Kąkolewski Krzysztof - Jak umieraja niesmiertelni.pdf - Kąkolewski Krzysztof - buttergirl

Krzysztof Kąkolewski

JAK UMIERAJĄ NIEŚMIERTELNI

Jak umierają nieśmiertelni

część pierwsza

To, co prezentuję Czytelnikom, należy do gatunku, który nazywam „baśnią

udokumentowaną”. Kopciuszki, sierotka Marysia, babcia i wilk są wśród nas.

Stali się postaciami literackimi, bo zapragnęli nimi być. Zmyślili siebie.

Udawanie jest epidemią współczesności. W straszliwej masie trzech miliardów

człowiek, aby być innym od innych, posługuje się literaturą, filmem, telewizją,

by „dotworzyć” siebie. O głównym bohaterze tej historii piszę, że jego życie

było „opowiadaniem ludowi o tym, jak on żyje”. Wymyślił siebie do tego

stopnia, że nie wiadomo, jaki był — czy raczej: jaki by był. Automitologizacja,

autokreacja, przeinaczenie własnego życia doprowadziło do jego zniszczenia.

„Wtórność to niezdolność do eksploatacji własnej osobowości” — powiedział

Stanisław Dygat, który poddał mi myśl napisania tej historii. Jest ona

opowiadaniem, jak to jej bohater opowiadał o sobie, jest dalszym ciągiem tej

opowieści — czyli próbą wniknięcia w jego styl, język, konwencję, musiałem

więc opisać go takim, jakim on siebie widział.

Przeznaczenie, jak zobaczymy, zgotowało mu śmierć z ręki ludzi, którzy

podobnie jak on nie umieli przyjąć miejsca w społeczeństwie. Nazwali siebie

czcicielami szatana, a w gruncie rzeczy poszło o odrzucenie piosenki, bo

Manson, nim udał, że pokochał szatana, w skrytości pragnął kariery Beatlesów.

Nieprawdziwe życie zostało zakończone śmiercią zmyśloną, opartą na

scenariuszu filmowym.

* * *

W szkole filmowej w Łodzi obliczono, że Roman Polański był o dwa

centymetry wyższy od Napoleona Bonapartego, i już wtedy wiedziano, że

podbije świat. Ale kiedy przedstawił temat kolejnego filmu szkolnego, pojawił

się cień zwątpienia. Scenariusz przewidywał, że Polański nakręci „etiudę

dokumentalną” o balu kostiumowym, który miał odbyć się w szkole. Słynna

szkoła mieściła się w pałacyku otoczonym przez park; udekorowany

lampionami, stanowił dobre tło, ale jakiego materiału dramatycznego mogła

dostarczyć studencka maskarada? Polański rozstawił kamery. W chwili gdy

orkiestra składająca się z uczniów szkoły zaczęła rozwijać jazzowy motyw:

„Gdy święci idą do raju”, zza muru między bawiących się wpadł kamień.

Rozlegają się gwizdy, wycia, wrzaski. Kilkunastoosobowa banda przeskakuje

przez żelazną bramę, mur i rzuca się na studentów. Tańczący uciekają, rozlegają

się krzyki przerażenia, jęki, wołania o pomoc. Grupa wysportowanych uczniów

stawia opór. Banda wypiera ich w kierunku orkiestry i masakruje. Kto może,

ucieka do budynku szkoły. Kamery pracują cały czas. Rejestrują, jak chuligani

zwyciężają i demolują park.

Na drugi dzień okazało się, że studentów zaatakowała banda z Widzewa

wynajęta przez Polańskiego. Każdy chuligan otrzymał za napad dniówkę

statysty. W ten sposób powstała etiuda „Rozbijemy zabawę”. Jest do dziś w

archiwum szkoły filmowej. Bici koledzy Polańskiego, dlatego że byli

nieświadomi, niedobrze odegrali rolę bitych. Nie wpłynęło to na aurę otaczającą

Polańskiego.

Koledzy wybaczyli mu, mimo że szwankowała reżyseria, pozostawiająca za

duży margines przypadkowemu rozwojowi wydarzeń.

Ale wywołanie wydarzeń, prowokowanie było jego normalnym życiem —

opowiada Janusz Majewski — oto do zatłoczonego tramwaju, w godzinie

powrotu z pracy, wsiada Polański. W czasach kiedy szary strój był niejako

mundurem, on ubrany jest w czerwoną koszulę i skarpetki; siada naprzeciw

starej kobiety; budzi swoim strojem jej zgorszenie, które narasta, gdy Polański

nie opuszcza wzroku, ale zaczyna przedstawienie tylko dla niej, w nią

wymierzone: tańczy, gwiżdże, przytupuje. Niechęć kobiety zamienia się w

jawną nienawiść. Nagle szydzący błazen wpada w zapamiętanie, które przeradza

się w atak. Rzucają nim drgawki, zwija się, jęczy w konwulsjach, jakby na

oczach tej kobiety spotkała go kara za kpiny. Skłonna już jest mu wybaczyć,

współczuć, kiedy on spogląda na zegarek, mówi spokojnym głosem: „dość” i

wysiada z tramwaju. Rzucanie bigosem z szafy — to dla Polańskiego „śnieg

pada”. Czekał skulony na szafie na Majewskiego, żeby w ciemności skoczyć na

niego, gryząc szyję i wyjąc: „Wampir! Wampir!” Polański wolał odgrywać to,

co miał opowiadać. Kiedy opowiadał, jak ktoś upada, zaznaczał to słowem i sam

upadał, budząc wściekłość kelnerów w wytwornych restauracjach.

Już jako dziecko grał na scenie, w teatrze w Krakowie: jako elf, dziecko

pułku, aniołek. Tylko Rynek oddziela jego dom od miejsca, gdzie często

przechodził, a gdzie wydarzyła się rzecz opisana w książce Tuwima „Czary i

czarty polskie”.

„W klinice ginekologicznej na Kopernika dziesięcioletnia Żydówka porodziła

diabełka z rogami, kopytkami i ogonem” — poszła wieść przez Kraków.

Niektórzy mówili, że widzieli go na własne oczy, przykutego łańcuchem w

parterowej sali kliniki. Kiedy chciano go ochrzcić — mówiono — błyskawica

rozdarła obłoki i przeleciała nad kościołem, który zatrząsł się w posadach, a

księdzu wypadło kropidło z ręki. Doktorzy próbowali otruć diabła. Na próżno

dawali mu najsilniejsze trucizny, one karmiły go, wzmacniały jego siłę. Ludzie

biegli ku ulicy Kopernika. Tłumy tarasowały ulicę. Pod wieczór wzrosły do

kilku tysięcy. Zaczął się szturm do kliniki. Przyjechała policja, szarżowała,

tłumy rozproszyły się, potem wróciły, czekały do późnej nocy, kiedy rozeszła

się wieść, że diabeł został wywieziony do Berlina.

Powstaje jeszcze etiuda filmowa: groźne, mroczne wnętrze, ktoś śpi na łóżku,

od drzwi podchodzi ktoś inny, wyciąga mały scyzoryk i zabija śpiącego. Potem

Polański tworzy „Ssaki”. „Ssaki” to dwaj ludzie: jeden służy za siłę pociągową

drugiemu. Ten pogania go jak konia. Potem role się odwracają. Ale obaj, mimo

że poganiani brutalnie, jakby godzą się na to, jakby poddanie się tej roli było

zarazem świadomą pomocą temu, kogo wieziemy. Jedzie ten, kto oszuka, a

zarazem wzruszy.

Od tego filmu zaczyna się oszałamiająca kariera filmowa Polańskiego, a z nią

historia, którą chcę opisać. Przy tym filmie doszło do scementowania przyjaźni

między Romanem Polańskim a Wojciechem F. Film „Ssaki”, jedyny film, który

powstał w krajach socjalistycznych za pieniądze osoby prywatnej, finansował

Wojtek.

„Ojciec Wojciecha urodził się na milionera i był nim. Cokolwiek zobaczył,

stawało się towarem. Pieniądze — mówiono — ścigają go nieustannie,

prześladują. Miał talent posiadania, ale uważał się za człowieka pracy, który

pracuje w pieniądzu”.

Był zarazem człowiekiem uczciwym. Już przed wojną bogaty,

dofinansowywał Łódzką Wolną Wszechnicę. Było mu przeznaczone być

człowiekiem wielkiego businessu, ale przemiany rewolucyjne pozbawiły go losu

mu przyporządkowanego. Jego dramatem było, że aby choć w części być sobą:

robić interesy, musiał łamać prawodawstwo skierowane przeciw ludziom takim

jak on. Stworzył więc, jak ją nazywano, „organizację zaufania”, w której mieli

etaty i pełnili funkcje członkowie jego rodziny i przyjaciele. Była to organizacja

patriarchalna, feudalna, ale podobna w strukturze do kapitalistycznego

koncernu. Wszystko opierało się na autorytecie i zaufaniu do szefa, który był

zarazem patriarchą, opiekunem, a wymagał tylko nieustannej gotowości na

rozkazy i mobilności, na przykład jeden z członków brał wielkie pieniądze za to,

że jest na posadzie państwowej: służył na wypadek, gdyby potrzebny był

człowiek pracy.

„Pracował” w wełnie, zgodnie z łódzką tradycją. Jak mówi się, miał własne

zasoby dolarowe, bank podziemny, który był tak potężny, że jego decyzje kupna

i sprzedaży walut miały wpływ na notowania rynku czarnogiełdowego w Polsce.

Jego agenci skupu dolarów przemierzali cały kraj. Jedna z kurierek przewoziła

dolary w beciku swojego rocznego synka. Gdy stworzył koncern — pokochał

go. I oni kochali go nie jak krewnego, ale jak ojca, opiekuna, który kierował ich

krokami.

W tym świecie wzrastał Wojtek; w kulcie osobowości ojca, przystojnego

mężczyzny o doskonałych manierach, zarazem potężnego. Ponieważ żądania

dzieci nigdy nie mogły doścignąć możliwości otrzymywania, składały tylko

zamówienia na pieniądze. Dostawały wysokie pensje za samo istnienie.

Zarazem były posłuszne ojcu. Wojtek od dzieciństwa miał wyznaczoną przyszłą

funkcję w koncernie i zgodnie z tym zaczął studia na wydziale włókienniczym

Politechniki Łódzkiej. Miał być szyldem, objąć techniczną stronę tajnego

koncernu wełnianego, a w przyszłości odziedziczyć. Jednak Wojtek inaczej

traktował gang, w którym wzrastał. Widział w nim tylko organizację nastawioną

na zdobywanie nielegalnego krociowego dochodu, nie dostrzegał wysiłku

organizacyjnego, ryzyka, ponoszonych kar i ofiar. Przekonania, jakie wyrobił

sobie, można by określić jako ideologię antypracy. Cytował wypowiedź

pewnego rekina podziemia: „Każdy, kto nie ma choć miliona, jest głupcem, o

którym nie warto mówić”.

Będąc na drugim roku Politechniki, Wojtek poznał uczennicę ósmej klasy

szkoły ogólnokształcącej, Ewę. Bóg tworząc ją, a ona nadając sobie to imię —

zamiast Marii, które otrzymała na chrzcie — dostosowali je do poetyki historii,

w której miała wziąć udział swoim życiem. Mając piętnaście lat, idąc łódzką

ulicą z koleżanką, otrzymała jeden ze znaków, że jest piękna: została otoczona

przez chuliganów, którzy zaczęli zdzierać jej sukienkę i szarpać za włosy. W tej

chwili usłyszano pisk opon, na chodnik wjechał samochód amerykańskiej marki,

roztrącając bandę. Z wozu wyskoczył barczysty młody chłopak, który

straszliwym ciosem rzucił jednego chuligana na ziemię, a drugiego kopniakiem

złożył na dwie połowy, po czym jak książę, z rykiem silnika, zarzucając

potężnym wozem, uwiózł ocaloną. Taka jest legenda. Prostuje ją Ewa: „To było

trudniejsze”. Była banda „Kłaka” z Bałut. Nienawidzili studentów. Przyszli na

zabawę Politechniki. Porządkowi bali się ich zatrzymać. Zajęli galerię, patrzyli,

potem zeszli: wybrali Ewę. Otoczyli ją, kręcąc pękami kluczy, pozornie

niewinny gest; zapowiadał walkę techniką kluczową: bicie kluczami. Zjawił się

jakiś chłopak, uderzył bykiem. Zaczęła się ogólna bójka. Zabawa była rozbita,

ale ten chłopak wyprowadził ją. Myślała, że jest też z Bałut, z innej bandy, która

Kąkolewski Krzysztof - Jak umieraja niesmiertelni.pdf

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: