{12}{155}U podstaw naszej codziennej rzeczywistoci|leży zapierajšcy dech w piersiach wiat {159}{263}Im bardziej go poznajemy tym bardziej przekonujemy się|że to co wiemy o wszechwiecie jest... {267}{322}Błędne {327}{402}Fizyk teoretyczny i autor bestsellera|Brian Greene {408}{521}zabierze Was w podróż do granic ludzkiego poznania {526}{615}Dlaczego nigdy nie widzimy zdarzeń|w odwrotnym kierunku? {620}{752}Według praw fizyki|to może się zdarzyć! {791}{948}To wiat który ożywa kiedy badamy|najbardziej ekstremalne zakštki kosmosu {953}{1006}Od czarnych dziur, {1011}{1055}przez wielki wybuch {1060}{1127}Po samo sedno materii. {1132}{1182}Poproszę to samo co tamten. {1187}{1307}Tu pusta przestrzeń kipi od szalonej aktywnoci {1311}{1383}Tu nasz wszechwiat może być jednym z wielu {1388}{1542}Trójwymiarowy wiat może okazać się tylko złudzeniem {1568}{1621}Ale jak to możliwe? {1626}{1744}Jak możemy być w takim błędzie|w stosunku do czego tak powszechnego? {1749}{1793}Czy to mnie martwi|Absolutnie {1798}{1953}Nie ma zasady wbudowanej w prawa natury|która by mówiła, że.... {1958}{2036}fizycy teoretyczni muszš być szczęliwi {2040}{2213}To rosnšca zmiana perspektyw która|otwiera całe nowe wiaty możliwoci {2218}{2323}Za chwilę:|Rozejrzyjcie się na dowolnej stacji kolejowej {2328}{2430}I zobaczycie jak czas rzšdzi naszym życiem. {2435}{2522}Ale czas nie jest tym czym się wydaje {2527}{2653}Możliwe że nie ma żadnej różnicy między|przeszłociš, teraniejszociš i przyszłociš {2658}{2744}Jeżeli czas nie jest tym czym mylimy|To czym jest? {2749}{2850}Ma poczštek? Koniec?|Skšd się wzišł? {2854}{2936}Iluzja czasu {2943}{3074}W Strukturach Kosmosu|Już teraz w Nova {3504}{3578}STRUKTURA KOSMOSU {3583}{3674}PROWADZENIE:|BRIAN GREENE {3931}{4051}ILUZJA CZASU {4155}{4213}"Dawno, dawno temu...", {4217}{4337}to magiczne zdanie|jest na poczštku każdej dobrej opowieci, {4346}{4438}a jaka jest|opowieć "o czasie"? {4488}{4563}Ludzie mawiajš,|że "czas płynie", {4571}{4674}że "czas to pienišdz",|że "marnujemy czas", {4679}{4774}że "zabijamy czas",|że próbujemy "zaoszczędzić czas." {4789}{4901}Ale co, tak naprawdę,|wiemy o czasie? {4933}{4997}Cóż, tak jak ta rzeka, {5001}{5170}czas zdaje się płynšć|bez końca od jednej chwili do kolejnej. {5245}{5332}Upływ czasu zdaje się|biec zawsze w jednym kierunku: {5337}{5386}ku przyszłoci. {5422}{5487}Ale to może|nie być prawdš. {5507}{5584}Odkrycia z ostatniego|stulecia pokazały, {5589}{5640}że wiele z tego|co mylimy o czasie, {5645}{5763}może być niczym|więcej niż iluzjš. {5799}{5853}Wbrew codziennemu|dowiadczeniu, {5857}{5940}czas w ogóle|może nie płynšć... {5987}{6053}Nasza przeszłoć|być może nie przeminęła, {6095}{6176}nasza przyszłoć|być może już istnieje. {6239}{6390}Okazuje się, że czas,|sam może przyspieszać lub zwalniać, {6434}{6547}a wydarzenia, które|według nas mogš przebiegać tylko w jednym kierunku {6568}{6645}mogš także biec wstecz. {6677}{6738}Ale jak to możliwe? {6743}{6864}Jak możemy mylić się w|kwestii czego tak znanego? {6870}{6960}Jeli czas nie jest tym,|za co go wszyscy uważamy, to czym jest? {6965}{6990}Czy miał on poczštek? {6995}{7067}Czy będzie miał koniec?|Skšd on się wzišł? {7139}{7219}Chcielibymy opanować|czas jak jakš rzecz, {7253}{7319}lecz on zupełnie|się temu nie poddaje, {7325}{7398}przez swojš ulotnoć, {7403}{7503}przez swoje cechy|prowadzšce z powrotem do samej jego koncepcji. {7509}{7675}Czas jest rzeczš,|którš każdy dokładnie rozumie, {7699}{7786}do momentu gdy poprosimy,|aby o nim opowiedział. {7816}{7936}"Czym jest czas?"|to pytanie do fizyki za 64000 dolarów. {7943}{8016}W zasadzie żaden aspekt czasu,|który odczuwamy {8021}{8080}nie jest przez nas naprawdę|w pełni zrozumiany. {8285}{8363}Więc jak zaczšć|odkrywać tajemnicę {8368}{8450}czego tak głębokiego i|nieuchwytnego jak czas? {8495}{8561}Cóż, jednym ze sposobów|jest jego mierzenie. {8567}{8726}Używajšc zegarów|najróżniejszych kształtów, rozmiarów i typów, {8731}{8876}mierzymy czas|z coraz większš dokładnociš od tysięcy lat. {8932}{9008}Pierwszym zegarem był,|że tak powiem, {9013}{9071}zegar tykajšcy raz dziennie: {9080}{9134}obracajšca się Ziemia. {9140}{9261}Powtarzalny, codzienny|obrót naszej planety wokół własnej osi {9267}{9349}i jej roczny obieg|wokół Słońca, {9355}{9532}zawsze były przewidywalnymi i|stałymi ruchami wykorzystywanymi do pomiaru czasu. {9564}{9653}Wcišż szukamy rzeczy,|które cišgle się powtarzajš. {9658}{9799}Ta powtarzalnoć,|ta cyklicznoć rzeczy, tworzy zegar. {9804}{9925}Czas staje się pewnym|powtarzalnym procesem. {9964}{10033}Mierzšc ruch Ziemi|zegarem słonecznym, {10038}{10101}podzielilimy dzień na godziny. {10106}{10155}Ziemia obraca się raz na dobę. {10160}{10276}a my liczymy dni patrzšc|na wschody i zachody słońca. {10299}{10346}Za pomocš wychyleń wahadła, {10352}{10436}godziny można podzielić|na minuty i sekundy. {10494}{10559}Za pomocš drgań|kryształu kwarcu, {10564}{10662}poprawilimy dokładnoć podziału|do tysięcznych częci sekundy. {10702}{10800}Narodowy Instytut Standaryzacji|i Technologii, w Kolorado, {10805}{10903}jest miejscem, gdzie naprawdę dokładnie|można sprawdzić, jaki jest aktualny czas. {10908}{10983}Jest to oficjalny|czas amerykański. {10989}{11055}Nie ma nic bardziej|dokładnego niż to. {11060}{11163}Tutaj, czas mierzy się|z niepojętš dokładnociš {11168}{11256}przy użyciu jednych z|najmniejszych obiektów we wszechwiecie: {11260}{11360}atomów rzadkiego metalu|zwanego cezem. {11387}{11494}Atomy majš swojš|naturalnš częstotliwoć. {11499}{11600}A wszystko, co drga i... {11637}{11724}...daje powtarzajšce się ruchy,|może być zegarem. {11776}{11856}Częstotliwoć, z jakš|tyka atom cezu {11861}{11975}jest oficjalnym strażnikiem|czasu dla wiata. {12022}{12093}Kiedy atom cezu jest|bombardowany energiš, {12098}{12300}to drga, emitujšc impulsy wiatła|ponad 9 mld razy na sekundę. {12324}{12397}Można policzyć to|tykanie atomu cezu. {12415}{12622}Atom cezu tyka|9192631770 razy na sekundę. {12653}{12740}Za każdym razem naliczajšc|takš liczbę jego tyknięć, {12744}{12789}upływa jedna sekunda. {12796}{12903}Upływa jedna sekunda,|potem kolejna, potem kolejna, potem kolejna sekunda. {12949}{12989}To jest po prostu|zdumiewajšce. {13005}{13111}Mój zegarek pieszy się lub póni|o jednš sekundę na kilka miesięcy. {13132}{13168}A tu mówimy o zegarach, {13172}{13293}które pieszš się lub póniš o jednš sekundę|na 100 milionów lat! {13298}{13343}Tego rodzaju historia, {13373}{13506}gdzie danš miarę czasu zastępujemy|czym co wiemy, że jest bardziej dokładne, {13510}{13681}jest stałym procesem|reformowania fizyki od setek lat. {13720}{13808}Jednak bez względu na to jak|dokładne stajš się nasze zegary, {13813}{13901}czas pozostaje tajemnicš. {13907}{13974}Zegary mogš nam powiedzieć,|która jest godzina, {13979}{14113}ale nie sš w stanie powiedzieć|nam, czym jest sam czas. {14157}{14219}Co tak faktycznie mierzymy? {14627}{14706}Możemy nie wiedzieć,|czym jest czas, {14710}{14862}ale dowiadczanie upływu czasu|jest podstawš naszego życia. {15108}{15184}Zawsze mylimy o czasie, {15189}{15293}wspominajšc przeszłoć,|robišc plany na przyszłoć, {15298}{15436}żyjšc w rytmie stałego:|tyk, tyk, tyk... {15594}{15661}Rozejrzyjcie się po|jakiejkolwiek stacji kolejowej, {15677}{15785}a zobaczycie, jak czas|rzšdzi naszym życiem. {15807}{15864}Może nie jest to|takie znane, {15869}{15961}ale podróżowanie kolejš|odegrało kluczowš rolę {15966}{16048}w jednym z najbardziej|zaskakujšcych odkryć dotyczšcych czasu. {16970}{17015}Poproszę bilet! {17051}{17098}Czy pocišg jedzie punktualnie? {17108}{17138}Tak, proszę pana. {17182}{17209}Dziękuję. {17281}{17337}W poczštkach|podróży kolejowych, {17342}{17415}czas stanowił|specyficzny problem. {17465}{17585}Wtedy to, każde miasto|ustanawiało swój własny czas. {17590}{17731}Południe było wtedy,|gdy słońce było wprost nad głowami - mniej więcej. {17752}{17802}To jaki czas był|w innych miastach, {17817}{17868}właciwie nie było ważne. {17920}{17973}Sprawa komplikowała się|jeszcze bardziej, {17976}{18139}ponieważ pocišgi mierzyły|czas względem miasta, z którego wyjechały. {18149}{18217}Tak więc, jeli jechałem|z Paryża do Genewy, {18222}{18291}to przez całš drogę|miałem czas paryski, {18296}{18337}ponieważ stamtšd wyjechałem. {18381}{18436}Ale gdy jechałem|w przeciwnym kierunku, {18441}{18553}z Genewy do Paryża,|to miałem czas genewski. {18623}{18717}Gdy zaczęło pojawiać się|coraz więcej linii kolejowych, {18722}{18836}i coraz więcej różnych|czasów stykało się z sobš, {18874}{18957}to wywoływało to|koszmarnš dezorientację. {19038}{19211}Potrzeba synchronizacji zegarów|na duże odległoci stała się palšcš kwestiš, {19240}{19369}zwłaszcza gdy miasta były|połšczone pojedynczym torem. {19630}{19732}Tu włanie zaczyna się|nowoczesna historia czasu. {19737}{19864}Podczas gdy potrzeba|synchronizacji zegarów stawała się coraz bardziej krytyczna, {19869}{19965}młody fizyk nazywajšcy się|Albert Einstein {19970}{20064}podjšł pracę w urzędzie patentowym|w Bernie w Szwajcarii. {20094}{20232}Tu miał on wglšd|we wszystkie wielkie wynalazki dotyczšce czasu. {20250}{20363}Patenty wskazywały|na nowe i ekscytujšce sposoby synchronizowania zegarów {20368}{20424}poprzez wymianę|sygnałów telegraficznych {20454}{20528}lub zegary synchronizowane|za pomocš fal radiowych. {20605}{20671}To jak synchronizuje się czas, {20676}{20755}czym jest czas i jakimi|sposobami się go mierzy, {20760}{20854}natychmiast stało się dla|Einsteina ważne i ekscytujšce. {20887}{21034}Wkrótce Einstein wstrzšsnšł|wiatem swoim radykalnym poglšdem na naturę czasu. {21057}{21213}A te urzšdzenia mechaniczne|dały mu nieoczekiwanš inspirację. {21248}{21346}Einstein zdał sobie sprawę,|że ...
frugo84