W Rosji działała grupa artystyczna "Hilea", założona w roku 1911 (W.Majakowski, W.Chlebnikow, D.Burluk). Głównym założeniem tej grupy była konieczność przebudowy języka poetyckiego, stworzenie "języka pozarozumowego". Literaturę
rozumieli jako autnomiczną sztukę słowa. Futuryści wyznawali planowy system antyestetyzmu - wiersze prowokacyjne drukowano np. na papierze pakowym.
Język pozarozumowy:
Wrogość (nienawiść) wobec tradycyjnej poezji i jej zasadom, które doprowadziły do skostnienia słów (jedno znaczenie raz na zawsze) , i które ograniczają poetę (artystę);
Nowe treści = >nowe słowa + nowe skojarzenia słów;
Futuryści rosyjscy (od założeń kubizmu ) – podstawa rewolucji język poetyckiego;
Poezja powinna dążyć do ograniczenia dominacji materiału na rzecz obnażania struktur i form;
Nie akcja lub fabuła, a jakość formy to kryterium oceny;
„Mistyczne siły” zdolne wyrazić najcięższe treści (niemożliwe do wyrażenia przez umowny, konwencjonalny sposób) są ukryte u podstaw języka (m in. w sylabach, głoskach);
„Należy uwolnić słowa, udręczone i storturowane tyranią myśli, należy stworzyć uniwersalny język pozarozumowy, w którym nie myśl rządziłaby słowami lecz słowo, dźwięk objawiały nieznaną i rewelacyjną treść.”;
Język pozarozumowy = władza nad ludzką wyobraźnią.
Sposób kreowania rzeczywistości i opisu krajobrazu w poezji J. Przybosia i B. Leśmiana.
Julian Przyboś
Bolesław Leśmian
· Młodzieńcze wiersze = fascynacja pracą, techniką (słownictwo specjalistyczne), rozwojem cywilizacji (miasto – cechy antropomorfizacji – powstaje, rodzi się, tak jak człowiek w bólu i trudzie);
· Dojrzała poezja = liryka pejzażowa i refleksyjna. Sposób kreowania = dyscyplina słowa i obrazu poetyckiego + nie naśladowywanie lecz konstruowanie rzeczywistości + metaforyczne szeroko-znaczeniowe wizje + środki artystyczne (oksymorony, elipsy);
· Opis krajobrazu (np. w wierszu „Z Tatr”) = brak ujęcia chwili, opisu fauny i flory, opisu zjawisk, odpowiedni nastrój;
· Kreowanie rzeczywistości = symbole (ze względu na zmieniający się, metafizyczny charakter świata) potrzebne do pozaintelektualnego poznania + niezwykłość· i fantastyka (wszystko jest możliwe) + środki artystyczne (neologizmy, oksymorony);
· Opis krajobrazu (np. w wierszu „Ballada bezludna”) – świat ,w którym nie ma człowieka, przyroda (zwierzęta) posiada cechy ludzkie. Przyroda to byt – człowiek to nie byt;
Różne techniki opisu krajobrazu górskiego w poezji polskiej (Słowacki, impresjoniści, Przyboś).
Juliusz Słowacki
(monolog Kordiana na Mont Blanc; wiersz „Rozłączenie”)
Opis krajobrazu jest dynamiczny. Krajobraz górski ( w wierszu) przedstawiony jest w różnych porach dnia (dzień, noc) i podczas różnych zjawisk (np. w czasie deszczu). Jest on dość ogólnikowy. W monologu Kordiana pokazana jest potęga gór. Do opisu
Impresjoniści
(poezja Tetmajera i Kasprowicza)
Opis krajobrazu miał za zadanie uchwycić ulotny moment (zmierz, wschód słońca itd.). Przedstawiane było konkretne miejsce (np. Czarny Staw). By lepiej oddać panujący nastrój poeta opisywał dźwięki, kolory (pastelowe i stonowane), zapachy. Ważną rolę odgrywało też światło i cień. Kontury skał były rozmyte.
(wiersz pt. „Z Tatr”)
Opis krajobrazu nie przedstawiał konkretnego momentu. Brakuje dokładnego opisu przyrody, która jest tylko niemym świadkiem. Nie ma też opisu zjawisk ani ich nastrojów. Wszystko to wprowadza pewien nastrój tajemniczości i grozy.
Dziks