ORZ-ręczne dżwiganie ciężarów(1).pdf

(99 KB) Pobierz
untitled
Przykład dobrej praktyki unijnej
Ocena ryzyka zawodowego
przy ręcznym dźwiganiu ciężarów
Metoda wskaźników kluczowych - LMM
Stanisław Wójcik
Przy ręcznym dźwiganiu ciężkich
przedmiotów (podnoszeniu, utrzymywa-
niu, przenoszeniu, odstawianiu) występu-
je ryzyko powstania urazów lub schorzeń
układu mięśniowo-szkieletowego, głów-
nie części lędźwiowej kręgosłupa. Dla po-
trzeb oszacowania tego ryzyka i podjęcia
środków zaradczych kilka lat temu opra-
cowano w Niemczech i wdrożono do co-
dziennej praktyki metodę wskaźników
kluczowych – LMM (metoda ta – zasto-
sowana w ocenie ryzyka przy ręcznym
ciągnięciu i pchaniu ciężarów – została
zaprezentowana w numerze 9 z br.). Ze
względu na jej zalety – uniwersalność i ła-
twość stosowania oraz na osiągane pozy-
tywne rezultaty – stała się popularna nie
tylko w niemieckich zakładach pracy.
Warto więc zarekomendować ją również
polskim pracodawcom.
Metoda wskaźników kluczowych
– LMM stosowana w ocenie ryzyka za-
wodowego przy ręcznym dźwiganiu cię-
żarów polega na określeniu wagi (wskaź-
nika wyrażonego w punktach) czterech
różnych czynników obciążenia (parame-
trów) występujących podczas dźwigania,
to jest:
czasu,
obciążenia (masy),
pozycji ciała,
warunków wykonywania pracy
– i na ich podstawie wyliczenia punk-
towego, pozwalającego na zakwalifikowa-
nie pracy do jednej z czterech kategorii
(stopni) ryzyka. Metoda ta służy orienta-
cyjnej ocenie warunków pracy przy dźwi-
ganiu ciężarów. Przy określaniu (ocenie,
szacowaniu) wagi poszczególnych czynni-
ków niezbędna jest odpowiednia wiedza
w odniesieniu do ocenianej czynności
składowej. Przy jej braku, powinna zostać
przeprowadzona analiza czynności
– przypuszczenia prowadzą zwykle do fał-
szywych wyników. Nie jest natomiast wy-
magana szczegółowa znajomość ergono-
mii czy bezpieczeństwa technicznego.
Szacowania dokonuje się dla czynności
składowych i w odniesieniu do jednego
dnia pracy. Jeżeli dochodzi do zmian
w trakcie wykonywania prac w odniesie-
niu do masy i/lub postawy ciała – przyj-
muje się średnie wartości. Natomiast kie-
dy podczas wykonywania jednej pełnej
czynności występuje wiele czynności
cząstkowych z wyraźnie różnymi warto-
nych czynnościach (zdarzeniach) w ciągu
zmiany roboczej;
dla czynności, które charakteryzują
się przenoszeniem (dźwiganiem) ciężaru
na znaczne odległości należy wziąć
Korzystając z tej metody w polskich warunkach, należy
stosować się do normatywów i ograniczeń (zakazów)
określonych w rozporządzeniach:
– Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 14 mar-
ca 2000 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy
przy ręcznych pracach transportowych (Dz. U. nr 26,
poz. 313 ze zm.),
– Rady Ministrów z dnia 10 września 1996 r. w sprawie
wykazu prac szczególnie uciążliwych lub szkodliwych dla
zdrowia kobiet (Dz. U. nr 114, poz. 545 ze zm.),
– Rady Ministrów z dnia 24 sierpnia 2004 r. w sprawie
wykazu prac wzbronionych młodocianym i warunków ich
zatrudniania przy niektórych z tych prac (Dz. U. nr 200,
poz. 2047).
ściami dźwiganej masy – szacuje się je
i dokumentuje osobno.
pod uwagę całkowitą drogę niesienia cię-
żaru w czasie zmiany roboczej. Dla po-
trzeb obliczania długości drogi przyjmuje
się średnią prędkość chodzenia wynoszą-
cą 4 km/h (ok. 1 m/s).
1. Wartościowanie
czynników
1.1. Szacowanie wskaźnika czasu – T
Wagę (znaczenie) czasu obciążenia
szacuje się na podstawie tabeli 1, wybie-
rając jedną z trzech form wykonywania
ręcznych prac związanych z dźwiganiem
ciężarów, a mianowicie:
dla czynności, które charakteryzują
się regularnym powtarzaniem krótko-
trwałych czynności (zdarzeń, procesów)
podnoszenia, odstawiania, przenoszenia
(przestawiania) podstawową wartością
(parametrem) będzie ich częstotliwość
(liczba krótkotrwałych czynności w ciągu
zmiany roboczej);
dla czynności, które charakteryzują
się utrzymywaniem (trzymaniem) cięża-
ru podstawową wartością (parametrem)
będzie całkowity czas czynności trzyma-
nia, który wynika z sumowania cząstko-
wych czasów trzymania w poszczegól-
1.2. Szacowanie wskaźnika masy – M
Wagę obciążenia pochodzącego od ma-
sy dźwiganego przedmiotu szacuje się
na podstawie tabeli 2, osobno dla męż-
czyzn i kobiet, biorąc pod uwagę tylko od-
czuwalny ciężar, czyli reakcję człowieka
na siłę ciężkości przedmiotu wywieraną
w miejscu (punkcie) uchwycenia (podpar-
cia) tego przedmiotu. W przypadku gdy
pracownik nie musi pokonywać całej siły
ciężkości przedmiotu (inaczej mówiąc
– nie jest obciążony pełną jego masą), np.
gdy unosi karton z jednej strony w celu
obrócenia go na bok (w tym czasie druga
strona kartonu opiera się o podłogę), na-
leży uwzględnić tylko tę część masy
przedmiotu, która przypada na pracowni-
ka (rzeczywiście go obciąża). W powyż-
szym przykładzie można przyjąć
– przy symetrycznym rozłożeniu masy
12/2005 IP
11
28952264.024.png
Tabela 1
!
!
!
!
!
"
"
"
#$
%
'%
&
* Polskie przepisy nie dopuszczają przenoszenia przedmiotów o masie przekraczającej 30 kg na pojedynczą odległość przekraczającą 25 m
– przyp. autora.
#$
'%
(
kartonu, że pracownik jest obciążony po-
łową jego masy (dźwiga połowę ciężaru
kartonu).
Jeżeli w trakcie analizowanej czynno-
ści dźwigane są różne ciężary (np. przed-
mioty o różnych masach), można przyjąć
ich średnią wartość (pod warunkiem jed-
nak, że nie dojdzie do przekroczeń nor-
matywów określonych w przepisach – na-
wet w pojedynczych przypadkach – przy-
pis autora). Dla porównania wyników
końcowych (i wyboru wyższej wartości
punktowej oceny końcowej) można przy-
postawy ciała, przyjmuje się średnią war-
tość czynników postawy ciała, które skła-
dają się na daną analizowaną czynność
– nie przyjmuje się wartości ekstremal-
nych, występujących rzadko.
nika postawy ciała P i warunków wyko-
nywania pracy W.
2. Ocena końcowa
Wartość punktową – O obciążenia
czynnością (dźwiganiem ciężarów) obli-
czamy ze wzoru
1.4. Szacowanie wskaźnika
warunków wykonywania pracy – W
Przy szacowaniu wagi warunków wyko-
nywania pracy przyjmuje się warunki
przeważające (dominujące) w całkowitym
czasie wykonywania prac – na podstawie
opisów zamieszczonych w tabeli 4.
O = T x (M + P + W)
Na podstawie wyniku (obliczonych
punktów O) możemy orientacyjnie oce-
nić stopień ryzyka zawodowego przy wy-
Tabela 2
(
(
)
)
"
* nie można dopuścić do sytuacji, w której doszłoby do przekraczania normatywów mas przenoszonych przedmiotów lub wydatku energetycznego
na wykonanie pracy - określonych w przepisach. Na przykład dla kobiet masa przenoszonych przedmiotów nie może przekroczyć 12 kg przy pracy
stałej - przypis autora.
jąć także najwyższe obciążenia (masy),
ale w takim przypadku należy skorygo-
wać czynnik czasu (por. tabela 1), odno-
sząc go do czasu, w którym faktycznie do-
chodziło do występowania tych najwyż-
szych obciążeń.
Nie bierze się pod uwagę okazjonalne-
go dyskomfortu, niemającego znaczenia
dla bezpieczeństwa pracy. Cechy ważne
dla bezpieczeństwa należy zapisać w po-
lu „Ponowna analiza miejsca pracy z in-
nych przyczyn”.
Uwaga: W celu dokładniejszego przy-
porządkowania wartości punktowej
wskaźnika do rzeczywistego stanu ob-
ciążenia czynnością dźwigania, można
wyznaczać jego wartość metodą inter-
polacji (a nawet ekstrapolacji), przyj-
mując za bazę wartości podane w tabe-
lach. Np. jeśli droga przebyta podczas
zmiany roboczej wynosi 5 km, można
przyjąć wartość wskaźnika T = 5,5,
a przy dźwiganiu przez mężczyznę ma-
sy równej 28 kg – M = 4,8. Podobnie
będzie w przypadku szacowania wskaź-
konywaniu danej czynności. Do tego celu
posłuży nam tabela 5.
Podstawą oceny są mechanizmy biofi-
zycznego oddziaływania na człowieka
oraz wielkość dawek obciążenia układu
mięśniowo-szkieletowego. Przyjmuje się,
że wewnętrzne obciążenie lędźwiowego
odcinka kręgosłupa (a tym samym podat-
ność na jego urazy lub schorzenie) zale-
ży w zasadniczym stopniu od nachylenia
tułowia i jego skrętów, obciążenia masą,
które narasta wraz z czasem trwania te-
go obciążenia i/lub jego częstotliwości
występowania.
Należy założyć, że ze wzrostem warto-
ści punktowej O wzrasta ryzyko przecią-
żenia układu mięśniowo-szkieletowego
pracownika. Granice między stopniami
ryzyka są dość płynne z uwagi na różne
1.3. Szacowanie wskaźnika postawy
ciała – P
Wagę postawy ciała szacuje się na pod-
stawie porównania z piktogramami
przedstawionymi w tabeli 3.
Należy zidentyfikować postawę ciała,
jaką przyjmuje pracownik przy czynno-
ściach (podnoszeniu/przenoszeniu cięża-
ru) ręcznego transportowania przedmio-
tów i zakwalifikować ją do jednej z grup
podanych w tabeli 3. Jeśli w trakcie prac
przyjmowane są różne (zmieniające się)
12
IP 12/2005
#$%
%
&
'%
''
28952264.025.png 28952264.026.png 28952264.027.png 28952264.001.png 28952264.002.png 28952264.003.png 28952264.004.png 28952264.005.png 28952264.006.png 28952264.007.png 28952264.008.png 28952264.009.png 28952264.010.png
Tabela 3
!
&(
('
&
&
'
(
!
Tabela 4
*
+(,&&'
'((
'
-('(
,&'&
&.
'(
/('0
,&
indywidualne techniki pracy i potencjał fi-
zyczny (wydolność organizmu) danej oso-
by. Klasyfikacja ta może więc służyć jedy-
nie do zorientowania się w rozmiarze za-
grożeń utraty zdrowia spowodowanej
dźwiganiem ciężarów i podejmowania
działań korygujących. Z dokonanej oceny
można od razu zorientować się co do ko-
nieczności dalszego działania i jego kie-
runków. Zasadniczo, do usunięcia są
przyczyny wysokich wartości czynników
obciążenia (wskaźników punktowych).
Na przykład, przy wysokim wskaźniku:
czasu – zmiana organizacji pracy
(np. wprowadzenie przerw w pracy),
masy – redukcja masy bądź użycie
sprzętu pomocniczego,
postawy ciała – poprawa ukształto-
wania miejsca pracy.
W celu dokonania głębszych analiz wy-
magana jest gruntowna wiedza ergono-
miczna.
Podsumowywanie oceny w przypadku
wykonywania wielu czynności związa-
nych z dźwiganiem ciężarów przez pra-
cownika jest problematyczne, ponieważ
nie wszystkie czynności dają się ocenić
tą metodą (nie mieszczą się w jej regu-
łach) – wymagają zastosowania innych
procedur.
LMM: akronim niemiecki tej metody
– Leitmerkmalmethode.
Stanisław Wójcik
Departament Warunków Pracy GIP
Artykuł opracowano na podstawie ma-
teriału zamieszczonego na stronie inter-
netowej (www. baua. de) Federalnego
Urzędu Ochrony Pracy i Medycyny Pra-
cy oraz Komisji Landów ds. BHP.
Tabela 5
Ocena ryzyka wynikającego z obciążenia pracą
"
"
#$
1,#2&
,
%
3',
4,1
&'
&&
.
''',
&
3',
5'
&&&
,
4,1
26'7
,
'
8'
$
(',
9&
('
,
"
5,/
,
(
8&
''0(&.
,
#&'$:;803<=
>$,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,
12/2005 IP
13
28952264.011.png 28952264.012.png 28952264.013.png 28952264.014.png 28952264.015.png 28952264.016.png 28952264.017.png 28952264.018.png 28952264.019.png 28952264.020.png 28952264.021.png 28952264.022.png 28952264.023.png
Zgłoś jeśli naruszono regulamin