronie napadniętego,
- zasada zgodności reakcji,
c. struktura organizacyjna NATO
polityczna wojskowa
reprezentacje narodowe państw członkowskich połączone siły zbrojne: dowództwo: Europa- Casteau- Belgia
kwatera główna- Bruksela USA- Norfolk, od 1966 w strukturach wojskowych brak Francji
instytucje międzynarodowe:
Rada Północnoatlantycka- decyzje,
Sekretarz generalny- Jaap de Hop Scheffer,
Komitet Wojskowy- szefowie obrony państw członkowskich
d. operacje NATO:
· Misja pokojowa IFOR w Bośni i Hercegowinie, prowadzona między 20 grudnia 1995 a 20 grudnia 1996.
· Misja pokojowa SFOR w Bośni i Hercegowinie, prowadzona między 21 grudnia 1996 a 2 grudnia 2004.
· Kampania lotnicza przeciw Jugosławii od 24 marca do 10 czerwca 1999 roku.
· Obecność Kosovo Force (KFOR) w Kosowie od 12 czerwca 1999 roku.
· Zabezpieczenie Cieśniny Gibraltarskiej po 11 września 2001 r. w ramach operacji Active Endeavour.
· Obecność Międzynarodowych Sił Wspierających Bezpieczeństwo (ISAF) w Afganistanie od grudnia 2001 roku.
· Wsparcie logistyczne Unii Afrykańskiej w Darfurze w 2005 r
3. OBWE- Organizacja Bezpieczeństwa i Współpracy w Europie , do 1994- KBWE:
a. siedziba: Wiedeń
b. działania: najliczniejszą organizacją regionalną na świecie (56 państw). Oprócz państw europejskich należą do niej również USA, Kanada oraz państwa azjatyckie powstałe po rozpadzie Związku Radzieckiego, współpracuje z krajami basenu Morza Śródziemnego (Algieria, Egipt, Izrael, Jordania, Maroko i Tunezja), Japonią i Koreą.
- bezpieczeństwo zbiorowe, współpraca pokojowa, naukowa, techniczna,
- zapobieganie nadużywaniu siły w stosunkach międzynarodowych,
- mała efektywność- konflikty na Bałkanach, brak sił zbrojnych
deli35