Hałas w środowisku pracy(2).pdf

dr inż. Leszek Morzyński

dr inż. Dariusz Puto

Ha³as

w œrodowisku pracy

Warszawa 2005

Tekst został przygotowany do druku przez

Centralny Instytut Ochrony Pracy - Państwowy Instytut Badawczy

Zakład Zagrożeń Wibroakustycznych

Projekt okładki

Andrzej Jaworski

Opracowanie typograficzne i łamanie

Barbara Charewicz

PAŃSTWOWA INSPEKCJA PRACY

GŁÓWNY INSPEKTORAT PRACY

Departament Informacji i Promocji

www.pip.gov.pl

1. Co to jest ha³as

i jak go scharakteryzowaæ?

Hałas to wszelkie niepożądane, nieprzyjemne, uciążliwe lub szkodliwe dźwięki

oddziałujące na zmysł i narząd słuchu, na inne zmysły oraz inne części organizmu

człowieka [1, 5].

Hałas, podobnie jak inne dźwięki, to drgania wprawionych w ruch cząsteczek po-

wietrza rozchodzące się w postaci fal akustycznych. Podstawowymi wielkościami

charakteryzującymi hałas są ciśnienie akustyczne i częstotliwość [1, 4, 5, 6] .

Ciśnienie akustyczne p , wyrażane w paskalach (Pa), to różnica między chwilo-

wą wartością ciśnienia powietrza w momencie przejścia fali akustycznej a wartością

ciśnienia atmosferycznego. Różnica ta wywołana jest drganiami cząsteczek powie-

trza. Hałasy o niskich poziomach ciśnienia akustycznego odbierane są jako ciche,

a o wysokich poziomach ciśnienia akustycznego – jako głośne.

Ze względu na bardzo szeroki zakres zmian ciśnienia akustycznego, od 0,00002

do 200 Pa, powszechnie stosowana jest skala logarytmiczna, czego skutkiem jest

stosowanie w praktyce pojęcia poziomu ciśnienia akustycznego , wyrażanego

w decybelach (dB), jako wartości względnej odniesionej do 0,00002 Pa (rys. 1). Aby

uwzględnić właściwości słuchu ludzkiego, a w szczególności zmianę jego czułości

w zależności od częstotliwości hałasu, w praktyce pomiarowej stosuje się także po-

ziomy ciśnienia akustycznego skorygowane odpowiednimi charakterystykami czę-

stotliwościowymi (charakterystyki A, C, i G) i np. poziom ciśnienia akustycznego

skorygowany charakterystyką częstotliwościową A przyjęto nazywać poziomem

dźwięku A, a poziom ciśnienia akustycznego skorygowany charakterystyką często-

tliwościową C – poziomem dźwięku C [4, 5].

Ze względu na charakter zmian poziomu ciśnienia akustycznego w czasie

można wyróżnić hałasy ustalone oraz hałasy nieustalone (zmienne w czasie, przery-

wane). Hałas określa się jako ustalony wówczas, gdy zmiany jego poziomu dźwięku

A nie przekraczają 5 dB, zaś jako nieustalony – gdy zmiany poziomu dźwięku są

większe od 5 dB.

Rodzajem hałasu nieustalonego jest hałas impulsowy charakteryzujący się wy-

stępowaniem jednego lub kilku impulsów dźwiękowych o czasie trwania krótszym

niż 1 s, np. hałas wywołany uderzeniami młotka.

Częstotliwość to liczba okresów drgań, jakie wykonują cząsteczki powietrza

w jednostce czasu. Hałasy o niskich częstotliwościach odbierane są przez człowie-

ka jako dźwięki niskie (np. hałas silnika wysokoprężnego), natomiast hałasy o wyso-

kich częstotliwościach odbierane są jako dźwięki wysokie (np. gwizd, syk sprężone-

go powietrza).

Rys. 1. Ciśnienia i poziomy ciśnienia akustycznego różnych dźwięków

Ze względu na zakres częstotliwości (rys. 2) rozróżnia się:

hałas infradźwiękowy , który zawiera składowe o częstotliwościach infradź-

więkowych (niesłyszalnych) od 1 do 20 Hz i niskich częstotliwościach słyszal-

nych. Ostatnio dość powszechnie dla hałasu o częstotliwościach od ok. 10

do 250 Hz jest stosowane określenie hałas niskoczęstotliwościowy;

hałas słyszalny, który zawiera składowe o częstotliwościach od 20 Hz do

20 kHz;

hałas ultradźwiękowy, który zawiera składowe o częstotliwościach słyszal-

nych i ultradźwiękowych od 10 do 40 kHz.

Rys. 2. Zakresy częstotliwości hałasu

2. Skutki oddzia³ywania ha³asu

na organizm ludzki

Negatywne oddziaływanie hałasu na organizm człowieka jest utożsamiane przede

wszystkim z bezpośrednim oddziaływaniem na narząd słuchu [1, 5]. Szkodliwość od-

działywania hałasu zależy od poziomu ciśnienia akustycznego oraz czasu trwania na-

rażenia, czyli tzw. „dawki” hałasu. Innymi słowy, im wyższy jest poziom ciśnienia aku-

stycznego i dłuższy czas narażenia na hałas, tym jest on bardziej szkodliwy.

Wartość ciśnienia akustycznego przy której zaczynamy słyszeć określony dźwięk

nazywana jest progiem słyszenia .

Podstawowym skutkiem oddziaływania hałasu na narząd słuchu jest czaso-

we lub trwałe przesunięcie progu słyszenia.

Czasowe przesunięcie progu słyszenia jest swego rodzaju reakcją obronną orga-

nizmu na nadmierny hałas i ustępuje po upływie określonego czasu. Trwałe przesu-

nięcie progu słyszenia jest nieodwracalne i wynika z wywołanych hałasem zmian

w uchu środkowym i wewnętrznym.

Powstawanie uszkodzeń słuchu jest najczęściej procesem powolnym

– ubytki słuchu pojawiają się stopniowo i bezboleśnie. Z tego powodu oso-

by narażone na nadmierny hałas często nie dostrzegają jego negatywnego

oddziaływania aż do momentu, w którym okazuje się, że nastąpiły u nich po-

ważne ubytki słuchu.

Do trwałych ubytków słuchu (rys. 3) dochodzi najczęściej w wyniku długotrwałego

narażenia na hałas o poziomach dźwięku A przekraczających 80 dB.

Trwały ubytek słuchu spowodowany hałasem w miejscu pracy przy spełnieniu

odpowiednich kryteriów może być traktowany jako choroba zawodowa (patrz roz-

dział 12).

Jednoczesny kontakt z niektórymi substancjami chemicznymi (tzw. substancjami

ototoksycznymi , np. toluenem) i narażenie na hałas może ponadto znacznie zwięk-

szać prawdopodobieństwo wystąpienia uszkodzenia słuchu.

Hałasy o wysokich szczytowych poziomach ciśnienia akustycznego, rzę-

du 130–140 dB (w szczególności hałasy impulsowe), stają się czynnikiem niebez-

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: