Wikingowie na Pomorzu.pdf

Daniel Betliński

Wikingowie na Pomorzu w świetle źródeł pisanych

Pierwsze wzmianki źródłowe o ziemiach pomorskich pojawiają się dopiero w połowie

IX wieku, tzw. Geograf Bawarski z połowy IX wieku wymienia trzy nazwy pomorskie: Velunzani

[Wolinianie ?], Pirissani [Pyrzyczanie ] i Bruzi [Prusy]. Saski kronikarz Widukind, piszący w latach

960- 973, wymienia lud Vuloini na Pomorzu Zachodnim. Luźne wzmianki o Pomorzu i Prusach

znajdują się w znanej relacji żydowskiego podróżnika Ibrahima ibn Jakuba z roku 966 i w tzw.

dokumencie Dagome iudex ze schyłku X wieku. Nieco wiadomości o Pomorzu dają źródła

niemieckie, jak kronika Thietmara z początki XI wieku, dalej Kronika Adama bremeńskiego z

drugiej połowy XI wieku oraz roczniki niemieckie z XI i XII wieku [1].

Osobna wzmianka należy się źródłom skandynawskim, poetyckim [ wiersze skaldów] i

powieściowym [sagi] . Centralne miejsce zajmuje w nich opowieść o Wikingach z grodu Jóm

[Jómswikingowie, Jómsborg], która występuje też w źródłach łacińskich z XI i XII wieku pod

nazwą Jumne, Jumme, Vineta itp.w Kronikach Adama bremeńskiego i Helmolda.

Ówczesny Bałtyk roił się od piratów i Wikingów. Od wieków kupcom na morzu

towarzyszyli rozbójnicy, żeglarzom na morzu – piraci. Czołową rolę wśród nich zajmowali

mieszkańcy Skandynawii, najwcześniej oswojeni z morzem. Cała penetrację Skandynawów do

krajów Europy i na wschód-. Na Ruś i Bizancjum, określa się wspólnym mianem ekspansji

wikingskiej. Pamięć o tych wyprawach przetrwała w poetyckich utworach, tworzonym przez

towarzyszących wyprawom poetów [ skaldów], opiewających bohaterskie czyny wodzów i wojów.

Na podstawie ich opowieści rozwinęła się w XII i XIII wieku rozległa twórczość narracyjna sag, w

których wątki poetyckie zostały przetworzone w historyczną epopeję.

W tych sagach znalazły się rozmaite wątki o Wikingach skandynawskich , którzy u

schyłku X wieku mieli się usadowić w miejscowości Jóm. Miejscowość ta w późniejszej tradycji

przybrała miano Jómsborg, czyli grodu – Jóm. Zamieszkali w tym grodzie Wikingowie otrzymali

imię Jómswikingów. Jóm lub Jómsborg są tą samą miejscowością, którą Adam z Bremy nazwał :

Jumme, a która z kolei była identyczna z miastem Wolin, położonym na wyspie tejże nazwy u ujścia

Odry[2].

Jednak pytanie czy możemy miasto Wolin utożsamiać z grodem Jomsborg wciąż

pozostaje nierozstrzygnięte. Odkrycia archeologiczne nie potwierdzają tej teorii, ale też nie przeczą.

Natomiast wymowa źródeł pisanych zbliża nas bardziej do twierdzenia, że Jomsborg mógł być

odrębnym grodem lokowanym poza miastem w bliskim sąsiedztwie. Jednak archeolodzy nie

znaleźli jeszcze czegoś takiego. Szanse na odnalezienie Jomsborga na wyspie Wolin nie są zbyt

duże, a pozostałe ślady obecności duńskiej przy ujściu Odry w drugiej połowie X wieku są skąpe[3].

Zachowało się kilka niezależnych opisów odnośnie lokalizacji Wolina, czy też Jumme

lub Vimne jak to określa Adam Bremeński. Helmod obok Winety używa terminu Jumnety, czy też

Jóm lub Jómsborg znany z sag skandynawskich. Pod takimi nazwami spotykamy się w źródłach

historycznych opisujących to samo miasto.

Posiadamy trzy prawie współczesne sobie źródła, sięgające drugiej połowy IX wieku,

zawierające wiadomości z terenów przylegających do ujść Odry. Są to tzw. Geograf Bawarski,

“periplus” Wulfstana i Żywot św. Anskara, spisany przez jego ucznia i następcę Rymberta. Pierwszy

z nich, jak wiadomo, zawiera jedynie nazwy szeregu plemion z dodaniem cyfr posiadanych przez

nie grodów. Wśród nich istnieje pozycja: Velunzani, civitates LXX, która niewątpliwie odnosi się do

pomorskich Wolinian. Liczba grodów jest tu bardo wysoka, jeśli więc nie jest błędnie zapisana, nie

może, rzecz jasna, odnosić się do samej wyspy. Nie zmieni tego nawet rozumienie, przez „civitates”

nie tylko grodów, ale i zwykłych osad[4].

Opis południowego wybrzeża Bałtyku możemy również odnaleźć w Kronice

Anglosaskiej króla Wessexu, Alfreda Wielkiego. Zawiera ona opis podróży Wulfstana, który około

roku 890 wypłynął z duńskiego Hedeby i w ciągu siedmiu dni dopłynął do Truso. Które dzisiaj

można z cała pewnością lokalizować w okolicach Janowa Pomorskiego niedaleko Elbląga: Wulfstan

saede. thaet he gefore of Haedum, theat he vere on Truso on syfan dagum and nichtum.

...Weonodland him weas on steorbord.... Theat scip vaes ealne theg yrndnde under segle.

Co zastanawiające brak w relacji Wulfstana, który płynął wzdłuż wybrzeża, zapewne w

dzień, opisu Wolina, czy innych osad nadmorskich. Opis Wulfstana przynosi jednak wynik pozornie

negatywny. Wspomina, że miał stale kraj Winedów na prawo, lecz o żadnym grodzie czy porcie nie

mówi ani słowa. Ten jednak argument ex silentio nie ma żadnej mocy dowodowej, gdyż należy

pamiętać, że “żeglował nieustannie”, a więc nie lądując nigdzie mógł istniejącego nawet grodu nie

zauważyć, zwłaszcza, jeśli był on cofnięty nieco w głąb lądu: mógł też o nim nie wspomnieć. Całe

południowe wybrzeże Bałtyku, aż do ujścia Wisły zostało przez niego potraktowane jako jednolity “

kraj Winedów” bez żadnych bliższych szczegółów[5].

Kolejne źródło z końca IX wieku, lecz opisujące wypadki wcześniejsze, Żywot św.

Anskara, spisane zostało wkrótce po jego śmierci, w każdym razie przed rokiem 876. Podaje ono

całkiem konkretną wiadomość o istnieniu bogatego miasta na wybrzeżu słowiańskim. Nie określa

jednak ściśle jego położenia i nie podaje nazwy. Tym niemniej sądzić wolno, że było to miasto

znaczne i bogate, skoro złupienie go mogło stanowić ekwiwalent za poniechanie grabieży Birki :

słowa “captis in ea spoliis, ac thesauris multis” bezpośrednio to potwierdzają. Przypuszczalnie

miasto posiadało charakter handlowy, ponieważ mieszkańcy byli “ quieti et semne habitanets”, nie

ma więc podstaw do sądzenia, że bogactwo swe zdobyli na drodze wojennej, w takim zaś wypadku

jedynie handel mógł zapewnić dobrobyt[6].

Źródła IX wieku wnoszą dużo prawdopodobieństwa do przyznania Wolinowi

szczególnego stanowiska w tym okresie. Więcej światła rzucają przekazy o sto lat późniejsze. Na

czoło ich wysuwa sie relacja Ibrahima ibn Jakuba. Ibrahim mówi o plemieniu Słowian, która

nazywa się gminą [lub narodem] Awbaba. “Mieszka ono w błotnistych miejscowościach kraju Mszki

{= Mieszka] na północno-zachód. Posiadają oni potężne miasto nad ocenem [Bałtykiem], mające 12

bram i port. Ma ono przystań, do której używają pzrepołowionych pni. Wojują oni z Meśko a siła

ich jest wielka. Nie maja oni króla i nie dają się prowadzić jednemu,a sprawujący władzę wśród nich

są starsi[7]. Ustęp ten miał wiele interpretacji. Ostateczny wynik nie został jeszcze w nauce

ustalony. Problemem spornym jest czy Wieleci {Weltabe} obejmowali swym związkiem Wolinian,

czy tez nie. W razie pozytywnej odpowiedzi wszelkie cechy tożsamości ze wspomnianym przez

Ibahima “miastem” [portem], przypadają Wolinowi, w przeciwnym razie więcej danych ma

Szczecin[8].

Następnym źródłem, o ćwierć wieku późniejszym i zarazem ostatnią wzmianką

fragmentaryczną, zdatną do mniej lub bardziej hipotetycznych interpretacji, jest jedno zdanie w

kronice Thietmara wspominające o wysłanych do Henryka II posłach, “qui a civitate magna Livilni

dicti missi fuerant”. Że miasto to oznacza Wolin zdaje się nie ulegać wątpliwości. Słowa Thietmara

dowodzą nie tylko wielkości miasta [ civitas magna], lecz także samodzielnej jego polityki w

pierwszych latach XI wieku

ednakże podstawowym źródłem wiadomości o porcie słowiańskim u ujścia Odry

pozostaje dla nas Kronika Adama Bremeńskiego. Z analizy tekstu kronikarza możemy z cała

pewnością potwierdzić istnienie miasta zwanego Jumne i oznaczyć dość obszernie jego położenie.

Ultra Leuciticos, qui alio nomine Vilzi dicuntur , Oddara flumen occurit, ditissimus

amnis Sclavanie regionea. In cuius ostio, qua Scytias alluit paludes, nobilissima civitas Iumne

celeberrimmam praestat stacionem. Barbaris et Grecis, qui sunt in circuitu.De cuius preconio

urbis, quia magna quedam et vix credibilia recitantur, volupe arbitror pauca inserere digna relatu.

Est sane maxma omnium, quas Europa zlaudit, civitatum, quam incolutSclavi cum aliis gentibus

Grecis et Barbaris, nam et advanae Saxones parem cohabitanti legem accrperunt, a tamen

christianisamititulum ibi morantes non publicaverint. Ab illa civitate brevi remigio traiicitur hinc

ad Dyminem urbem, quae sita est in hostioPeanis fluvii, ubi et Runi habitant. Inde ad Semland

provinciam,Quam possident Pruzi Iter eiusmodi est, ut ab Hammaburc vel ab Alba flumine., Vllmo

die pervrnias ad Iumne civitatem per terram. Nam per mare navim ingrederis ab Slasvig vel

Aldinburg, ut pervenias ad Iumne[9].

Z całego opisu Adama Bremeńskiego wynika, że Jumne leżało: 1. Przy ujściu Odry, 2.

Na wyspie lub było identyczne z wyspą, która była oblana przez wody z trzech stron, a więc miała

kształt zbliżony do trójkąta, 3. Leżało w pobliżu Dymina i w pobliżu Ranów, 4. Miało

komunikacyjny kontakt z Sambią, 5. Od Hamburga dzieliło je siedem dni drogi lądowej, 6. Miało

połączenie morskie ze Szlezwikiem i Starogardem. 7. oraz z Nowogrodem ruskim, oddalonym o 14

dni drogi morskiej, 8 Wreszcie przekaz określa położenie geograficzno-polityczne miasta,

przypadające na pogranicze posiadłości Pomorzan i Wieletów[10].

Nieco mniej miejsca niż opis położenia Jumnego zajmuje u Adama charakterystyka

miasta.Est sane maxima omnium, quas Europa claudit civitatum, quma incolunt Sclavi cu, allis

gentibus, Grecis et Barbaris, nam et advanea Saxones parem cohabitandi legem acceperunt, si

tamen christinitatis tiulum ibi morantes non publicaverint[11]. Stwierdza on: 1. Wybitne

stanowisko i zamożność portu bezpośrednio i pośrednio przez omówienie jego stosunków

handlowych, zastrzega się jednak, że wspomniane bogactwa są “vix credibilia”,2. Określa skład

etniczny mieszkańców, przedstawiając go jako złożony ze Słowian okolicznych i dalszych, którzy

znajdują się w mieście na krótszym lub dłuższym, może stałym pobycie. Wśród ludności

autochtonicznej nie przeprowadza jednak Adam podziału na Wieletów i Pomorzan, mimo że w

różnicy tej doskonale się orientuje. Jest to zapewne wynikiem samodzielnego stanowiska

politycznego Jumnego. Charakter ich opisuje jako uczciwy i łagodny. 3. Wiarę ich charakteryzuje

krótko jako “pogańską”, chrześcijaństwo przenika jedynie przez obcych przybyszy, nie jest jednak

głoszone otwarcie[12].

Bez wątpienia Adam jest kronikarzem bardzo poważnym, a dzieło jego w wielu

wypadkach posiada wartość pierwszorzędnego źródła. Jakkolwiek świata słowiańskiego nie znał on

dobrze, raczej tylko z nasłuchu, mimo to i w tych sprawach znajdzie się nie jedna informacja, pełna

wiarygodności i dużego znaczenia. Niestety nie należy do nich przekaz o sławnym porcie

słowiańskim, Jumnem. W przekazie tym wiadomości prawdziwe pomieszane zostały z

fantastycznymi wymysłami, które sam Adam okreśłił mianem "vix credibilia". Nic więć dziwnego,

że wielu badaczy odnosi się do nich z dużym niedowierzaniem[13].

Skąd Adam zaczęrpnął wiadomości o Jumnem? Najważniejszym faktem, jaki tu

stwierdzic należy, jest ten, iż miejscowości owej nie nał on, jak Swen Aggesen, z własnych

spostrzeżeń i badań na miejscu; Adam w Jumnem nie był, wszystko zaś co wiedział o nim, znał

tylko z opowiadań innych ludzi.wiadomości o nadodzrzańsjich okolicach dodtarczali mu

przeważnie nordyjscy ludzie.Swiadczy o tym chociażby sama nazwa Jumne, dziś prawie nikt już nie

wątpi, że jest ona identyczna z nomenklaturą Jomsborg. Dunczycy nazwali krainę, w której gród

ten leżał Jom lub Jum, a nazwa ta przeszła na główną miejscowość, co znowuż zostało przerobione

na Jomsborg[14].

Położenie miasta określa Adam w dwojaki sposób: jako pobliskie Rugiii jako

przeciwległe Birki. Podaje także dwa fakty historyczne, będące pierwszą podwaliną pod koncepcje

złączenia Jumnego z Jomsborgiem. Jeden z nich jest włączony w opis walki Haralda Sinozębego ze

Svenem Widłobrodym, z której zraniony Harald uciekł do miasta słowiańskiego Jumnego gdzie

zmarł z ran. Ustęp ten potwierdza raz jeszcze poprzednie słowa o łagodnym i gościnnym

charakterze Wolinian, przede wszystkim jednak łączy się osobę Haralda, powszechnie później

uznanego za założyciela Jomsborga[15].

Według źródeł: Adam z Bremy i Cnutonis Regis Gesta sive encomium Emmae Reginae

Harald ranny po bitwie z synem uciekł do Słowian, w miejsce, w którym mógł czuć się bezpiecznie.

Do Jomsborga [Wolina ?], który założył[16]. Według tych samych autorów to nie jomsvikingowie

tam mieszkali. Jumne było w posiadaniu Słowian. Ponadto wg. Saxo Grammaticusa Harald był

tylko władcą wielkiego słowiańskiego miasta Julin [ Wolin].

Postać Haralda Sinozębego jako założyciela Jomsborga pojawia się także w innych

źródłach. Tekst kroniki Saxo Gramaticusa wnosi wiele nowych wiadomości. Pierwszą z nich jest

wzmianka o założeniu Przez Haralda w pobliżu Julina wojskowej placówki duńskiej pod

dowództwem Styrbiörna. Śmierć Haralda w Wolinie wyjaśnia autor zabójstwem dokonanym przez

Tokiego, pochodzącego z tych właśnie okolic. Wiadomości te nie mają w tym miejscu żadnego

znaczenia, gdyż są jedynie interpretacją tradycji, uwiecznionej w sagach. Z powyższych wzmianek o

Jomsborgu możemy wysnuć jako pewnik, że po nieszczęśliwej wojnie z synem, szukał Harald

Sinozęby ocalenia na Pomorzu, znajdując je wśród mieszkańców Jumnety, gdzie skonał a ran. Nie

ma natomiast żadnego dowodu, aby znękany bojem król, schronił się do założonego przez siebie

Jomsborga i aby załoga tego grodu miała jakikolwiek wpływ na przebieg zdarzeń, zanim Harald

pojawił się na Pomorzu i zanim na widowni ukazał się jego syn Widłobrody. Aż do tej chwili

zajmowali Jomsvikingowie wyczekujące stanowisko wobec wypadków w Danii. Gdy jednak Sven

Widłobrody w pościgu za ojcem zapędził się aż na Pomorze, powstali przeciw niemu jomscy

wojowie, pojmali go w niewolę i wypuścili na wolność dopiero po złożeniu okupu i po zrzeczeniu się

praw zwierzchnich nad Jomsborgiem[17].

Nie ulega obecnie wątpliwości, że zerwanie wikingów jomskich z królem Svenem

Widłobrodym zmusiło ich do zabezpieczenia sobie tyłów przez poddanie się księciu polskiemu

Mieszkowi wkrótce po śmierci Haralda, a więc po roku 985 lub 986. Piastowski podbój Pomorza

został ukończony nie przez wyparcie resztek Duńczyków, lecz przez zawarcie z nimi ugody. Część

Pomorza zwana Jom pozostała pod ich władzą jako lenników księcia polskiego, a w zamian za to

zobowiązani byli do obrony kraju. Możemy domniemywać, że ugody z Normanami nie były dla

książąt polskich rzeczą nową[18].

Oprócz kronik niemieckich wiadomości o Jomsborgu - Wolinie znajdziemy także w

źródłach skandynawskich. Z sag najbardziej rewelacyjną i najsławniejszą w późniejszych latach jest

Jomsvikingsaga. Wiarygodność jej historyczna, wielokrotnie dyskutowana, oceniana jest obecnie

bardzo nisko[19]. Natomiast profesor Slupecki twierdzi, że saga ta stanowi dobry przykład tego jak

fakt historyczny zostaje przekształcony w legendę. Jednakże na początku musi być jakiś fakt[20].

Osią całego opowiadania jest opis wyprawy Jomsvikingów na jarla Hakona i bitwa pod

Hjörungavaag w roku 985/6. Pozostawiając tę sprawę na uboczu, należy przejrzeć przede

wszystkim te ustępy, które łączą się bezpośrednio z Wolinem. Najważniejszym i przydatnym do

rozjaśnienia legendy jest historia założenia Jomsborga i jego opis. Ustęp ten brzmi następująco:

Palmatoko provincia a rege donatus oppidum in ea Iomsborgum dictum sumptuosissimus

impensis aedificari curavit. Hoc inter alia portum habuit vallo undique cinctum, in quo ter centum

triremibus locus erat. Supra portus ostium aggerem cocti lateris construxerat Palmatoko, in cuius

summitate propugnaculum ingens erat ferro undique revinctum ferreisque januis munitum.

Oppidum omnibus fere omnibus fere numeris absoluto, statua et leges Palmatoko cocdidit, quae

omnia in Iobsburgensium gregem recipi volontes inviolata servare tenebantur[21].

Opis ten nie znajduje odpowiednika we wcześniejszych źródłach. Wprawdzie istnienie

portu w Wolinie da się już przyjąć z tekstu Adama Bremeńskiego i żywociarzy jednakże tak wybitnie

wojenny jego charakter nie jest nigdzie poświadczony. Umocnienia wokół miasta znane są z kroniki

Saxa gramatyka, a także z Żywotów św. Ottona. Nie ma powodu do zaprzeczania istnienia ich

również w okresie wcześniejszym, tym niemniej wzmianka o moście kamiennym i wrotach

żelaznych jest nie do przyjęcia i dowodzi zupełnie dowolnego charakteru powyższego opisu[22].

W Jomsvikinga Saga czytamy, że duży oddział wikingów dowodzony przez Palantoki

{ Harald} był zaproszony przez króla Bolesława, który dał im teren w swoim kraju zwany Jom po to

by bronili kraju. Zbudowali tam gród nazywany Jomsborg . Natomiast według Knytlingasaga

Harald był władcą, który oprócz Dani posiadał także rozległe obszary w kraju Wenedów

{ Wendland}, gdzie założył Jomsborg i ulokował duże siły wojskowe, którym płacił i dał pewne

prawa. Byli oni znani jako Jomsvikings. Inne sagi opisują ich jako oddział wojskowy, dobrze

zdyscyplinowany, zorganizowany i zależny od króla[23].

Ta grupa wikingów zgodnie z Josvikinga-sagą, mieszkała w fortecy, która byłą obozem

wojskowym, nie miastem, zamkiem czy grodem z wieloma funkcjami socjalnymi. Sam opis fortecy

brzmi trochę fantastycznie, ale możliwe jest by sobie ją wyobrazić jako coś na kształt duńskiego

obozu wojskowego. W rzeczy samej pozostałe fragmenty historii Jomsvikingów wyglądają

legendarnie[24].

Jeden z fragmentów Jomsvikinga-sagi zawiera opowieść o Sigvaldzie i córkach

Burizlafra. Sigvald, Nowy wódz Jomsborczyków, przybył wkrótce po śmierci Palantokiego na dwór

polski, prosząc o rękę najstarszej córki królewskiej imieniem Astrydy. Król odmówił, bo wolał

oddać córkę mężowi posiadającemu wyższą godność od Sigvalda, lecz gdy wiking zagroził, że

uprowadzi swych towarzyszy z Jomsborga, a kraj ogołoci z obrońców, musiał Burizlafr ostatecznie

przystąpić na to żądanie. Przebiegła Astryda, pragnąca podniesienia potęgi Windlandu, namówiła

króla na postawienie warunku: Sigvald miał albo uwolnić Windland od danin płaconych duńskiemu

Svenovi, albo go schwytać i oddać w moc Burizlafra. Sigvald przyjął warunek i wypełnił go

szczęśliwie. Sven został podstępnie schwytany i uprowadzony do Jomsborga, skąd za podnietą

Sigvalda począł starać się o rękę drugiej córki Burizlafra, zwanej w sadze Gunildą, oferując przy tym

zrzeczenie się daniny z Windlandu. Boć byłoby niegodne króla duńskiego mieć teścia hołdownika.

Burizlafr zgodził się na ten drugi związek pod wpływem namów Sigvalda. Obu córkom wyprawił

huczne wesele, po czym obaj Duńczycy powrócili na swe stanowiska[25].

Jomsborg jako placówka wojskowa króla Haralda Sinozębego pod rządami jarla

Styrbjörna był także wspomniany w kronice Saxo Grammatica. Istnieją również skandynawskie

źródła, dzięki którym możemy uznać, że Styrbjörn był niewątpliwie postacią historyczną.

Spotykamy się z nią w źródłach dwojakiego gatunku, mianowicie w sagach ze schyłku XII i z

początku XIII wieku oraz, co ważniejsze, w wierszach skaldów ze schyłku X wieku[26].

Z tych przekazów wyłania nam się historia Styrbjörna , który pozbawiony przez Eryka

królestwa miał się schronić na dwór króla duńskiego Haralda, gdzie został gościnnie przyjęty wraz z

siostrą swą Gyrithą, która niebawem poślubiła króla Haralda. Gdy Harald pobił Słowian i zdobył

Julin -Wolin, osadził tam Styrbjörna jako naczelnika załogi duńskiej. Załoga ta zdaniem Saxa,

niebawem wsławiła się śmiałymi wyprawami za morza wśród nich szczególnie: Bo, Ulf, Karlshefni i

Siwald. Naszą wiedzę o Styrbjörnie wzbogacił, więc Saxo o takie szczegóły jak a} pochodzenie

dynastyczne, b} pobyt w Jomsborgu – Wolinie c} związki rodzinne z Haraldem[27].

Wystarczy w tym momencie porównać ze sobą przekazy Adama Bremeńskiego, Svena

Aggesona i Saxa, aby się przekonać w jak szybkim i tendencyjnym tempie szły zmiany w

pożądanym przez narodowych kronikarzy kierunku. U Adama słyszymy tylko o o wojnie domowej,

w wyniku, której ciężko ranny Harald ucieka do Wolina szukając ratunku u tutejszych Słowian. U

nich po niejakim czasie umiera. U Svena Aggesona także wszystko jeszcze zaczyna się od buntu

poddanych. Harald ucieka do Słowian tam zakłada Jomsborg. Stąd jak się w dalszym ciągu

dowiadujemy, podejmuje próby odzyskania królestwa, ale zdradzony przez swego zaufanego

Tokego, ginie u wybrzeży Danii. Zbieżność od narracji Adama jest tu jeszcze widoczna. Przekaz jego

jest jednak przestawiony w czasie. Saxo Gramatyk, nie oglądając się już na autorytet starszego

źródła, idzie całkowicie śladami Svena Aggesona. Oparcie się na przekazie Aggesona umożliwia mu

skonstruowanie nowych faktów historycznych, którymi są: najpierw zbrojna wyprawa Haralda na

Słowian, następnie osadzenie załogi duńskiej w Wolinie – Jomsborgu, wreszcie powierzenie nad

nią opieki Styrbjörnowi . Tak oto ze sromotnej ucieczki Haralda do Wolina i rychłej tam śmierci –

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: