Dydaktyka Języka Polskiego - Zagadnienia Do Egzaminu.pdf - Egzamin - Kaacha91

Zagadnienia egzaminacyjne z metodyki kształcenia literackiego i kulturowego:

I. Zagadnienia z dydaktyki polonistycznej :

1. Koncepcja kształcenia wielostronnego W. Okonia / omówić pojęcie

wielostronności, cztery strategie i związane z nimi modele lekcji oraz formy

działalności nauczyciela i uczniów/

2. Cele kształcenia – podział. Operacjonalizacja celów.

3. Temat lekcji.

4. Typy lekcji.

5. Podręcznik i jego funkcje w edukacji.

6. Środki dydaktyczne – rodzaje, zastosowanie.

7. Pojęcia: strategia, metoda, technika nauczania.

Podstawowym założeniem, na którym budowana jest teoria, jest traktowanie osobowości człowieka

jako harmonijnej całości, stąd i proces kształcenia musi odbywać się wielostronnie. Okoń uważa że

problemem współczesnej szkoły jest zachwianie równowagi w rozwijaniu poszczególnch funkcji

osobowości, tzn. przykładanie największej wartości do poznawania świata przy dużym ograniczeniu

dwóch pozostałych, czyli przeżywania i zmieniania świata.

Koncepcja Okonia zakłada kształcenie 3 rodzajów aktywności człowieka:

a) aktywności intelektualnej;

b) aktywności emocjonalnej;

c) aktywności praktycznej.

a) Aktywność intelektualna zmierza do poznania świata i siebie na drodze bezpośredniej i pośredniej.

Poznawanie bezpośrednie świata ma fundamentalne znaczenie, gdyż podstawowym źródłem poznania

nie jest podręcznik, ale konkretne rzeczy, procesy i zdarzenia (np. przyroda danego kraju) i powinno

ono poprzedzać wiedzę pośrednia, czyli wiedzę abstrakcyjną, pozbawioną konkretności (teorie, zasady,

których źródłem jest zazwyczaj podręczniki inne dzieła drukowane).

Aktywność intelektualna powinna się odbywać również (poza poznaniem gotowych dokonań) na

drodze samodzielnego poznawania rzeczywistości w procesie rozwiązywania problemów. Jest to

konieczne szczególnie do 15 roku życia, gdyż (według opinii wielu psychologów), od tego momentu

człowiek może tylko poszerzać wiedzę w oparciu o wykształcone wcześniej struktury inteligencji. Stąd

opinie, że to w szkole podstawowej należy położyć szczególny nacisk na aktywizację myślenia,

kształtowanie wyobraźni, twórczych koncepcji a ograniczenie uczenia pamięciowego.

Uczenie problemowe składa się z 3 faz: dostrzeżenie problemu i jego sformułowanie, wytwarzanie

pomysłów rozwiązań oraz trzecia faza weryfikacja pomysłów rozwiązań (teoretyczna i praktyczna).

Przy pierwszej z tych faz potrzebna jest wiedza i umiejętności, druga wymaga twórczego myślenia i

pomysłowości, trzecia zaś umiejętności oceny.

b) Aktywność emocjonalna polega na przeżywaniu wartości i ich wytwarzaniu. Ten rodzaj aktywności

polega na czerpaniu radości z dostępnych mu przeżyć moralnych, estetycznych, poznawczych itp.

(które dostępne są w dziełach kultury tj. książka, obraz) oraz na tworzeniu na ich podstawie własnych

systemów wartości (co tutaj jest ważniejsze). Ten rodzaj aktywności jest szczególnie zaniedbywany w

szkole.

c) Aktywność praktyczna jest wyrazem aktywności wytwórczej i tworzenia czy przekształcania

rzeczywistości (np. nowe wynalazki techniczne, gospodarcze). Uczenie się przez działanie może

mieć różną postać. Najmniej kształcące jest opanowanie samych czynności bez wiązania ich z

podstawami naukowymi (np. szkolenia zawodowe różnego typu: ślusarza, malarza). Większe

wartości ogólnokształcące ma działanie polegające na wykorzystaniu zdobytej wiedzy w

działalności praktycznej (np. wiedzy z fizyki do naprawy jakiegoś urządzenia elektrycznego). Na

taki rodzaj kształcenia powinna być nastawiona współczesna szkoła.

Formy organizacji pracy uczniów.

Ewaluacja – rozumienie pojęcia, rodzaje ewaluacji i narzędzia badawcze.

II.

Zagadnienia z metodyki kształcenia literacko – kulturowego:

1. Podstawa programowa z języka polskiego, program nauczania –

wyjaśnienie pojęć i relacji istniejących między podstawą a programem ..

2. Standardy osiągnięć edukacyjnych. Standardy egzaminacyjne.

3. Planowanie pracy: rodzaje planów, cechy dobrego planowania.

4. Materiał programowy a treści nauczania / Omówić na wybranych przykładach/.

5. Przykładowe modele planu metodycznego /konspektu/.Przykład z podręcznika.

6. Metody pracy ucznia na lekcji./Klasyfikacja metod, różne jej warianty/. Co

decyduje o wyborze określonej metody?

7. Rodzaje szkolnej dyskusji.

8. Metoda projektu w kształceniu literacko – kulturowym.

9. Przekład intersemiotyczny i jego techniki.

10. Aksjologiczny charakter edukacji polonistycznej. Omówić wiedzę, jaką

powinien mieć nauczyciel na temat wartości.

11. Nośniki wartości w wybranych tekstach( tzn.które elementy utworu są nasycone

wartościami). Jak organizować lekcje na temat wartości w literaturze?

12. Jak wprowadzać literaturę dawniejszą? Jak przekonywać do tradycji w szkole? /

Na wybranych przykładach/.

13.

Model lekcji problemowej i eksponującej w opracowaniu tekstów kultury.

14.

Model lekcji według „Kreatora‖.

15.

Drama i jej techniki.

16.

Lekcje poezji w szkole podstawowej i gimnazjum. Różnice metodyczne.

17.

Dramat na lekcjach w szkole gimnazjalnej. Najczęstsze błędy metodyczne.

18.

Ocena szkolna.Różne rodzaje oceniania. Funkcja oceny szkolnej w procesie

edukacyjnym.

2.Cele kształcenia – podział, opercjonalizacja celów. ( W.Okoń, Wprowadzenie do dydaktyki

ogólnej)

1. Pojęcie celów kształcenia.

Cele kształcenia to kierunkowskazy, świadomie założone skutki, które chcemy osiągnąć w

procesie kształcenia; działania które mogą doprowadzić do danego stanu rzeczy. Edukacja

szkolna ma na względzie zarówno cele społeczne jak i jednostkowe. Cele społeczne wiążą się z

tym, że każde rozumne społeczeństwo zmierza do zapewnienia sobie warunków harmonijnego

rozwoju, a więc i do ukształtowania u młodzieży takich kwalifikacji ogólnych ( umysłowych,

moralno – społecznych i in) i zawodowych, takich postaw i cech charakteru,aby wszystkimi

swoimi siłami służyła społeczeństwu. Ale jednocześnie edukacja ma na względzie cele

jednostkowe, a więc dobro i szczęście jednostki. Dlatego też jej zadaniem jest kształtować u

każdego wychowanka kwalifikacje, które odpowiadają jego zdolnościom.

19.

Zagadnienia z kształcenia językowego – tak jak w ustaleniach Pana prof.Leszka

Tymiakina

1. Koncepcja kształcenia wielostronnego wg. Okonia (na podstawie książki Wincentego Okonia,

Wprowadzenie do dydaktyki ogólnej , W-wa 1988)

Zasady kształcenia wielostronnego:

Przedmiotem teorii kształcenia wielostronnego jest złożony proces rozwoju ucznia, który polega na

rozwijaniu 3 podstawowych funkcji osobowości człowieka:

a) poznawanie świata i siebie;

b) przeżywanie świata i wartości istniejących w nim;

c) zmienianie świata.

 analiza- umiejętność dokonywania podziałucałości na elementy, ustalania hierarchii tych

elementów i stosunków między nimi

 synteza- tworzenie całości z danych elementów w celu uzyskania nowej struktury,

wytworzenie własnego dzieła, opracowanie planu działania, stworzenie obrazu całości na

podstawie częściowych danych

 ewaluacja- ocena na podstawie kryteriów wewnętrznych i zewnętrznych

 sfera emocjonalna

 recepcja – świadomość, chęć odbierania, uwaga skierowana bądź wybiórcza.

 działanie (reagowanie) – akceptacja, chęć działania, satysfakcja z działania

 wartościowanie – akceptacja wartości, wybór wartości, zaangażowanie w wartości wybrane

 organizacja – pojęciowe ujęcie (koncepcja) wartości, tworzenie systemu wartości.

 wybór własnego systemu wartości (charakteryzowanie) – podporządkowanie postępowania

wartościom, przekształcanie systemów wartości w pogląd na świat

 KATEGORIA CELÓW W DZIEDZINIE PSYCHOMOTORYCZNEJ WG E. HARROW

 czynności odruchowe

 ruchy podstawowe

 umiejętności percepcyjne

 umiejętności fizyczne

 ruchy wyćwiczone

 komunikowanie się bezsłowne

 TAKSONOMIA CELÓW W. OKONIA:

Wiadomości o faktach i zależnościach między nimi

Rozwiązywanie zagadnień teoretycznych i praktycznych

Samodzielne dokonywanie oceny

Samodzielne stosowanie wiedzy w nowych sytuacjach.

 Cechy celów kształcenia:

KONSTYTUTYWNE:

Wykonalność (realność) – dające się zrealizować

Logiczność – pozbawione wewnętrznych sprzeczności

Dostrzegalność – określone tak, aby można było ustalić stan ich wykonania

Wymierność – określone tak, aby można było dostrzec, czy dany cel został zrealizowany, czy nie

Rzeczowość i precyzyjność – cele powinny zawierać syntetyczny opis tego, co chcemy osiągnąć.

SPECYFICZNE CECHY CELÓW SZCZEGÓŁOWYCH:

Są sformułowane z punktu widzenia ucznia

Opisuje, co uczeń potrafi zrobić po zakończeniu procesu kształcenia np. uczeń umie nazwać,

rozpoznać, zastosować, przeanalizować itp.

Wymieniają warunki ograniczające, które muszą być spełnione np.: ograniczenie czasu,

ograniczenie liczby błędów, ograniczenie dotyczące tego, co może być stosowane jako pomoc przy

wykonaniu zadania itp.

Reprezentują różne typy zachowania ucznia

 Operacjonalizacja celów kształcenia.

Operacjonalizacja celów kształcenia to zmiana postaci ogólnej celów na postać szczegółową

(operacyjną).

Cele ogólne kształcenia i cele operacyjne nie stanowią światów odrębnych - granica między nimi

jest płynna - zdarza się, że zamieniamy cel ogólny na (równoważny) zbiór celów operacyjnych,

czyli dokonujemy OPERACJONALIZACJI CELU .

Operacjonalizacja celów kształcenia jest zabiegiem niezbędnym. Cele ogólne są formułowane po

2. Znaczenie celów kształcenia w procesie edukacyjnym.

 Stanowią podstawowy czynnik wyznaczający rozwiązania innych elementów procesu

kształcenia. Są wyznacznikiem doboru i układu treści kształcenia, podstawowym

kryterium w doborze metod, form organizacyjnych i środków dydaktycznych.

 Stanowią podstawę planowania i organizowania działań uczestników procesu

kształcenia

 są kryterium oceny efektywności procesu dydaktycznego

3. Rodzaje celów kształcenia.

 Wg czasu: potencjalne ( funkcjonują do momentu rozpoczęcia procesu dydaktyczno –

wychowawczego); aktualne ( symbolizują rozpoczęcie procesu edukacyjnego)

 wg przedmiotu i podmiotu kształcenia: rzeczowe (przedmiotowe) – oznaczają określenie

zmian w zasobie wiedzy, umiejętnościach jej stosowania w praktycznych i teoretycznych

działaniach; podmiotowe – zmiany w rozwoju sprawności umysłowych, postaw i systemu

wartości wywołane procesem dydaktyczno-wychowawczym.

 Wg stopnia ogólności: ogólne- wyrażają to co ma być „ końcowym produktem‖ procesu;

pośrednie - otrzymuje się w rezultacie podziału celów ogólnych wyrażonych w kategoriach

funkcji na składniki w postaci czynności; szczegółowe - precyzyjne sposoby wyrażania

ogólnych celów w postaci zadań, pytań, problemów, poleceń. Operacyjne cele kształcenia to

opisy zachowań uczniów, jakie mają oni przejawiać po zakończeniu lekcji.

 Wg sfer osobowości- poznawcze ( dotyczą zmian w sferze poznawczej osobowości);

emocjonalne, afektywne (zmiany w sferze afektywnej osobowości); psychomotoryczne

4. Klasyfikacja celów kształcenia.wg. Okonia.

Kształcenie ogólne ma służyć wytwarzaniu więzi społecznych, między jednostkami, klasami

społecznymi i narodami, ma być zarazem podstawowym czynnikiemotwierającym drogę do świata

nauki i ludzkiej kultury. W kształceniu ogólnym można rozróżnić dwie strony: rzeczową ,

obiektywną (wiąże się z poznawaniem świata obiektywnego i nabywaniem sprawności

pozwalających brać udział w jego kształtowaniu) i osobowościową, podmiotową ( wiąże się z

poznawaniem samego siebie, kształtowaniem motywacji i zainteresowań oraz nabywaniem

sprawności sprzyjającym poznawaniu samego siebie.

 Cele kształcenia ogólnego, rzeczowego:

 opanowanie podstaw wiedzy naukowej o przyrodzie, społeczeństwie, technice i sztuce

 ogólne przygotowanie uczniów do działalności praktycznej

 kształtowanie u uczniów przekonań i opartego na nich poglądu na świat jako swoistej całości

 Cele kształcenia ogólnego, podmiotowego

 ogólny rozwój sprawności umysłowej i zdolności poznawczych( myślenie, zdolność

obserwacyjna, wyobraznia, pamięć, uwaga)

 kształtowanie potrzeb, motywacji, zainteresowań, zamiłowań uczniów

 wdrażanie do samokształcenia i pracy nad sobą przez całe życie.

5. Taksonomia celów kształcenia.

Ujęcie taksonomiczne, zmierza do ścisłego, kompletnego i rozłącznego ujęcia celów kształcenia

 taksonomia Blooma- dotyczy sfery poznawczej i emocjonalnej

 sfera poznawcza:

 wiedza ( wiadomości)- znajomość faktów, terminologii, znaków konwencjonalnych,

kwalifikacji, pojęć ogólnych, teorii, zasad, praw

 rozumienie- transfer, interpretacja, ekstrapolacja- wnioskowanie o całej grupie na podstawie

wyników badań dotyczących tylko części

 zastosowanie- metod, reguł, pojęć ogólnych

to, aby wytyczyć kierunek pracy szkoły (programy nauczania, plany dydaktyczno-

wychowawcze). Aby ich realizacja nie zawisła w próżni, trzeba je sprecyzować, uszczegółowić i

skonkretyzować - te właśnie procesy składają się na operacjonalizację celów kształcenia, która

jest zabiegiem trudnym - wymaga dobrej znajomości zewnętrznych i wewnętrznych warunków

kształcenia oraz precyzji językowej i wyobraźni.

Procedura (poniżej) operacjonalizacji celów kształcenia może pomóc nauczycielowi w tym

procesie i zwiększa jego samokontrolę.

nimi na podstawie podręcznika lub wyjaśnień nauczyciela; Jakie poznaliśmy części mowy? (nie

wiem, jaki tu związek z konkretną metodą)

 TEMAT A HASŁA PROGRAMU NAUCZANIA

 zakres wiedzy i umiejętności wskazany przez temat lekcji w danej klasie musi być zgodny z

zakresem wiedzy i umiejętności wskazanym dla tej klasy przez program nauczania j.p.;

 sformułowanie tematu nie może być tożsame z hasłem programu, lecz jego odpowiednio

zinterpretowanym uszczegółowieniem; np.: hasło programowe: Język utworów literackich a

inne wypowiedzi; funkcja poetycka języka – tematy realizujące to hasło: Czym się różni język

poetycki od „zwyczajnego”? (na podstawie wierszy...) albo: Jak piszą poeci, a jak my?

 TEMAT A ZESPÓŁ UCZNIÓW

1) temat wybiera zazwyczaj i formułuje nauczyciel, uwzględniając:

 zakres treści programowych;

 rozkład materiału nauczania;

 możliwości umysłowe i językowe uczniów;

czasem temat może być zaproponowany przez uczniów, zwłaszcza jeśli chodzi o wybór

zagadnień związ. z omaw. Lekturą

2) cechy tematu:

a) zgodność z programem nauczania: np. Cechy osobowości Jacka Soplicy a nie: Jacek Soplica

jako bohater romant. ;

b) przystępność i zrozumiałość, czego warunkiem jest posiadana już wiedza uczniów, poznane

lektury, będące podstawą opracowania tematu, oraz słownictwo znane uczniom: np. Jakie były

przyczyna napisania Pana Tadeusza (na podst. „Inwokacji” i „Epilogu” a nie: Geneza Pana

Tadeusza;

c) precyzyjność i szczegółowość – temat wyraźnie i ściśle określa zakres i podstawę pracy

lekcyjnej: np. Co jest podobnego w losach Janka i Antka, bohaterów nowel Prusa? a nie: Dola

dzieci w drugiej poł. XIX wieku w utw. Prusa ;

d) atrakcyjność – temat atrakcyjny to taki, który wyjątkowio zaciekawia uczniów i mobilizuje

ich do pracy: np. Przyimek. Taki mały, a taki ważny!

3. Temat lekcji

 Temat lekcji – definicja:

 to, nad czym uczniowie pracują na lekcji pod kierunkiem nauczyciela;

 określone zafadnienie, umiejętność, które się na lekcji rozwiązuje, ćwiczy, przyswaja, bądź

zdobywa;

 jeden z integralnych składników lekcji, ważny ze względu na sprawne i celowe działanie

uczniów.

 FUNKCJA TEMATU:

1) zaznajomienie uczniów z treścią i zakresem pracy na lekcji;

2) postawienie ich w stan gotowości do działania;

3) skoncentrowanie uwagi na określonym wycinku wiedzy, zagadnieniu bądź umiejętności;

4) rozwijanie dokładności myślowej i słownej uczniów, umiejętności pracy „na temat‖;

 MIEJSCE TEMATU W LEKCJI ze względu na funkcję temat musi być sformułowany na

początku lekcji; wyjątkiem może być lekcja problemowa, gdzie na początku postawiony jest

problem, który mają rozwiązać uczniowie, a dopiero na końcu formułuje się temat – np. problem:

jakie to części mowy, przymiotniki czy czasowniki? A temat: Imiesłów przymiotnikowy – jedna z

form czasownika

 FORMA GRAMATYCZNA TEMATU - Powinna być różnorodna, przeciwdziała to monotonii i

wpływa dodatnio na aktywność uczniów.

1) Temat w formie zdania oznajmującego pojedynczego lub złożonego; Poznajemy głoski ustne i

nosowe ;

2) temat w formie zdania pytającegopojedynczego lub złożonego:

a) pytanie o rozstrzygnięcie; Czy w zdaniu zawsze musi być podmiot? ;

b) pytanie o uzupełnienie; Do czego służy akcent zdaniowy i intonacja zdania? ;

3) temat w formie zd. rozkazującego pojedynczego lub złoż; Opisać swoje przeżycia związ z

ostatnim dniem roku szkol ;

4) temat w formie równoważnika zdania lub zawiadomienia; Pożegnanie z krainą baśni

(powtórzenie) ;

5) temat w formie kilku zdań bądź kilku równoważników; Co zawiera nasz podręcznik? Jak

będziemy z niego korzystać?

 ZALEŻNOŚĆ TEMATU OD METODY LEKCJI

1) temat w formie zdania oznajmującego bądź wypowiedzenia bez orzeczenia odpowiada

najczęściej:

a) metodzie podającej; Poznajemy głoski ustne i nosowe ;

b) metodzie zajęć praktycznych; Posługiwanie się encyklopedią ;

2) temat w formie zdania pytającego jest typowy dla lekcji problemowych;

3) temat w formie wypowiedzenia bez orzeczenia może zapowiadać lekcję problemową, jeśli

zawiera problem do rozstrzygnięcia lub uzupełnienia; Jak oceniamy wystawienie Zemsty w Teatrze

Polskim? ;

4) temat w formie pozornego pytania – wymaga zrelacjonowania znanych treści lub zapoznania się z

4. Typy lekcji

Typ lekcji – to taka jej odmiana, która wynika z realizacji funkcji dydaktycznych w toku procesu

nauczania i uczenia się oraz z organizacji pracy na lekcji, zastosowanych metod czy środków

dydaktycznych. Typy lekcji zazębiają się z rodzajami lekcji.

Maria Nagajowa wyróżnia typy lekcji oparte na metodach nauczania: (albo może tylko przytacza

czyjeś sądy… nie wiem)

Typ lekcji opartej na metodzie heurystycznej – podstawą jest strategia dochodzenia do nowej

wiedzy pod kier.n

Typ lekcji opartej na metodzie oglądowej – podstawą jej jest strategia ukierunkowana na rozwój

procesów emocjonalnych.

Przedstawienie dzieła literackiego w zespoleniu z wyjątkowo starannie i celowo przygotowanymi,

tematycznie i emocjonalnie bliskimi temu dziełu środkami, np. reprodukcjami dzieł plastycznych,

fotogramami bądź twórczością plastyczną uczniów; muzyką odtworzoną z płyt bądź z taśmy albo

twórczością muzyczną i ruchową uczniów; filmem, inscenizacją utworu itp. Funkcją jednostki

metodycznej jest wywołanie głębszego i pełniejszego przeżycia uczniów. Bogactwo środków

zastosowanych w metodzie oglądowej wpływa na odbiór utworu, ale nie jest jedyną metodą;

samo bowiem opracowanie utworu odbywa się za pomocą jednej z metod słownych; heurezy,

metody problemowej bądź nawet podającej (np. opowiadanie nauczyciela). Warunkiem udania

się lekcji są absolutnie sprawne urządzenia techniczne i doskonała organizacja.

3. Typ lekcji opartej na metodzie podającej – podstawą jest strategia przyswajania przez uczniów

gotowej wiedzy.

4. Typ lekcji opartej na metodzie problemowej – podstawą jest strategia samodzielnego dochodzenia

uczniów do nowej wiedzy.

Ogniwa lekcji problemowej:

 Stworzenie sytuacji problemowej:

a) przypomnienie wiedzy i umiejętności ucznia już przyswojonych, a będących podstawą

rozwiązania problemu; może to być sprawdzenie pracy domowej;

b) podanie materiału zawierającego problem łatwy do dostrzeżenia przez ucznia (np.

przykłady językowe, teksty literackie, swobodne wypowiedzi, przedmioty –

reprodukcje, fotografie itp., fakty, zdarzenia itp.);

c) dostrzeżenie w materiale problemu i sformułowanie go.

 Rozwiązanie problemu (opracowanie nowego materiału):

a) ewentualne zgromadzenie dalszego materiału stanowiącego dostateczną podstawę

pracy;

b) ustalenie planu rozwiązywania problemu przez wyodrębnienie problemów

szczegółowych, jeżeli problem jest obszerny i trudny;

c) obserwacja i analiza materiału; porównywanie, szukanie podobieństw, różnic i

związków; ocenianie; wnioskowanie; uogólnianie; stawianie hipotez, odrzucanie ich i

sprawdzanie;

d) sformułowanie ostatecznego rozwiązania problemu i sprawdzenie słuszności tego

rozwiązania (czyli po prostu zebranie i usystematyzowanie nowego materiału).

 Praktyczne zastosowanie nowego materiału.

 Zadanie pracy domowej.

5. Typ lekcji opartej na metodzie zajęć praktycznych – podstawą jej jest strategia umiejętności

uczniów i samodzielność działania.

Struktura:

 Faza orientacyjna (10 – 15 min.):

a) ewentualne sprawdzenie pracy domowej, jeżeli jej treść wiąże się z celem i treścią

lekcji;

b) uświadomienie uczniom celu lekcji;

c) ustalenie zasad i reguł, które mają ćwiczyć;

d) ewentualny pokaz wzorowej czynności, w której wykonywaniu mają się uczniowie

ćwiczyć.

 Faza operacyjna (30 – 35 min.):

a) wykonywanie zadań pod kontrolą n-la;

b) systematyczne ćwiczenia odpowiednio urozmaicone;

c) zadanie pracy domowej.

6. Typy lekcji poświęconych opracowaniu nowego materiału – ich funkcją jest zapoznanie uczniów

z nowymi wiadomościami z zakresu nauki o języku, ortografii, interpunkcji, historii i teorii

literatury, wiedzy o filmie, radiu i telewizji oraz nowymi umiejętnościami z nimi związanymi.

Odmiany w zależności od metody opracowania nowego materiału i od przyjętej strategii:

a) lekcja oparta na metodzie podającej (przyjmująca za podstawę strategię przyswajania

przez uczniów gotowej wiedzy;

b) lekcja oparta na metodzie problemowej (przyjmująca za podstawę strategię

samodzielnego dochodzenia uczniów do nowej wiedzy);

c) lekcja oparta na metodzie heurystycznej (przyjmująca za podstawę strategię

dochodzenia uczniów do nowej wiedzy pod kierunkiem n-la);

d) lekcja oparta na metodzie zajęć praktycznych (przyjmująca za podstawę strategię

rozwijającą umiejętności uczniów, wyrabiającą samodzielność działania);

e) lekcja oparta na metodzie oglądowej (przyjmująca za podstawę strategię

ukierunkowaną na rozwój procesów emocjonalnych)

Odmiany lekcji poświęconych opracowaniu nowego materiału uwzględniają wszystkie funkcje

dydaktyczne stąd niezależnie od metody nauczania przyjętej za podstawę opracowania nowego

materiału mają one jednakową strukturę, na którą się składają następujące ogniwa z orientacyjnym

przydziałem czasu dla lekcji godzinnej:

1. Sprawdzenie pracy domowej (ok. 3 do 5 min.)

2. Wprowadzenie (ok. 3—5 min.)

3. Opracowanie nowego materiału (ok. 15—20 min.)

4. Zebranie i usystematyzowanie nowego materiału (5 min.)

5. Zastosowanie praktyczne nowe materiału, tj. ćwiczenia doskonalące umiejętności,

pogłębiające zrozumienie wiedzy i umiejętność stosowania jej w praktyce (ok. 10 min.)

6. Zadanie pracy domowej (ok. 2 min.)

Jeżeli materiał opracowuje się na lekcji dwugodzinnej, przydział czasu na poszczególne

ogniwa zmienia się, np. 1. ogniwo — 10 min, 2. ogniwo — 15 min, 3. ogniwo — 20 min+ 20

min, 4. ogniwo — 10 min, 5. ogniwo — 10 min, 6. ogniwo — 5 min.

Tym, co różnicuje poszczególne odmiany, jest ogniwo 3., które może być realizowane różnymi

metodami.

Na jednej lekcji można stosować więcej niż jedną metodę, np. heurezę — z metodą

opartą na działaniu uczniów, metodę podającą — z heurezą, metodę problemową — z oglądową

bądź podającą. Nauczyciel powinien mieć świadomość, w którym momencie jaką metodę stosuje i

po co.

7. Typy lekcji poświęconych utrwalaniu wiadomości i umiejętności

a. lekcja powtórzeniowa, funkcje:

 wzmocnienie stopnia zapamiętania wiadomości, wydoskonalenie umiejętności

oraz utrwalenie nawyków, np. po lekcji na temat różnych części zdania

prowadzi się lekcję, na której uczniowie ćwiczą rozbiór zdania na jego części;

 Usystematyzowanie, uporządkowanie większego materiału wprowadzanego

cząstkami na kilku lekcjach, np. po lekcjach omawiających Pana Tadeusza

prowadzi się lekcję pt. Co można powiedzieć koledze cudzoziemcowi o Panu

Tadeuszu? Uczniowie układają plan pracy i według niego powtarzają

przyswojoną już wiedzę, posiłkując się fragmentami tekstu.

Lekcje te nie mają wyraźnej struktury.

b. lekcja sprawdzająca nabyte wiadomości i umiejętności – jej funkcją jest kontrola

stopnia przyswojenia wiedzy, umiejętności i nawyków. Rodzaje:

 Lekcje, na których uczniowie piszą prace klasowe, tj. wypracowania bądź

sprawdziany z nauki o języku.

 Lekcje, na których nauczyciel odpytuje z zakresu przyswojonej i utrwalonej

wiedzy, a przy tym wystawia oceny

 Lekcje, na których uczniowie wypełniają specjalnie skonstruowane testy.

Lekcje te nie mają wyraźnie ustalonej struktury

Wincenty Okoń wyróżnia cztery odrębne toki kształcenia:

a. tok podający - uczniowie przyswajają wiedzę w gotowej postaci;

tok problemowy - uczniowie samodzielnie dochodzą do wiedzy; tok ten opiera się na

działalności uczniów, którzy rozwiązują problemy;

tok operacyjny - uczniowie uczą się oddziaływać na rzeczywistość;

d. tok ekspozycyjny - uczucia i postawy uczniów są ukierunkowywane za pośrednictwem

procesów emocjonalnych.

Wyróżnionym tokom kształcenia przyporządkować można następujące typy lekcji:

1. lekcja podająca , zakłada następujące fazy:

o sprawy organizacyjne, przygotowanie uczniów do pracy;

o sprawdzenie zadania domowego;

o przedstawienie, opracowanie nowych treści nauczania;

o zintegrowanie nowych wiadomości z już nabytymi, systematyzacja;

o utrwalenie nowo zdobytych wiadomości przez stosowanie ich w nowych

sytuacjach;

o wyjaśnienie pracy domowej.

Ponadto, można wyróżnić następujące podtypy lekcji podającej:

o lekcje kombinowane;

o lekcje, gdzie wprowadzany jest nowy materiał;

o lekcje utrwalające wiadomości;

o lekcje prowadzące do uogólniania i systematyzowania materiału;

o lekcje kształtujące umiejętności i nawyki;

o lekcje których celem jest sprawdzenie wiadomości uczniów;

2. lekcja problemowa:

o przygotowanie klasy do pracy;

o w nawiązaniu do poprzednich zajęć, kontrola pracy domowej;

o stworzenie sytuacji problemowej, uczniowie formułują problem główny i

związane z nim zagadnienia;

o określenie planu pracy, formułowanie przez uczniów różnych rozwiązań

problemu;

o sprawdzenie propozycji rozwiązania problemu (teoretyczne bądź praktyczne)

o systematyzacja i utrwalenie nowych wiadomości;

o zastosowanie zdobytych wiadomości w nowych sytuacjach praktycznych bądź

teoretycznych - w czasie lekcji lub w formie pracy domowej;

3. lekcja operacyjna:

o przygotowanie uczniów do pracy, sprawdzenie pracy domowej;

o uświadomienie uczniom celów zajęć;

o określenie zasad i reguł, według których ma być wykonane zadanie;

o wzorowy pokaz nauczyciela określonej czynności;

o pierwsze próby wykonywane są przez uczniów pod okiem nauczyciela;

o ćwiczenie czynności (urozmaicone);

o zadanie pracy domowej, której celem jest utrwalenie nabytej sprawności;

4. lekcja ekspozycyjna:

o przygotowanie klasy do pracy;

o prezentacja uczniom informacji dotyczących eksponowanego dzieła oraz jego

twórcy;

o uczestnictwo uczniów w ekspozycji (może być powtarzana - cała lub tylko

fragmenty);

o dyskusja dotycząca wartości dzieła;

twórcza aktywność uczniów w zależności od charakteru dzieła;

5.Podręcznik i jego funkcje w edukacji.

Podręcznik szkolny – książka przeznaczona dla ucznia, w której zawarty jest materiał nauczania,

przedstawiony za pomocą tekstów, ilustracji, schematów. Autorami podręczników powinni być

specjaliści z danej dziedziny wiedzy naukowej. W Polsce podręcznik pisany jest do konkretnego

programu nauczania i zatwierdzany przez MEN.

Podstawową funkcją podręcznika jest funkcja uzupełniająca w stosunku do żywego nauczania.

Pozostałe funkcje podręcznika:

 motywacyjna – polega na problemowym ujęciu treści, co z kolei winno zachęcać uczniów

do zdobywania wiedzy przez odkrywanie zjawisk i procesów występujących w

rzeczywistości oraz dostrzeganie współzależności i prawidłowości jakie nią rządzą.

 informacyjna – polega na udostępnieniu uczniowi wiadomości w zakresie przewidzianym

przez program i stymulowaniu procesu uczenia się oraz umożliwieniu uzupełnienia

wiadomości zdobytych na drodze obserwacji i doświadczeń. Tekst powinien być

przejrzyście skorelowany z ilustracjami, które są dla ucznia źródłem wiadomości tak samo

ważnych jak sam tekst. Nie wolno więc ilustracji traktować jako ozdoby podręcznika.

 ćwiczeniowa – ma ścisły związek z funkcją motywacyjną. Wyraża się ona w postaci

poleceń i instrukcji do ćwiczeń. Dobre podręczniki powinny mieć silnie rozbudowany blok

ćwiczeniowy, dając szansę wykonania zadań, obserwacji i ćwiczeń uczniom o

zróżnicowanym poziomie intelektualnym.

 transformacyjna – polega na mobilizacji ucznia za pośrednictwem podręcznika do

wykorzystania zdobytej wiedzy w codziennym działaniu i praktyce życiowej.

 samokształceniowa – związana jest z treściami uzupełniającymi i rozszerzającymi,

zachęcając uczniów do zapoznania się z ciekawostkami lub literaturą popularnonaukową.

 kontrolno – korektywna – celem jej jest ułatwienie poprzez pytania i polecenia

powtórzenia i utrwalenia materiału, a tym samym dokonania samooceny i tzw.

„wzmocnienia pozytywnego‖.

Wymienione funkcje mają charakter założony, są one zależne jest od takich czynników jak:

 język i struktura podręcznika

 nauczyciel

 sam uczeń

O funkcjonowaniu podręcznika można powiedzieć wtedy gdy zmienia on w jakiś sposób świadomość

korzystającego z niego czytelnika. Uczeń jest w tym wypadku przedmiotem oddziaływania, a

jednocześnie podmiotem działania, gdyż tekst w podręczniku może zostać przez niego odebrany

zgodnie z intencją autora, wbrew tej intencji, może zostać zrozumiany tylko częściowo lub nie zostać

zrozumiany wcale.

6. Środki dydaktyczne- typologia i funkcje

I. Pojęcie:

Środki dydaktyczne- są to przedmioty, które dostarczają uczniom określonych bodźców sensorycznych

oddziałujących na wzrok, słuch, dotyk oraz umożliwiające im pośrednie i bezpośrednie poznanie

rzeczywistości.

II. Typologia: (podział wg Okonia):

1.Środki proste

4. środki słowne (podręczniki i inne teksty drukowane),

5. proste środki wzrokowe (przedmioty, model, wykresy, mapy),

6. proste słuchowe środki (instrumenty)- tego nie ma u Okonia, ale Tymiakin wyróżnia.

Dydaktyka Języka Polskiego - Zagadnienia Do Egzaminu.pdf

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: