Zobowiązanie (łac. obligatio) – rodzaj stosunku cywilnoprawnego, węzeł prawny ( łac. vinculum iuris )łączący dłużnika z wierzycielem, który polega na tym, że "wierzyciel może żądać od dłużnika świadczenia, a dłużnik powinien świadczenie spełnić" (art. 353 § 1 kodeksu cywilnego). Prawo zobowiązań reguluje społeczne formy wymiany dóbr i usług o wartości majątkowej. Zobowiązania to księga trzecia Kodeksu Cywilnego.
Klasyczna definicja z prawa rzymskiego brzmi: "Obligatio est iuris vinculum, quo necessitate adstringimur alicuius solvendae rei secundum nostrae civitatis iuria" (łac. zobowiązanie jest węzłem prawnym, który zmusza nas do wykonania świadczenia pewnej rzeczy, według praw naszego państwa).
Cele stosunku zobowiązaniowego:
· ekonomiczne – wymiana dóbr i usług,
· zaspokojenie interesów jednej strony (np. wynikających z deliktów),
· pozaekonomiczne (np. chęć dokonania przysporzenia przy darowiźnie).
· podmioty:
o podmiot uprzywilejowany (uprawniony) – wierzyciel
o podmiot zobowiązany – dłużnik
· treść zobowiązania:
o uprawnienia wierzyciela
o obowiązki dłużnika
· przedmiot zobowiązania – świadczenie, czyli określone zachowanie się dłużnika, którego spełnienia może domagać się wierzyciel, może polegać na działaniu albo zaniechaniu.
Zobowiązanie na mocy prawa wygasa w momencie wywiązania się z niego stron biorących w nim udział. Zobowiązanie ze stanowiska wierzyciela nazywa się wierzytelnością, zaś ze stanowiska dłużnika – długiem. Wierzytelność jest prawem podmiotowym wierzyciela. Wyróżnia się jego dwa rodzaje:
· uprawnienia zasadnicze (główne):
o uprawnienie do uzyskania świadczenia,
o uprawnienie do uzyskania odszkodowania zamiast lub oprócz świadczenia (po zaistnieniu określonych prawem przesłanek),
· uprawnienia pomocnicze (uboczne):
o uzyskanie odsetek oprócz sumy głównej,
o uzyskanie wiadomości o przedmiocie świadczenia,
o uzyskanie rachunku z zarządu mieniem,
o uprawnienie do zabezpieczenia roszczeń zasadniczych,
o uzyskanie spisu masy majątkowej lub zbioru rzeczy
o inne.
luizaXd