3. MIENIE KOMUNALNE
1.GMINA
Mieniem komunalnym gmin jest własność i inne prawa majątkowe należące do poszczególnych gmin i ich związków oraz mienie innych gminnych osób prawnych, w tym przedsiębiorstw.
Nabycie mienia komunalnego następuje: 1) na podstawie ustawy,2) przez przekazanie gminie mienia w związku z utworzeniem lub zmianą granic gminy w wyniku porozumienia lub decyzją Prezesa Rady Ministrów
3) w wyniku przekazania przez administrację rządową na zasadach określonych przez Radę Ministrów w drodze rozporządzenia, 4) w wyniku własnej działalności gospodarczej, 5) przez inne czynności prawne.
Podmioty mienia komunalnego samodzielnie decydują o przeznaczeniu i sposobie wykorzystania składników majątkowych.
2.POWIAT
Mieniem powiatu jest własność i inne prawa majątkowe nabyte przez powiat lub inne powiatowe osoby prawne: samorządowe jednostki organizacyjne, które mają taki status oraz te osoby prawne, które mogą być tworzone wyłącznie przez powiat.
Powiat jest w stosunkach cywilnoprawnych podmiotem praw i obowiązków, które dotyczą mienia powiatu nienależącego do innych powiatowych osób prawnych.
Nabycie mienia przez powiat następuje:
1)na podstawie odrębnej ustawy, z zastrzeżeniem, że nie stanowi ono mienia jakiejkolwiek gminy,
2) przez przekazanie w związku z utworzeniem lub zmianą granic powiatu
3) w wyniku przejęcia od Skarbu Państwa na podstawie porozumienia, z wyłączeniem mienia przeznaczonego na zaspokojenie roszczeń reprywatyzacyjnych oraz realizację programu powszechnego uwłaszczenia,
4) przez inne czynności prawne.
Tryby nabycia mienia przez powiat:
Ø Decyzja wojewody (deklaratoryjna)
Ø Decyzja wojewody na wniosek zarządu powiatu (konstytutywna)
3.WOJEWÓDZTWO
Mieniem województwa jest własność i inne prawa majątkowe nabyte przez województwo lub inne wojewódzkie osoby prawne : samorządowe jednostki organizacyjne, którym ustawy przyznają wprost taki status, oraz te osoby prawne, które mogą być tworzone wyłącznie przez województwo.
Województwo jest w stosunkach cywilnoprawnych podmiotem praw i obowiązków, które dotyczą mienia województwa nienależącego do innych wojewódzkich osób prawnych.
Nabycie mienia województwa następuje na zasadach określonych w Kodeksie cywilnym i innych ustawach, a także w drodze przekazania mienia Skarbu Państwa oraz mienia Skarbu Państwa będącego we władaniu państwowych osób prawnych.
Przekazanie województwu mienia Skarbu Państwa oraz mienia Skarbu Państwa będącego we władaniu państwowych osób prawnych następuje na podstawie decyzji administracyjnej wojewody wydawanej z urzędu.
Nabycie mienia jest nieodpłatne i następuje z dniem, w którym decyzja o jego przekazaniu stała się ostateczna.
Nabycie przekazywanego mienia Skarbu Państwa oraz mienia Skarbu Państwa będącego we władaniu państwowych osób prawnych następuje wraz z obciążeniami, które powinny być ujawnione w decyzji o przekazaniu.
Nie dotyczy to zobowiązań Skarbu Państwa oraz państwowych osób prawnych, powstałych przed dniem przejęcia mienia przez województwo.
Przekazanie mienia Skarbu Państwa oraz mienia Skarbu Państwa będącego we władaniu państwowych osób prawnych województwu jest wolne od podatków i opłat.
Prawa majątkowe województwa, nie należące do innych wojewódzkich osób prawnych, wykonuje zarząd województwa.
Tryby nabycia mienia przez województwo:
Ø Decyzja wojewody wydawana z urzędu
Ø Nabycie mienia z mocy prawa
4.PODSUMOWANIE
Na mienie komunalne składają się wyłącznie prawa majątkowe, których wartość może być wyrażona w pieniądzu. Nie mieszczą się tu prawa niemajątkowe, także pasywa.
Mienie jest ujmowane jako jednorodny zespół praw majątkowych i nie jest dzielone na mienie publiczne, administracyjne, komercyjne czy prywatne. Nie można także dokonać podziału mienia ze względu na źródło pochodzenia.
Dla ochrony składników mienia przysługują środki cywilnoprawne: roszczenia windykacyjne, posesoryjne, odszkodowawcze itp.
Mienie komunalne powinno być wykorzystywane tylko na potrzeby dobra wspólnego, a jego uszczuplenie nie powinno być sprzeczne z celami jednostki samorządu terytorialnego.
Prawa składające się na mienie:
Ø Własność – jednostki samorządu terytorialnego mogą korzystać z rzeczy (nieruchomości i rzeczy ruchomych) zgodnie ze społeczno – gospodarczym przeznaczeniem swego prawa, w szczególności mogą pobierać pożytki i inne dochody z rzeczy i mogą nią rozporządzać.
Ø Inne prawa majątkowe:
- prawa pochodne od własności (użytkowanie wieczyste)
- środki finansowe z różnych źródeł publicznoprawnych (podatki, dotacje celowe) i prywatnoprawnych (darowizny, spadki, odsetki od dywidend ze spółek)
- prawa na dobrach niematerialnych mające wartość wymierną w pieniądzu (zobowiązania)
Tym co odróżnia mienie samorządu terytorialnego od innych rodzajów mienia, jest przynależność do komunalnej osoby prawnej.
Gmina/powiat/województwo nie odpowiada za zobowiązania gminnych/powiatowych/wojewódzkich osób prawnych, a te nie odpowiadają za zobowiązania powiatu/gminy/województwa.
Całe mienie Skarbu Państwa jest zabezpieczeniem decyzji samorządu terytorialnego.
Mienie nie ma osobowości prawnej, ale samorząd terytorialny ma.
Elementem mienia komunalnego nie są dobra własne jednostki samorządu terytorialnego, np. herb, nazwa.
Skarb Państwa wypełnia 2 funkcje:
Ø Kasjera
Ø Bankiera
Mienie komunalne nie ma jednak możliwości wypełniania tych funkcji wprost.
5.GOSPODAROWANIE MIENIEM
Polega na korzystaniu z atrybutów tworzących je praw i obowiązków majątkowych zgodnie z ich przeznaczeniem społeczno – gospodarczym. Korzystanie to może polegać na przesunięciu składników majątkowych w ramach osoby prawnej lub na dyspozycji wspomnianymi składnikami.
W Polsce gospodarowanie mieniem komunalnym polega głównie na sprzedaży mienia, a więc na zamianie jednej formy aktywów na inną: gotówkę.
4. Budżet jednostki samorządu terytorialnego
4.1. Definicja, legalna definicja, zakres
Budżet wg:
· ustawy o finansach publicznych – budżet JST jest podstawą gospodarki finansowej JST, który jest uchwalany w formie uchwały budżetowej na rok budżetowy. Budżet JST jest rocznym planem:
a. dochodów i wydatków oraz przychodów i rozchodów tej jednostki,
b. przychodów i wydatków:
- zakładów budżetowych, gospodarstw pomocniczych jednostek budżetowych i środków specjalnych,
- funduszy celowych jednostki samorządu terytorialnego (art.109)
· ustawy o samorządzie gminnym – jest podstawą prowadzenia gospodarki finansowej gminy
(art. 51)
· ustawy o samorządzie wojewódzkim – podstawą samodzielnej gospodarki finansowej województwa oraz jest planem finansowym województwa obejmującym:
a. planowane dochody i wydatki województwa,
b. źródła sfinansowania deficytu budżetowego,
c. przeznaczenie nadwyżki budżetowej,
d. wydatki związane z wieloletnimi programami, w tym w szczególności inwestycyjnymi, z wyodrębnieniem wydatków na finansowanie każdego z programów (art. 61)
· ustawy o samorządzie powiatowym – jest planem finansowym obejmującym dochody i wydatki powiatu (art. 51)
Budżet JST :
· jest rocznym obligatoryjnym samorządowym planem finansowym określanym dla tej jednostki na przyszły rok
· planem finansowym, który określa dochody i wydatki
· podstawą prowadzenia gospodarki finansowej JST
· aktem zarządzania finansowego, wydawanym przez organ stanowiący samorządu, a wykonywany przez organ wykonawczy oraz inne jednostki samorządowe
· specyficznym aktem normatywnym, wiążącym podmioty działające wewnątrz administracji samorządowej
Uchwała budżetowa JST zawiera: (art. 124)
1) prognozowane dochody jednostki samorządu terytorialnego według ważniejszych źródeł i działów klasyfikacji,
2) wydatki budżetu jednostki samorządu terytorialnego w podziale na działy i rozdziały klasyfikacji wydatków, z wyodrębnieniem:
a) wydatków bieżących, w tym w szczególności:
- wynagrodzeń i pochodnych od wynagrodzeń,
- dotacji,
- wydatków na obsługę długu jednostki samorządu terytorialnego,
- wydatków z tytułu poręczeń i gwarancji udzielonych przez jednostkę samorządu terytorialnego,
b) wydatków majątkowych,
3) źródła pokrycia deficytu lub przeznaczenie nadwyżki budżetu jednostki samorządu terytorialnego,
4) wydatki związane z wieloletnimi programami inwestycyjnymi, z wyodrębnieniem wydatków na finansowanie poszczególnych programów,
5) plany przychodów i wydatków zakładów budżetowych, gospodarstw pomocniczych jednostek budżetowych i środków specjalnych,
6) plany przychodów i wydatków funduszy celowych,
7) upoważnienia dla zarządu jednostki samorządu terytorialnego do zaciągania długu oraz do spłat zobowiązań jednostki samorządu terytorialnego,
8) zakres i kwoty dotacji przedmiotowych,
9) dochody i wydatki związane z realizacją zadań z zakresu administracji rządowej i innych zadań zleconych jednostce samorządu terytorialnego ustawami,
10) dotacje,
11) dochody i wydatki związane z realizacją zadań wspólnych
realizowanych w drodze umów lub porozumień między jednostkami samorządu terytorialnego, w budżecie jednostki samorządu terytorialnego, której powierzono realizację tych zadań.
Budżet JST może zawierać:
1) upoważnienie dla zarządu jednostki samorządu terytorialnego do zaciągania kredytów i pożyczek oraz emisji papierów wartościowych na pokrycie występującego w ciągu roku budżetowego deficytu budżetu jednostki samorządu terytorialnego,
2) upoważnienie dla zarządu jednostki samorządu terytorialnego do dokonywania zmian w budżecie, ale tylko w zakresie dokonywania innych zmian w planie wydatków, z wyłączeniem przeniesień wydatków między działami oraz przekazania niektórych uprawnień do dokonywania przeniesień planowanych wydatków innym jednostkom organizacyjnym jednostki samorządu terytorialnego,
3) inne postanowienia dotyczące wykonywania budżetu jednostki samorządu terytorialnego.
W uchwale budżetowej gminy określa się także dochody z tytułu wydawania zezwoleń na sprzedaż napojów alkoholowych i wydatki na realizację zadań określonych w programie profilaktyki i rozwiązywania problemów alkoholowych.
Uchwała budżetowa gminy może również określać:
1) wydatki jednostek pomocniczych gminy,
2) uprawnienia jednostki pomocniczej do prowadzenia gospodarki finansowej w ramach budżetu gminy.
4.2. Funkcje budżetu jednostki samorządu terytorialnego
Funkcja alokacyjna - istota funkcji alokacyjnej polega na tym, że finanse publiczne są narzędziem alokacji części zasobów w gospodarce rynkowej. Skutkiem alokacji części zasobów, którymi dysponuje gospodarka, przez system finansów publicznych jest dostarczanie towarów i usług obywatelom, społecznościom lokalnym oraz całemu społeczeństwu. Dostarczanie towarów i usług finansowane jest z funduszy publicznych i następuje w związku z dwojakiego rodzaju zadaniami stawianymi przed państwem:
· zadaniami publicznymi
· zadaniami społecznymi.
Realizacja przez państwo wymienionych zadań jest konieczna, gdyż nie mogą być one wykonywane za pomocą mechanizmu rynkowego. Zastosowanie mechanizmu rynkowego w tym przypadku rodziłoby wiele niebezpieczeństw, wywołanych przez niesprawność mechanizmu rynkowego. Chodzi zwłaszcza o 3 podstawowe:
· nadmierne zróżnicowanie dochodów poszczególnych jednostek, co ograniczałoby dostęp pewnej ich liczby do dóbr, gdyby były alokowane na zasadach rynkowych
· pełna swoboda wyboru obywatela, którą gwarantuje mechanizm rynkowy, mogłaby wyrządzić szkodę i obywatelowi, i społeczeństwu. Nie byłoby gwarancji, że obywatel będzie skłonny zakupić określony rodzaj dobra (usługi oświatowe, usługi zdrowotne, ubezpieczenie emerytalne)
· dla przedsiębiorstw prywatnych, dominujących w gospodarce rynkowej, podstawowym kryterium działania jest zysk, tymczasem ich działalność wywołuje tzw. efekty uboczne (skażenie środowiska, obciążenie sieci komunikacyjnej).
Funkcja redystrybucyjna – specyficzna sytuacja dochodowa państwa wymusza na nim redystrybucję dochodów społeczeństwa. Redystrubucja ta jest dokonywana w różnych przekrojach, tzn. między różnymi grupami ludności, między różnymi wspólnotami lokalnymi itp. Funkcja redystrybucyjna jest realizowana w formie pieniężnej – w najszerszym znaczeniu – przez system transferów dochodów. Transfery te mają postać przepływów pieniądza między różnymi podmiotami a państwem. System transferów do i od władz publicznych jest skomplikowanym układem o różnorodnym charakterze. Występują transfery nie związane z żadnym kontrświadczeniem (emerytury, podatki), jak i takie, które są związane w kontrświadczeniem (praca lekarza, nauczyciela, urzędnika). Dodatkowo istnieją transfery wewnątrz sektora publicznego (transfer z budżetu państwa do funduszy celowych).
Funkcja stabilizacyjna – na utrzymaniu zrównoważonego tempa rozwoju. Celem władz publicznych powinno być umiejętne posługiwanie się instrumentami alokacji zasobów i redystrybucji dochodów do łagodzenia wahań cyklu koniunkturalnego, czyli hamowanie ekspansji gospodarczej w okresie jej nadmiernego wzrostu i pobudzanie aktywności gospodarczej w okresie słabnięcia procesów gospodarczych. Stabilizacyjne oddziaływanie finansów publicznych mogą być różne. Najczęściej jednak wykorzystuje się 2 grupy instrumentów:
· wydatki
Stabilizacyjna funkcja finansów publicznych przejawia się także w oddziaływaniu dochodów, wydatków i salda budżetu na:
· skłonność do oszczędzania
· skłonność do inwestowania
· poziom stopy procentowej
· poziom bezrobocia.
Funkcja kontrolna - wynika z funkcji rozdzielczej i polega na wykorzystywaniu procesów gromadzenia i podziału zasobów pieniężnych do kontroli przebiegu procesów systemu budżetowego, jako sygnałów określających stopień prawidłowości przebiegu procesów gospodarczych. Podstawowym celem kontroli jest dostarczenie informacji o wypadkach nieprawidłowości w trakcie przebiegu procesów gospodarczych.
4.3. Zasady budżetowe
4.3.1. Zasada jedności – wszystkie dochody i wydatki państwa powinny być objęte jednym planem, którym jest budżet. W ramach tej zasady wyróżnia się jedność formalną i materialną. Jedność formalna budżetu jest osiągana dzięki budowaniu skonsolidowanego bilansu systemu finansów publicznych, obejmującego budżet władz centralnych i budżety władz terenowych (budżety samorządowe). Jedność materialna budżetu oznacza, że dochody tworzące fundusz budżetowy maja przeznaczenie ogólne, tzn. nie są z góry związane z określonymi celami (zadaniami) finansowanymi z budżetu.
4.3.2. Zasada powszechności (zupełności) – polega na ujęciu w budżecie państwa działalności finansowej wszystkich jednostek państwowych, niezależnie od formy, w jakiej rozliczają się one z budżetem.
4.3.3. Zasada szczegółowości (specjalizacji) - oznacza takie usystematyzowanie dochodów i wydatków budżetowych, aby właściwie wyrażały działalność jednostki, pozwalając na pełną jej ocenę. Dochody i wydatki budżetowe należy ujmować z podziałem według ustalonej klasyfikacji.
4.3.4. Zasada przejrzystości (jasności budżetu) – formalnie postuluje uporządkowanie dochodów i wydatków budżetowych w odpowiednim systemie podziałek. Merytorycznie zasada ta wymaga stosowania nie tylko jednolitych kryteriów klasyfikacji, lecz także jednolitych zasad rachunkowości i sprawozdawczości budżetowej oraz czytelnych i logicznych zasad konstrukcji budżetu.
4.3.5. Zasada dopuszczalności nadwyżki i deficytu budżetowego – według tej zasady dopuszczalne jest osiągnięcie nadwyżki lub deficytu budżetowego w danym roku budżetowym.
4.3.6. Zasada uprzedniości - zobowiązuje do uchwalenia budżetu przed rozpoczęciem nowego roku budżetowego.
4.3.6. Zasada czasowej specjalizacji - dochody i wydatki budżetowe mogą być jedynie realizowane w okresie obowiązywania budżetu.
4.3.7. Zasada jawności – głosi konieczność prezentowania dochodów i wydatków społeczeństwu, a praktycznie organom przedstawicielskim, różnym ciałom i organizacjom społecznym.
4.4. Procedura budżetowa
USTANAWIANIE BUDŻETU
Przygotowanie projektu uchwały budżetowej wraz z objaśnieniami, a także inicjatywa w sprawie zmian tej uchwały, należą do wyłącznej kompetencji zarządu jednostki samorządu terytorialnego.
...
mirella562