Postepowanie_w_nawracajacych_wysiekach_oplucnej.pdf

Artykuł poglądowy

Adrianna Drozdowska, Ewa Jassem

Klinika Alergologii Akademii Medycznej w Gdańsku

Postępowanie w nawracających

wysiękach opłucnowych w przebiegu

chorób nowotworowych

Management of reccurrent pleural exsudates in neoplastic diseases

Streszczenie

Leczenie nawracających wysięków w jamie opłucnej stanowi trudny problem kliniczny w opiece paliatywnej.

Główną przyczyną wysięku opłucnowego wśród chorych powyżej 50 roku życia są nowotwory. Gromadze-

nie płynu w jamie opłucnej towarzyszy najczęściej rakowi płuca, rakowi piersi oraz chłoniakom złośliwym.

Głównym objawem płynu opłucnowego jest nasilająca się duszność, która znacząco obniża jakość życia

chorych. Wybór metody leczenia uzależnia się między innymi od stanu ogólnego, zaawansowana choroby

i rokowania. Wysięk opłucnowy świadczy zazwyczaj o znacznym zaawansowaniu choroby oraz złym roko-

waniu. Ze względu na ograniczony czas przeżycia chorych z płynem opłucnowym istotnymi czynnikami,

które decydują o wyborze metody leczenia, są jej skuteczność i bezpieczeństwo. W sytuacji, gdy wysięk nie

powoduje dokuczliwych objawów, można zaniechać natychmiastowej interwencji. Szybkie zmniejszenie

dolegliwości uzyskuje się poprzez punkcję jamy opłucnej i ewakuację płynu. Metoda ta daje jednak

krótkotrwały efekt i wymaga częstego powtarzania zabiegu. W przypadku nawracającego nowotworowe-

go wysięku postępowaniem z wyboru jest chemiczna pleurodeza. Warunkiem jej skuteczności jest całkowite

opróżnienie jamy opłucnej z płynu oraz pełne rozprężenie płuca. Najskuteczniejszym i bezpiecznym środ-

kiem obliterującym jest talk. Rzadkim powikłaniem pleurodezy talkowej jest zespół ciężkiej niewydolności

oddechowej (ARDS). Alternatywą dla pleurodezy jest długotrwały drenaż przy użyciu cewnika umieszczonego

w opłucnej. U osób z niepełnym rozprężeniem płuca po założeniu drenu lub z brakiem efektu po wykonaniu

pleurodezy można założyć przetokę opłucnowo-otrzewnową. Najbardziej skuteczną metodą leczenia nawraca-

jącego wysięku w opłucnej jest pleurektomia, ale zabieg ten jest wykonywany rzadko ze względu na częste

powikłania.

Słowa kluczowe : wysięk opłucnowy, punkcja opłucnej, drenaż opłucnej, pleurodeza, przetoka opłucnowo-

-otrzewnowa

Abstract

Malignant pleural effusion is a difficult clinical problem in palliative care. The most common cause of

exudative pleural effusion among patients older than 50 years of age are neoplasms. The majority of

malignant pleural effusions accompany lung cancer, breast cancer and malignant lymphomas. Dyspnea is

the most frequent presenting symptom of pleural effusion and affects considerably the quality of life.

Treatment options are determined by several factors: symptoms and performance status, stage of the

disease and prognosis. Asymptomatic patients usually do not necessitate immediate intervention. Thora-

centesis enables a rapid symptom control. However, repeated therapeutic pleural aspiration is recom-

mended only in patients with poor performance status and adverse prognosis. Intercostal tube drainage

followed by chemical pleurodesis is the most common procedure. Essential requirements for successful

pleurodesis include maximal fluid evacuation and complete lung re-expansion. Talc is the most effective and

Adres do korespondencji: lek. med. Adrianna Drozdowska

Klinka Alergologii AM w Gdańsku, ul. Dębinki 7, 80–211 Gdańsk

tel. +48 (0 prefiks 58) 349 20 81, e-mail: addagar@wp.pl

Polska Medycyna Paliatywna 2003, 2, 4, 227–233

www.pmp.viamedica.pl

227

Polska Medycyna Paliatywna 2003, tom 2, nr 4

safe sclerosing agent. This agent may however occasionally induce an acute respiratory failure (ARDS —

adult respiratory distress syndrome ). A few cases of ARDS were reported after administration of a high dose

(over 10 g) of talk. Doxycycline and bleomycin are others sclerosing agents effective in pleurodesis. Insertion

of a long term indwelling pleural catheter drainage is an alternative method for controlling recurrent and

symptomatic malignant effusion. Pleuroperitoneal shunting is an acceptable palliative option in patients

with trapped lung or failed pleurodesis. Although open pleurectomy is the most effective method of

achieving pleurodesis, it is accompanied by a high morbidity and mortality and is rarely performed.

Key words : malignant pleural effusion, thoracentesis, intercostal tube drainage, pleurodesis, pleuroperitoneal

shunting

Wprowadzenie

w przypadku nagromadzenia się dużej ilości płynu

w opłucnej. Doświadczenia z użyciem znakowanej

radioaktywnie albuminy wykazały, że wydzielanie

płynu jest największe w okolicy szczytu płuca, a jego

zwrotne wchłanianie wzrasta w kierunku przepony

i śródpiersia, gdzie liczba naczyń limfatycznych w opłuc-

nej ściennej jest największa.

W chorobach nowotworowych mechanizmy pro-

wadzące do gromadzenia się płynu w jamie opłuc-

nej są często złożone ( tab. 1 ).

Nawracające wysięki opłucnowe w przebiegu

zaawansowanych chorób nowotworowych stano-

wią istotny problem leczniczy w opiece paliatyw-

nej. U większości chorych powodują one wystąpienie

lub nasilenie duszności, ból w klatce piersiowej, ka-

szel oraz znaczne obniżenie jakości życia. Ewakuacja

płynu z opłucnej przynosi w takich przypadkach na-

tychmiastową kliniczną poprawę, ale z reguły efekt

ten jest krótkotrwały. U większości chorych stwierdza

się nawrót dolegliwości związany z ponownym gro-

madzeniem wysięku. W niniejszej pracy przedstawio-

no metody postępowania prowadzące do długotrwa-

łego zahamowania wytwarzania wysięku opłucno-

wego, z uwzględnieniem ich skuteczności.

Przyczyny przewlekłych

wysięków opłucnowych

Do niedawna najczęstszą przyczyną wysięku

opłucnowego było gruźlicze zapalenie opłucnej. Ba-

dania epidemiologiczne wskazują, że sytuacja taka

utrzymuje się jeszcze w niektórych krajach Trzeciego

Świata. Ostatnie analizy wykazały jednak, że w Pol-

sce, podobnie jak w innych rozwiniętych krajach,

najczęstszą przyczyną wysięku opłucnowego są obec-

nie zapalenia i nowotwory [2, 3]. Przewlekły cha-

rakter występowania płynu opłucnowego stwier-

dza się u 25% chorych [3]. Wśród chorych powyżej

50 rż. odsetek ten znacznie wzrasta i wynosi 37–73%;

w tej grupie wiekowej nowotwory są główną przy-

czyną wysięku opłucnowego ( tab. 2 ) [2–4]. Groma-

dzenie się płynu w jamie opłucnej towarzyszy naj-

częściej rakowi płuca (30–35% ogółu przypadków

wysięków nowotworowych), rakowi piersi (15–25%)

i chłoniakom złośliwym (16–20%) [1, 5]. Chorzy z pier-

wotnymi nowotworami opłucnej stanowią mniej niż

1% wszystkich chorych z wysiękiem [6], jakkolwiek

w materiałach pochodzących z ośrodków pneumo-

nologicznych odsetek ten może być znacznie wyższy

(do 11%) [2].

Mechanizmy powstawania

wysięku opłucnowego

Opłucna ma pochodzenie mezodermalne i skła-

da się z dwóch blaszek: opłucnej ściennej i opłucnej

płucnej (trzewnej). Zawarta pomiędzy nimi jama

opłucnej w normalnych warunkach jest wypełniona

niewielką ilością surowiczego płynu (10–20 ml). Płyn

ten umożliwia swobodne przesuwanie się obu bla-

szek, ułatwiając proces oddychania.

Przepływ płynu z naczyń włosowatych do jamy

opłucnej odbywa się zgodnie z gradientem ciśnień

przez opłucną ścienną. Z kolei odpływ płynu zacho-

dzi zgodnie z gradientem ciśnień przez opłucną

płucną, przez pory w opłucnej ściennej do naczyń

limfatycznych oraz przy udziale aktywnych metabo-

licznie komórek mezotelialnych (transport aktywny).

Do niedawna kwestionowano rolę opłucnej płucnej

w procesie absorpcji płynu, jednak obecnie została

ona jednoznacznie potwierdzona. W prawidłowych

warunkach drenaż limfatyczny przez pory w opłuc-

nej ściennej odgrywa decydującą rolę w usuwaniu

komórek i cząsteczek (białek) z jamy opłucnej,

w mniejszym zaś stopniu odpowiada za usuwanie

płynu. Znaczenie tego mechanizmu istotnie wzrasta

Leczenie

Leczenie nowotworowych wysięków opłucno-

wych stanowi trudny problem kliniczny. Wybór po-

stępowania uzależnia się od wielu czynników, w tym

228

www.pmp.viamedica.pl

Adrianna Drozdowska, Ewa Jassem Nawracające wysięki opłucnowe w chorobach nowotworowych

Tabela 1. Mechanizmy gromadzenia się płynu w jamie opłucnej [1]

Table 1. Mechanisms leading to pleural effusion [1]

Bezpośrednie

Uszkodzenie krwionośnych naczyń włosowatych przez przerzuty w opłucnej i zwiększenie ich przepuszczalności

(w wyniku procesu zapalnego lub bezpośredniego uszkodzenia śródbłonka)

Zwężenie lub ucisk naczyń chłonnych i zajęcie węzłów chłonnych przez przerzuty, co ogranicza drenaż płynu z jamy

opłucnej

Nowotwory powodujące uszkodzenie przewodu piersiowego, w następstwie czego dochodzi do chłonkowego

wysięku w opłucnej

Zamknięcie światła oskrzeli przez guz, prowadzące do znacznego obniżenia ciśnienia w jamie opłucnej i do groma-

dzenia się płynu

Częste gromadzenie się płynu w opłucnej w następstwie nowotworowego zajęcia osierdzia

Pośrednie

Współistniejące zakażenia miąższu płucnego, zwłaszcza w zaawansowanym raku płuca, z towarzyszącymi dużymi

obszarami niedodmy miąższu płuca

Zmniejszenie stężenia albumin we krwi (towarzyszące wyniszczeniu nowotworowemu lub przewlekłemu drenażowi

dużych ilości płynu), wpływające na obniżenie ciśnienia onkotycznego

Niepożądane działania leczenia przeciwnowotworowego (radioterapii i chemioterapii), upośledzające drenaż

limfatyczny opłucnych i miąższu płuca

Zatorowość płucna towarzysząca chorobom nowotworowym

obecności objawów, ogólnego stanu chorego, za-

awansowania choroby, intencji leczenia (radykalnej

lub paliatywnej) i rokowania. Leczenie przyczynowe

jest możliwe jedynie w przypadku niektórych nowo-

tworów, takich jak: drobnokomórkowy rak płuca,

rak piersi, chłoniak lub rak jajnika, kiedy to można

uzyskać wysoki odsetek odpowiedzi na chemiotera-

pię. W większości przypadków leczenie ma jednak

charakter paliatywny i jego celem jest przede wszyst-

kim zmniejszenie dolegliwości oraz poprawa jakości

życia chorego.

Tabela 2. Najczęstsze przyczyny przewlekłych

nawracających wysięków opłucnowych w przebie-

gu nowotworów [7–10]

Table 2. The main causes of recurrence pleural

exudates in neoplastic diseases [7–10]

Nowotwór Częstość

występowania wysięku

Nowotwory klatki piersiowej

Rak płuca

25%

Międzybłoniak złośliwy

79%

Przerzuty do opłucnej

Rak piersi

50%

Postawa wyczekująca

Chorzy, u których obecność płynu w jamie opłuc-

nej nie powoduje dokuczliwych objawów, oraz oso-

by, u których nie doszło do nawrotu objawów po

jednorazowej punkcji, na ogół nie wymagają bez-

zwłocznej interwencji.

Rak jajnika

Inne nowotwory

Chłoniaki

35%

Ziarnicze

Nieziarnicze

Punkcja jamy opłucnej

W przypadku, gdy wysięk opłucnowy powoduje

objawy kliniczne, w pierwszej kolejności wykonuje

się punkcję opłucnej. Jest to najprostsza metoda

umożliwiająca ewakuację płynu i zmniejszenie zwią-

zanych z nim dolegliwości. Objętość wydalanego

płynu, zwłaszcza przy pierwszym nakłuciu, nie po-

winna być zazwyczaj większa niż 1000–1500 ml ze

względu na możliwość działań niepożądanych (ka-

szel, ból w klatce piersiowej, zaburzenia sercowo-

naczyniowe, obrzęk płuc). W przypadku nawracają-

cego gromadzenia się wysięku zachodzi konieczność

systematycznego powtarzania zabiegu. Istotnym po-

wikłaniem wielokrotnych punkcji jest wytwarzanie

się wielokomorowych zbiorników płynu, które istot-

nie ograniczają skuteczność tej metody. Dodatkowo

liczne punkcje powodują dużą utratę białka, co na-

sila towarzyszącą chorobie nowotworowej hipopro-

teinemię oraz zwiększa ryzyko zakażenia jamy opłuc-

nej, wytworzenia odmy opłucnej lub rozsiewu no-

wotworu wzdłuż kanału wkłucia (dotyczy to zwłasz-

cza złośliwego międzybłoniaka) [11]. Z tego powo-

du punkcję jamy opłucnej w nawracających wysię-

kach powinno się powtarzać jedynie u chorych w bar-

dzo zaawansowanym stadium choroby, u których

oczekiwany czas przeżycia jest krótki, oraz u chorych

w ciężkim stanie ogólnym, u których bardziej inwa-

zyjne metody wiążą się z dużym ryzykiem powikłań.

Jeśli nie ma ku temu przeciwwskazań, punkcja jamy

opłucnej powinna być wykonywana w warunkach

ambulatoryjnych [6].

www.pmp.viamedica.pl

229

Polska Medycyna Paliatywna 2003, tom 2, nr 4

Drenaż opłucnowy

Kolejnym etapem postępowania terapeutycznego

w przypadku nawracającego wysięku jest drenaż jamy

opłucnej. Założenie cewnika wykonuje się w znieczu-

leniu miejscowym, najczęściej przez VI/VII przestrzeń

międzyżebrową w linii pachowej środkowej. Metoda

ta pozwala na stopniowe usunięcie całej objętości

zalegającego płynu. Jest ona jednak nieskuteczna

u chorych z płynem znajdującym się w jamie opłuc-

nej w wielu otorbionych zbiornikach. W takich przy-

padkach skuteczność drenażu znacznie zwiększa

doopłucnowe podanie leków fibrynolitycznych, na

przykład streptokinazy. Leczenie to jest dobrze tole-

rowane i nie powoduje istotnych powikłań [12].

Stosowanie drenażu jamy opłucnej bez później-

szej pleurodezy nie jest polecane ze względu na wy-

soki odsetek nawrotów wysięku.

opłucnej). Nie wymaga to stosowania znieczulenia

ogólnego. Skuteczność obydwu metod w zapobie-

ganiu gromadzenia się płynu wysiękowego jest po-

równywalna — wynosi ponad 90% [14–16]. Zasto-

sowanie talku jest względnie bezpieczne. Najczę-

ściej występującymi działaniami niepożądanymi są

ból w klatce piersiowej i gorączka [14]. Rzadkim, ale

poważnym powikłaniem pleurodezy talkowej jest

zespół ciężkiej niewydolności oddechowej (ARDS,

adult respiratory distress syndrome ) lub ostre zapa-

lenie płuc prowadzące do ostrej niewydolności od-

dechowej [17–20]. Wyniki badań z ostatnich 40 lat

wskazują, że częstość tego powikłania wynosi około

0,7% [6, 18]. Ostra niewydolność oddechowa może

wystąpić zarówno po użyciu talku w postaci prosz-

ku, jak i zawiesiny. Patomechanizm tego powikła-

nia jest wciąż nieznany, wydaje się jednak, że zasto-

sowanie dawki nieprzekraczającej 5 g istotnie zmniej-

sza jego ryzyko. W badaniach doświadczalnych wy-

kazano, że niezależnie od dawki po doopłucnowym

podaniu talku jego cząsteczki docierają do wszyst-

kich narządów wewnętrznych w ciągu 24 godzin

[21], przy czym cząsteczki o mniejszym wymiarze

mają większą skłonność do ogólnoustrojowej ku-

mulacji [22]. W ostatnich latach zwraca się uwagę

na możliwość ogólnoustrojowej aktywacji układu

krzepnięcia po zastosowaniu talku w postaci prosz-

ku [23]. Wykazano dodatkowo, że powikłaniu temu

skutecznie zapobiega profilaktyczne zastosowanie he-

paryny [23]. Wysunięto przypuszczenie, że wczesne

zgony (do 30 dni) u chorych ze złośliwym wysiękiem

opłucnej leczonych talkiem mogą być następstwem

nierozpoznanej zatorowości płucnej, a nie wyłącz-

nie zaawansowanej choroby nowotworowej, jak

przypuszczano wcześniej [6].

Powszechnie stosowanymi środkami obliterują-

cymi w zabiegach pleurodezy są również pochodne

tetracykliny. Wśród nich najczęściej stosuje się

doksycyklinę. Jej skuteczność wynosi średnio 72%

[6]. Z reguły jednak konieczne jest powtarzanie za-

biegu ze względu na krótki okres odpowiedzi. Do

najpoważniejszych działań niepożądanych zalicza się

ból opłucnowy (ok. 60% chorych) [6, 24]. W bada-

Chemiczna pleurodeza

W przypadku uzyskania pełnego rozprężenia płu-

ca po zastosowaniu drenażu opłucnej postępowa-

niem z wyboru jest pleurodeza opłucnej. Zabieg ten

ma na celu doprowadzenie do zrostu pomiędzy blasz-

kami — trzewną i ścienną, co ostatecznie uniemożli-

wia gromadzenie się płynu w zarośniętej jamie. Efekt

ten uzyskuje się przez podanie środka obliterujące-

go ( tab. 3 ), który drażniąc powierzchnię opłucnej,

powoduje powstanie stanu zapalnego, odkładanie

się włóknika na jej blaszkach i ostatecznie powsta-

nie między nimi trwałego zrostu. Warunkiem sku-

tecznej pleurodezy jest maksymalne opróżnienie jamy

opłucnej z płynu oraz całkowite, potwierdzone ra-

diologicznie, rozprężenie płuca.

Zgodnie z najnowszymi standardami ATS/ERS

( American Thoracic Association/European Respira-

tory Society ) talk jest najskuteczniejszym środkiem

obliterującym [6]. Stosuje się czysty lub jodowany

jałowy talk, w postaci proszku lub zawiesiny. Talk

w postaci proszku podaje się w znieczuleniu ogól-

nym drogą torakoskopii, przy użyciu rozpylacza,

który pozwala na jego równomierne rozprowadze-

nie w obrębie opłucnej. Zawiesinę talkową można

natomiast podać przez dren (podczas drenażu jamy

Tabela 3. Środki obliterujące stosowane do uzyskania pleurodezy*

Table 3. Obliterative agents used in pleurodesis

Lek

Dawka

Skuteczność

Talk**

< 5 g

> 95%

Doksycyklina

300–1000 mg***

60–90%

Bleomycyna

60 j.***

60–90%

*Skuteczność innych środków (niewymienionych w tabeli) jest znacznie mniejsza i nie są one zalecane w rutynowym postępowaniu

**Zalecany przez ATS/ERS ( American Thoracic Association/European Respiratory Society )

***Zalecane jest podawanie leku w 50–100 ml fizjologicznego roztworu soli

230

www.pmp.viamedica.pl

Adrianna Drozdowska, Ewa Jassem Nawracające wysięki opłucnowe w chorobach nowotworowych

niach doświadczalnych stwierdzono ponadto uszko-

dzenie wątroby [25].

Bleomycyna to kolejny środek stosowany w celu

uzyskania pleurodezy. Jej skuteczność po jednora-

zowym podaniu waha się w granicach 58–85% (śred-

nio 61%) [24]. W badaniach z losowym doborem

chorych, oceniających skuteczność pleurodezy przy

użyciu tetracykliny lub bleomycyny, wykazano wyższą

skuteczność terapeutyczną tej ostatniej [26]. Stwier-

dzono, że 45% bleomycyny podanej doopłucnowo

przenika do tkanek, co może wywoływać nieznacz-

ne działanie mielotoksyczne.

Inne środki obliterujące: zawiesina Corynebacte-

rium parvum , interferony (INF- a , INF- b ), interleukiny

(IL-2) oraz wiele preparatów cytostatycznych (cispla-

tyna, arabinozyd cytozyny, mitoksatron), nie znala-

zły zastosowania w zabiegach pleurodezy ze wzglę-

du na niezadowalającą skuteczność lub nasilone dzia-

łania niepożądane.

Nadal istnieją niejasności dotyczące sposobu wy-

konania pleurodezy. Dotyczy to między innymi roz-

miaru cewnika, czasu podania i rodzaju premedyka-

cji, rotacji chorego po zabiegu, czasu pozostawienia

środka obliterującego w jamie opłucnej i czasu utrzy-

mania cewnika. Ze względu na małe ryzyko zaczo-

powania skrzepem powszechnie używane są cewni-

ki o rozmiarach 24–32 F. Według niektórych auto-

rów podanie środków obliterujących z zastosowaniem

mniejszych cewników (10–14 F) pozwala uzyskać po-

dobną skuteczność, zmniejszając jednocześnie w spo-

sób znaczący dyskomfort chorego [6, 27, 28]. Moż-

liwe jest również wykonanie pleurodezy w warun-

kach ambulatoryjnych, z zastosowaniem małych cew-

ników typu pigtail [29].

Jak wcześniej wspomniano, do wykonania pleu-

rodezy niezbędne jest maksymalne opróżnienie jamy

opłucnej z płynu. Zazwyczaj, aby to uzyskać, utrzy-

mywano dren w jamie opłucnej do czasu zmniejsze-

nia wydzielania płynu poniżej 100–150 ml na dobę.

Celowość takiego postępowania była przedmiotem

badania z losowym doborem chorych, w którym po-

równano skuteczność pleurodezy wykonanej bezpo-

średnio po uzyskaniu całkowitego rozprężenia płuca

potwierdzonego radiologicznie (zazwyczaj w ciągu

doby) lub po zmniejszeniu objętości drenowanego

płynu do 100 ml na dobę. Skuteczność pleurodezy

w obu grupach chorych była podobna i sięgała 80%,

natomiast czas utrzymania drenu oraz czas hospita-

lizacji były znacząco krótsze w pierwszej grupie [30].

Uwzględniając fakt, że wszystkie środki obliteru-

jące mogą powodować ból w klatce piersiowej, przed

wykonaniem pleurodezy niezbędna jest odpowied-

nia premedykacja. Dożylne podanie morfiny i mida-

zolamu pozwala na uzyskanie zadowalającego znie-

czulenia i uspokojenia chorego. Przed podaniem

środka obliterującego dodatkowo można podać do-

opłucnowo lignokainę (3 mg/kg masy ciała, maksy-

malnie 250 mg).

Po podaniu przez dren odpowiedniej ilości środ-

ka obliterującego i przepłukaniu 100–200 ml soli

fizjologicznej powinien on zostać zamknięty klemem

na około 1–2 godziny. Według powszechnej opinii

rotacyjna zmiana ułożenia chorego po zamknięciu

drenu ma istotny wpływ na równomierne rozpro-

wadzenie w jamie opłucnej substancji użytej do pleu-

rodezy. Nie potwierdziły tego jednak badania prze-

prowadzone z użyciem płynnych środków obliteru-

jących z grupy tetracyklin; skuteczność pleurodezy

nie różniła się w sposób istotny w porównaniu z cho-

rymi, u których nie stosowano rotacji [31]. Po 1–2

godzinach dren należy otworzyć i podłączyć do ze-

stawu z ujemnym ssaniem w granicach od –5 do

–20 mm H 2 O. Zaleca się usunięcie cewnika, gdy do-

bowy drenaż opłucnowy obniży się do wartości po-

niżej 150 ml, a w przypadku niepowodzenia pleuro-

dezy (gromadzenie płynu powyżej 250 ml na dobę)

— w ciągu 12–72 godzin od podania środka oblite-

rującego [24].

Powodzenie leczenia w dużej mierze zależy także

od parametrów biochemicznych wysięku. Wykazano,

że niskie pH wysięku (< 7,15) wiąże się z mniejszą

skutecznością pleurodezy [32]. Podobnie utrzymy-

wanie się wysokiej aktywności fibrynolitycznej w dre-

nowanym płynie zmniejsza szanse na uzyskanie zro-

stu [33]. W tabeli 4 przedstawiono kryteria odpowie-

dzi na pleurodezę zaproponowane przez ATS/ERS.

Długotrwały drenaż przy użyciu cewnika

umieszczonego w opłucnej

Alternatywą dla pleurodezy może być zastoso-

wanie długotrwałego drenażu przy użyciu cewnika

umieszczonego w opłucnej. W badaniach przepro-

Tabela 4. Kryteria odpowiedzi na pleurodezę

Table 4. Criteria of response to pleurodesis

Całkowita odpowiedź — długotrwałe ustąpienie objawów wysięku. Radiologicznie — nieobecność płynu w jamie

opłucnej aż do zgonu chorego

Częściowa odpowiedź — zmniejszenie duszności związanej z wysiękiem. Radiologicznie — zmniejszenie ilości płynu

w jamie opłucnej co najmniej o połowę. Brak konieczności kolejnych ewakuacji wysięku aż do zgonu chorego

Brak odpowiedzi — nieuzyskanie wymienionych efektów

www.pmp.viamedica.pl

231

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: