RakPluca_CYTOKERATYNY.pdf

ARTYKUŁ REDAKCYJNY

Monika Szturmowicz

Klinika Chorób Wewnętrznych Klatki Piersiowej Instytutu Gruźlicy i Chorób Płuc w Warszawie

Kierownik: prof. dr hab. med. Adam Torbicki

Cytokeratyny jako tkankowe i surowicze markery

niedrobnokomórkowego raka płuca

Cytokeratins — tissue and biochemical markers of non-small cell lung cancer

Pneumonol. Alergol. Pol. 2007; 75: 315–316

Cytokeratyny (CK) są to włókna o pośredniej

długości stanowiące szkielet komórek nabłonko-

wych. Dotychczas opisano 23 rodzaje tych włó-

kien. Klasa I to CK kwaśne, o niskim ciężarze czą-

steczkowym (CK 9–23), klasa II to CK obojętne

i zasadowe, o wyższym ciężarze cząsteczkowym

(CK 1–8) [1]. Każda komórka nabłonkowa zawie-

ra dimery złożone z włókien klasy I i II w pro-

porcji 1:1, natomiast rodzaj CK zależy od typu

nabłonka [1].

W komórkach nabłonka dróg oddechowych

obecne są CK 7, 8, 18, 19 [1, 2]. Najbardziej uni-

wersalnym składnikiem jest CK 19, która najpraw-

dopodobniej kompensuje zmiany ekspresji pozo-

stałych cytokeratyn [1]. Jej obecność wykazują

komórki nabłonka rzęskowego, gruczołów śluzo-

wych, komórki neuroendokrynne oraz pneumocy-

ty I i II typu [2]. Transformacja nowotworowa ko-

mórki nabłonka oskrzelowego nie prowadzi do

zmiany składu cytokeratyn, jednak zmienia się na

ogół stopień ich ekspresji. Zależy to od wielu czyn-

ników, między innymi od lokalizacji guza i jego

typu histologicznego. I tak na przykład w gruczo-

lakoraku płuca i w obwodowo zlokalizowanym raku

płaskonabłonkowym dominującym typem jest CK

7, natomiast w centralnie zlokalizowanym raku pła-

skonabłonkowym — CK 19 [3]. W drobnokomórko-

wym raku płuca ekspresja CK 19 jest stosunkowo

słabsza niż w raku niedrobnokomórkowym [2].

Martwica lub apoptoza komórki raka płuca

wiąże się z fragmentacją cytokeratyn i ich przedo-

stawaniem się do osocza, gdzie krążą w postaci roz-

puszczalnej [4]. Oznaczanie fragmentów cytokera-

tyn w surowicy chorych na niedrobnokomórkowe-

go raka płuca (NDRP) może być pomocne w oce-

nie zaawansowania choroby, monitorowaniu prze-

biegu leczenia i do oceny rokowania. Najczęściej

wykorzystywanym markerem jest Cyfra 21-1 (frag-

menty CK 19). W przypadku operacyjnego NDRP

(I i II stopień zaawansowania) podwyższone stę-

żenie markera Cyfra 21-1 w surowicy stwierdza się

u 25–30% chorych [5]. W tej grupie chorych sto-

pień zaawansowania choroby nowotworowej, oce-

niany na podstawie materiału operacyjnego, jest

często wyższy niż kliniczny, a rokowanie jest gor-

sze niż w pozostałych przypadkach [6]. U chorych

z miejscowo zaawansowanym i przerzutowym

NDRP wysokie stężenie markera Cyfra 21-1 przed

leczeniem i brak normalizacji po leczeniu ma rów-

nież niekorzystne znaczenie rokownicze [7–9].

W czasie chemioterapii stężenie markera Cyfra 21-1

obniża się u większości chorych, jednak obiektyw-

nej remisji powinno towarzyszyć znaczne obniże-

nie stężenia tego markera, przekraczające 65% stę-

żenia wyjściowego [10]. Niektórzy autorzy przypi-

sują zmianom stężenia markera Cyfra 21-1 po pierw-

szym kursie leczenia ważne znaczenie predykcyj-

ne [10], inni są skłonni uważać za bardziej miaro-

dajną zmianę stężenia po 3 kursach leczenia [11].

Przeciwciała przeciw cytokeratynom są często

wykorzystywane w badaniach immunohistoche-

micznych guzów płuca. Jednym ze wskazań jest

identyfikacja ogniska pierwotnego w przypadku

gruczolakoraka. Ekspresja CK 20 przemawia za

pochodzeniem z przewodu pokarmowego, obec-

ność CK 7 — za pierwotnym rakiem płuca.

Adres do korespondencji: Monika Szturmowicz, Klinika Chorób Wewnętrznych Klatki Piersiowej, Instytut Gruźlicy i Chorób Płuc, ul. Płocka 26, 01–138 Warszawa,

e-mail: mszturm@yahoo.com

Praca wpłynęła do Redakcji: 23.07.2007 r.

ISSN 0867–7077

www.pneumonologia.viamedica.pl

315

Adres do korespondencji

Pneumonologia i Alergologia Polska 2007, tom 75, nr 4, strony 315–316

Badanie ekspresji cytokeratyn jest też wyko-

rzystywane w diagnostyce mikroprzerzutów raka

płuca w narządach, w których nie powinno być

komórek nabłonkowych, a więc w węzłach chłon-

nych i w szpiku kostnym. Zazwyczaj ocenia się

ekspresję CK 19. W wyniku tych badań rozpozna-

je się mikroprzerzuty w 15–30% przypadków,

w których doświadczony patolog nie był w stanie

wykryć komórek nowotworowych na podstawie

konwencjonalnego barwienia [12, 13]. Z badań pi-

lotażowych wynika, że obecność mikroprzerzutów

w węzłach chłonnych śródpiersia jest czynnikiem

ryzyka wczesnej wznowy [12, 14] i stanowi nieko-

rzystny element prognostyczny [12, 13]. Znacze-

nie rokownicze mikroprzerzutów do szpiku nie

zostało jednoznacznie ustalone [13]. Wyniki tych

eksperymentów mogą przesądzić w przyszłości

o zmianie sposobu postępowania u chorych kwa-

lifikowanych obecnie do zabiegu operacyjnego jako

jedynej metody leczenia. W tym celu trzeba jed-

nak zminimalizować liczbę wyników fałszywie

dodatnich, które mogą dotyczyć komórek dendry-

tycznych w węzłach chłonnych i komórek siateczki

w szpiku.

W związku z powszechną obecnością cytoke-

ratyn w komórkach raka płuca nie badano do tej

pory, czy stopień ekspresji tych substancji ma zna-

czenie kliniczne. Tym bardziej interesująca jest pra-

ca oryginalna autorstwa Kosackiej i Jankowskiej [15]

dotycząca prognostycznego znaczenia stopnia eks-

presji CK 19 w NDRP, prezentowana w bieżącym

numerze „Pneumonologii i Alergologii Polskiej”.

Badania przeprowadzono na materiale operacyj-

nym, co stanowi ogromną zaletę przedstawionego

doniesienia. Autorki wykazały dodatnią ekspresję

CK 19 (powyżej 20% komórek) we wszystkich ba-

danych guzach. Natężenie reakcji barwnej było

natomiast zróżnicowane — od słabego do bardzo

wyraźnego. Autorki udowodniły, że guzy o więk-

szej rozległości wykazywały mniejsze nasilenie

reakcji barwnej niż guzy mało zaawansowane. Sła-

ba reakcja barwna miała — według Kosackiej i Jan-

kowskiej — negatywne znaczenie rokownicze, ale

tylko u chorych z rakiem płaskonabłonkowym.

Zjawisko to było najprawdopodobniej częściowo

związane z większą rozległością guzów wykazują-

cych niską ekspresję CK 19. W grę wchodzą jed-

nak również inne mechanizmy o znaczeniu pro-

gnostycznym związane z niską ekspresją CK 19,

takie jak większe nasilenie apoptozy w guzie lub

zwiększona zdolność do tworzenia przerzutów.

Piśmiennictwo

1. Kanaji N., Bandoh S., Fujita J., Ishii T., Ishida T., Kubo A.

Compensation of type I and type II cytokeratin pools in lung

cancer. Lung Cancer 2007; 55: 295–302.

2. Chyczewski L., Nikliński J., Chyczewska E., Laudański J., Fur-

man M. Immunohistochemical analysis of tissue localization

of cytokeratin 19 in lung cancer. Roczniki AM w Białymstoku

1997; 42 (supl. 1): 162–172.

3. Saijo T., Ishii G., Nagai K. i wsp. Differences in clinicopatho-

logical and biological features between central-type and pe-

ripheral type squamous cell carcinoma of the lung. Lung Can-

cer 2006; 52: 37–45.

4. Buccheri G., Ferrigno D. Lung tumor markers of cytokeratin

origin: an overview. Lung Cancer 2001; 34: s65–s69.

5. Nikliński J., Burzykowski T., Niklińska W. i wsp. Preoperative

Cyfra 21-1 level as a prognostic indicator in resected non-small

cell lung cancer. Eur. Respir. J. 1998; 12: 1424–1428.

6. Mizuguchi S., Nishiyama N., Iwata T. i wsp. Clinical value of

serum cytokeratin 19 fragment and sialyl-Lewis X in non-small

cell lung cancer. Ann. Thorac. Surg. 2007; 83: 216–222.

7. Załęska M., Szturmowicz M., Zych J. i wsp. Znaczenie wy-

branych biochemicznych markerów nowotworowych dla prog-

nozowania wczesnej odpowiedzi na leczenie i rokowania

u chorych na niedrobnokomórkowego raka płuca. Pneumonol.

Alergol. Pol. 2005; 73: 270–276.

8. Ardizzoni A., Cafferata M.A., Tiseo M. i wsp. Decline in serum

carcinoembryonic antigen and cytokeratin-19 fragment during

chemotherapy predicts objective response and survival in pa-

tients with advanced nonsmall cell lung cancer. Cancer 2006;

107: 2842–2849.

9. Chen T.-F., Jiang G.-L., Fu X.-L. i wsp. CK19 mRNA expression

measured by reverse-transcription polymerase chain reaction

(RT-PCR) in the peripheral blood of patients with non-small

cell lung cancer treated by chemoradiation: an independent

prognostic factor. Lung Cancer 2007; 56: 105–114.

10. Merle P., Janicot H., Filaire M. i wsp. Early Cyfra 21-1 variation

predicts tumor response to chemotherapy and survival in lo-

cally advanced non-small cell lung cancer patients. Int. J. Biol.

Markers 2004; 19: 310–315.

11. Hamzaoui A., Thomas P., Castelnau O., Roux N., Roux F.,

Kleisbauer J.P. Usefulness of longitudinal evaluation of Cyfra

21-1 variations in advanced lung cancer monitoring. Lung Can-

cer 1997; 16: 191–202.

12. Jiao X., Krasna M.J. Clinical significance of micrometastasis in

lung and esophageal cancer: a new paradigm in thoracic onco-

logy. Ann. Thorac. Surg. 2002; 74: 278–284.

13. Osaki T., Oyama T., Gu C.-D. i wsp. Prognostic impact of mi-

crometastatic tumor cells in the lymph nodes and bone mar-

row of patients with completely resected stage I non-small-cell

lung cancer. J. Clin. Oncol. 2002; 20: 2930–2936.

14. Le Pimpec-Barthes F., Danel C., Lacave R. i wsp. Association of

CK19 mRNA detection of occult cancer cells in mediastinal

lymph nodes in non-small cell lung carcinoma and high risk of

early recurrence. Eur. J. Cancer 2005; 41: 306–312.

15. Kosacka M., Jankowska R. Prognostyczne znaczenie stopnia

ekspresji cytokeratyny 19 w niedrobnokomórkowym raku

płuca. Pneumonol. Alergol. Pol. 2007; 75: 317–323.

316

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: