Hodowla lasu- dyscyplina nauk leśnych i działalność praktyczna obejmująca teorię i praktykę ustalania składu gatunkowego: pożądanej budowy drzewostanu oraz metody odnowienia i pielęgnowania drzewostanów w sposób zapewniający zaspokojenie różnorodnych potrzeb człowieka w zakresie dóbr i korzyści płynących z lasów.
Nadrzędny cel hodowli- Utrzymanie ciągłości zaopatrzenia gospodarki w surowiec drzewny i inne produkty leśne oraz zapewnienie stałego, pozytywnego oddziaływania lasów na stosunki wodne, bogactwo przyrodnicze, warunki zdrowotne i piękno krajobrazu.
Etapy zadań hodowlanych- Przygotowanie nasion pożądanych gatunków drzew. Wyhodowanie siewek lub sadzonek odpowiedniej jakości. Założenie i utrzymanie upraw leśnych lub przeprowadzenie samosiewnego odnowienia lasu oraz wyhodowanie młodników w odpowiednim składzie gatunkowym. Wykonywanie zabiegów pielęgnacyjnych w drzewostanach dojrzewających i dojrzałych.
Odnowienie i pielęgnowanie drzewostanów złożonych z różnych gatunków drzew wymaga znajomości właściwości biologicznych i wymagań ekologicznych drzew leśnych, prawidłowości dotyczących powstawania budowy, wzrostu i rozwoju drzewostanów, reakcji drzew i drzewostanów na ciągle zmieniające się zarówno w przestrzeni jak i w czasie warunki otoczenia środowiska, oddziaływania zabiegów hodowlanych na dynamikę wzrostu drzew i inne procesy zachodzące w drzewostanach.
Las- dynamiczny twór przyrody w którym są zespolone w niepodzielną całość układem zależności, powiązań i wzajemnych wpływów 1) określona roślinność z przeważającym udziałem form drzewiastych 2) związane z nią zwierzęta oraz wykorzystywane przez rośliny i zwierzęta podłoże geologiczne, gleba woda i klimat- Karpiński
Las: kompleks roślinności swoisty dla danego kontynentu geograficznego, charakteryzujący się dużym udziałem drzew rosnących w zwarciu wraz ze światem zwierzęcym i różnymi czynnikami przyrody nieożywionej oraz związkami które między nimi występują.
Warstwowa budowa lasu- warstwa drzew >7cm, najważniejsza, główny obiekt zainteresowania człowieka, najsilniej zmieniona, warstwa krzewów- podszyt krzewy lub drzewa których wzrost w danych warunkach i ocienienie, zbyt słaba gleba uległ zahamowaniu. Podrost starsze osobniki > 0,5 m gatunków tworzących drzewostan, żyjące przejściowo w warstwie krzewów, których wzrost i pokrój wskazują na możliwość awansowania do warstwy drzew. Warstwa runa- roślinność zielna i mszysta pokrywająca dno lasu. Nalot najmłodsze pokolenie drzew- starsze niż 3 lata i < 0,5 m.
Biocenoza leśna- ogół organizmów żyjących w lesie, wzajemnie powiązanych ze sobą zależnościami. Środowisko leśne- ogół czynników abiotycznych i biotycznych oddziałujących na organizmy leśne. Ekosystem leśny- układ wyższego rzędu obejmujący biocenozę lasu wraz z abiotycznym środowiskiem. Rośliny drzewiaste- główny składnik biocenozy lasu.
Klimatyczno geograficzne zróżnicowanie lasów- tropikalne lasy deszczowe, lasy monsunowe, tropikalne lasy suche, twardolistne lasy ciepłej i umiarkowanej stresy klimatycznej, lasy liściaste strefy umiarkowanej, lasy mieszane liściasto-iglaste oraz lite lasy iglaste strefy umiarkowanej, lasy iglaste chłodnej strefy klimatycznej.
Piętra roślinne w górach- Piętro pogórza- wyżyny do 400-600 m. lasy liściaste i mieszane z przewagą dębu, grabu, buka i jodły. Piętro regla dolnego- do 1000-1250 m buczyna karpacka i sudecka z domieszką jodły i świerka, jaworu jesionu i modrzewia. Piętro regla górnego- 1250- 1550 m kraina świerka z domieszką limby i jarzębiny. Piętro kosodrzewiny, piętro hal piętro turni.
Granice lasu- niska temperatura powietrza- malejąca ilość ciepła w sezonie wegetacyjnym- maleje produkcja materii organicznej, zmniejszona odporność, zmniejszone obradzanie, osłabiona siła regeneracyjna; mrozowa susza fizjologiczna- rozpoczęcie transpiracji przy zamarzniętej glebie; susza rzeczywista- murawy kserotermiczne; nadmiar wilgoci-tereny zabagnione, torfowiska; wiatr; zmrozowiska, presja zwierzyny, zachwaszczenie.
Las pierwotny- zespół leśny nie naruszony przez człowieka w sposób bezpośredni lub pośredni, w którym gospodaruje tylko przyroda i jej odwieczne prawa
Las naturalny- las w którym gospodaruje przyroda, a człowiek ogranicza swą ingerencję wyłącznie do pobierania użytku nie zmieniając zasadniczo składu gatunkowego i struktury lasu.
Las gospodarczy- las urządzany, ochraniany, odnawiany, pielęgnowany i użytkowany przez człowieka w celu produkcji dużej ilości surowca drzewnego najwyższej jakości w możliwie najkrótszym czasie, przy zachowaniu zdolności produkcyjnych siedliska.
Cechy lasu- długotrwały charakter cykli produkcyjnych, duży udział czynników naturalnych i otwarty charakter ekosystemów leśnych, występowanie dzikich organizmów charakteryzujących się pełną nie zmodyfikowaną strukturą genetyczną, wielofunkcyjność.
Budowa korony- korona słoneczna lub świetlista- słoneczna- część korony znajdująca się powyżej największej jej średnicy, cienista część znajdująca się poniżej. W koronie wyróżnia się zewnętrzny płaszcz z listowiem oraz rdzeń korony pozbawiony listowia.
Parametry- szerokość korony, przeciętna wysokość osadzenia żywej korony licząc od ziemi, ogólna długość korony, długość korony świetlistej, cienistej. Wskaźniki- udział korony w ogólnej wysokości drzewa, udział korony świetlistej, udział korony cienistej, stosunek szerokości korony do wysokości drzewa, stosunek szerokości korony do jej długości, współczynnik spłaszczenia korony, współczynnik wysunięcia korony.
Korzeń palowy- główny silny korzeń i wyrastających z niego korzeni bocznych- występuje u większości gatunków drzew w młodym wieku. W formie typowej u sosny i jodły. U modrzewia daglezji i świerka z czasem zanika. Sercowaty- równomierny półkolisty układ korzeni. Brak korzenia głównego, wzorcowo u buka, jesion, osika, jarzębina, olsza czarna. Poziomy- silne główne korzenie boczne, przebiegające płasko w górnej warstwie gleby, od których odchodzą silne korzenie boczne, zagłębiające się pionowo w glebie- typowy u świerka, modrzew daglezja, brzoza lipa grab. Sercowato-poziomy- forma przejściowa, zarówno korzenie pionowe jak i ukośne- klon zwyczajny, jawor, czasem buk.
Wymagania cieplne- małe So, Św, Md, Lb, BrzB, Brzo, Iwa, Ols, umiarkowane- Kl, Lpd, Bst, Wzs, Os, Jrz, pośrednie Bk, Jd, Dbb, Dbs, Gb, Jw, Lps, duże Klp, Jb, Czr, Gr, Cis, Tpc, Wbb, bardzo duże Tpb, Wzp,.
Klimat- oceaniczne Bk, Dbb, Cis, suboceaniczne Dbs, GB, Js, Jw, Ol, Lps, Bst, Czr, Jb pośrednie Jd, Lpd, Kl, Klp, Wzp, Wzs, Gr, szeroka amplituda- Jrz, Iwa, Brzb, Brzom, kontynentalne So, Św, Md, Lb, Os, Wbb, Tpc, Tpb,
Klimat gór- Regiel górny- Św, Md, Lb, Jrz, regiel dolny Bk, Jd, Jw, Ols, Pogórze i niziny Lps, Bst, Cis, Js, Kl, Os, Brzb, Iwa, So, nizinne- Dbb, Dbs, Lpd, Brzom, Jb, zdecydowanie nizinne Gb, Ol, Wzs, Wzp, Czr, Gr, Wbb, Tpb, Tpc, Klp
Przymrozki- B. odporne- So, Brzb, Brzo, Os, Jrz, Ols, Lb, odporne Ol, Iwa, Tpc, Wbb, Bst, Wzs, Wzp, mało wrażliwe Md, Tpb, Kl Jw., Klp, Gb, Lpd, Czr, wrażliwe Cis, Lps, Gr Jrz, bardzo wrażliwe Jd, Bk, Js, Św, Dbb, Dbs,
Susza klimatyczna- B. odporne So, Klp, Względnie odporne Dbb, Lpd, Wzp, Jb, Gr, Os, umiarkowanie wrażliwe Dbs, GB, Lpd, Kl, Bst, Brzb, Iwa, Tpb, Jrz, Czr, Lb, Cis, wrażliwe Bk, Jd, Św, Md, Js, Jw, Wzs, Tpc, Ols, bardzo wrażliwe Ol, Brzo, Wbb.
Znoszenie ocienienia- silne ocienienie Jd, Bk, Cis, umiarkowane ocienienie- Św, GB, Dbb, Kl Jw, Js, Lps, Lps, Bst, Wzs, Jrz, umiarkowanie światłożądne Dbs, Wzp, Klp, Jb, Gr, Czr, światłożądne Ol, Ols, Brzo, Tpb, Tpc, Os, Wbb, Iwa, Lb, wybitnie światłożądne Md, So, Brzb
Wymagania świetlne wszystkich gatunków rosną wraz z wiekiem. Zapotrzebowanie na światło tych samych gatunków wzrasta wraz ze zwiększającą się szerokością geograficzną i wysokością n.p.m. Na zasobnych i wilgotnych glebach wymagania świetlne są mniejsze, na ubogich i suchych większe
Oligotrofy So, Brzb, Brzo, Os, Ols, Jrz, Lb, Mezotrofy- Jd, Św, Md, Cis, Bk, Dbb, Dbs, Gb, Lpd, Wzp, Kl, Klp, Ol, Jb, Czr, Tpb, Iwa, megatrofy Bst, Wzs, Lps, Jw, Js, Tpc, Wbb
Ściółka wolne tempo rozkładu So, Św, Md, Lb, umiarkowane Jd, Bk, Dbb, Dbs, Kl, Klp, Jw, Lpd, Lps, Brzb, Brzo, Tpb, Tpc, Os, Wbb, Iwa, Jb, Gr, Czr, Cis, szybkie Gb, Bst, Wzs, Wzp, Js, Ol, Ols, Jrz
Wilgotność gleby- kserofity So, Mezokserofity Brzb, Dbb, Mezofity Md, Bk, Dbs, Gb, Lpd, Jw, Jrz, Mezohigrofity Św, Jd, Brzo, Tpb, Tpc, Wb, Bst, Czr, Olsz, Higrofity Ol, Js
Reakcja na zalewanie- Niskie tarasy z corocznym zalewaniem- Nadrzeczny łęg wierzbowy Wbb, Wbk, Wyższy taras dużych rzek z epizodycznym zalewem- Nadrzeczny łęg topolowy- Tpb, Tpc, Tps, Wbb, Wbk, Wzs, Wzp, Dbs, Ol, Wyższy taras dużych rzek z epizodycznym zalewem Łęg js wz- Bst, Wzs, Wzp, Js, Dbs, Gb, Lp, Kl, Klp, Jb, Lekko zabagnione doliny małych rzek Łęg js-ol, Ol, Js, Kl, Gb, Św
Nie znoszące zalewów- So, Md, Jd, Św, Jw, Bk, Dbb, Lps
Max wiek drzew- 100- Ols, Iwa, Wbb, Wbk, Os, Brzb, Brzo, Czr, Klp, Jrz, 200 Ol, Gb, Kl, Tpb, Tpc, Jb, Gr, 300- Bk, Jw, Js, Bst, Wzs, Wzp, 400- Jd, Md, Św, So, 500 Dbs, Dbb, Lps, Lb, Cis
Max H- 50-60 Jd, Św, Md, 40-45 So, Bk, Dbs, Dbb, Lpd, Lps, Js, Jw, Ol, Bst, Tpb, Tpc, 30-35 Kl, Gb, Brzb, Brzo, Czr, Wbb, Wzp, Wzs, 20-25 Klp, Ols, Jb, Gr, Jrz, Lb, Iwa, Cis, 15 jał czm
Max D- 250 Dbb, Dbs, Lpd, Lps, 200 Tpb, Tpc, 150 So, Św, Jd, Md, Bk Js, Jw, Lb, 100 Kl, Bst, Wzp, Wzs, Brzb, Brzo, Ol, GB, Os, Wbb, Czr, Cis, 50 Gr, Jb, Iwa, Klp, Ols, Jrz, jał czm
Wzrost i produkcyjność 1 Cis, Lb, Jd, 2 Bk, Gb, Św, Dbb, Jb, Gr, Klp, 3 Dbs, Lpd, Kl Jw., Wzp, Czr, 4 So, Js, Bst, Wzs, Tpb, Tpc, Jrz, 5 Md, Brzb, Brzo, Ol, Ols, Os, Wb Iwa
Pokrój i jakość drzew- skłonność do tworzenia rozpieraczy, zdolność do oczyszczania gałęzi, nieprawidłowy pokrój ( krzywizny, dwójki, formy miotlaste), Budowa korony, Rola czynników wewnętrznych i zewnętrznych.
Oligotrofy So, Brzb, Brzo, Os, Ols, Jrz, Lb, Mezotrofy Jd, Św, Md, Cis, Bk, Dbb, Dbs, Gb, Lpd, Wzp, Kl, Klp, Ol, Jb, Czr, Tpb, Iwa, Megatrofy Bst, Wzs, Lps, Jw, Js, Tpc, Wbb
Drzewostan- zespół drzew tworzących główny składnik leśnej szaty roślinnej, które rosnąc w bliskim sąsiedztwie, wzajemnie oddziałują na siebie i wraz z innymi komponentami lasu kształtują w specyficzny sposób warunki środowiska leśnego, a przy tym same w swym indywidualnym i zespołowym życiu pozostają pod wielostronnym wpływem tego środowiska.
Drzewostan w hodowli- zdolność do samodzielnego rozwoju, powierzchnia zajęta przez drzewostan musi być na tyle duża aby umożliwić samodzielne długofalowe planowanie lub postępowanie hodowlane, jako wartość minimalną pół hektara powierzchni, W momencie osiągnięcia dojrzałości rębnej odpowiada to powierzchni koła o średnicy odpowiadającej dwóm długościom drzewa, wielkość max teoretycznie nieograniczona.
3 główne zasady- Drzewostanu i lasu nie można traktować jako przypadkowego zbioru drzew tylko jako układ wyższego rzędu, Każdy drzewostan funkcjonuje w ramach większej całości, Każdy drzewostan należy traktować jako zjawisko niepowtarzalne w czasie i przestrzeni.
Cechy drzewostanów- Budowa piętrowa, skład gatunkowy, sposób odnowienia, wiek drzewostanu, rodzaje i stopnie zwarcia, zagęszczenie, przestrzenne rozmieszczenie drzew, struktura
Skład gatunkowy drzewostanu- rodzaj zmieszania (aspekt jakościowy)- jakie gatunki drzew; Stopień zmieszania (aspekt ilościowy)- w jakim udziale; Forma zmieszania (aspekt przestrzenny) jak rozmieszczone względem siebie w drzewostanie
Stopień zmieszania- udział ilościowy gatunków drzew w d-stanie na podstawie powierzchni zajętej przez drzewa poszczególnych gatunków, liczby drzew, pierśnicowego pola przekroju, miąższości, wyrażany w ułamkach dziesiętnych do całkowitej powierzchni.
Gatunek główny- gatunek gospodarczo najbardziej pożądany i odpowiadający siedlisku
Gatunek panujący- gatunek aktualnie przeważający pod względem udziału w składzie drzewostanu.
Forma zmieszania- Ugrupowanie drzew danego gatunku w drzewostanie względem drzew innych gatunków, 1) liniowa- rzędowa i pasowa 2) płatowa (grupowa i kępowa), 3) jednostkowa.
Pochodzenie drzewostanu- Las niskopienny- drzewostan pochodzenia odroślowego; Las wysokopienny- drzewa powstałe z nasion; Las połączony;
Drzewa o dużej sile odroślowej: topole, wierzby, olsze, dęby, wiązy, osiki, graby, robinia); krzewy o dużej sile odroślowej ( czeremcha, leszczyna, kruszyna, żarnowiec)
Zwarcie drzewostanu- wzajemne położenie koron drzew; stopień wypełnienia przestrzeni drzew przez korony drzew, stosunek powierzchni rzutu koron drzew drzewostanu do powierzchni zajmowanej przez drzewostan; stopień ocienienia gleby przez rosnący na niej drzewostan; zwarcie poziome- zwarcie koron na pułapie tego samego piętra; zwarcie pionowe- zwarcie między koronami drzew należących do różnych pięter; zwarcie schodkowe- z. poziome w obrębie grupy, pionowe- między grupami drzew,
Stopnie zwarcia poziomego- silne (1,2-1,1); pełne (1,0-0,9); umiarkowane (0,8-0,7); przerwane (0,6-0,5); luźne (0,4), bez zwarcia (0,3<)
Proces lasotwórczy i formy rozwoju lasu- 1. las zagospodarowany sposobem zrębowym- odnowienie lasu przyjmuje formę wyraźnej przemiany pokoleń drzew. Decydująca rola współzawodnictwa w ramach zwartej warstwy koron drzew. Wychowanie w ramach większego kolektywu. Skupisko drzew tworzy mniej lub bardziej homogeny kompleks składający się z ciasno upakowanych przestrzennie uporządkowanych koron. Wszystkie korony znajdują się na tej samej wysokości co powoduje że walka o przestrzeń potrzebną do rozwoju odbywa się w bardzo ograniczonym zakresie wysokości. 2. Las zagospodarowany sposobem przerębowym- spontaniczne ciągłe odnowienie przebiegające w sposób demograficznie autonomiczny. Istnienie lasu praktycznie nigdy nie ulega przerwaniu. Duże zróżnicowanie wieku- przebieg procesów lasotwórczych pod stała osłoną najstarszych drzew.
Fazy rozwojowe- uprawa, młodnik, tyczkowina, drągowina, d-stan dojrzewający, d-stan dojrzały, starodrzew.
Uprawa- faza rozwojowa drzewostanu obejmująca okres od momentu skiełkowania nasion lub posadzenia sadzonek do nastąpienia zwarcia i zapoczątkowania procesu tworzenia się warstw, od 1 do 10 lat, wysokość 2-3m, odnowienie sztuczne lub naturalne, brak zwarcia i zespołowego życia drzew, samodzielność poszczególnych osobników, duża wielkość indywidualnej przestrzeni wzrostu, duże zagrożenie ze strony czynników abiotycznych.
Młodnik- faza rozwojowa drzewostanu obejmująca okres od momentu pełnego zwarcia koron drzew w uprawie 7-10 lat do momentu rozpoczęcia procesu masowego wydzielania się drzew oraz nasilającego się procesu oczyszczania się pni z dolnych gałęzi 20-25 lat. Pierwsza rzeczywista faza rozwojowa drzewostanu charakteryzuje się dużą dynamiką i dużym nasileniem zmian zarówno ilościowych jak i jakościowych. Silne zwarcie i zespołowe życie drzew, zmiana warunków mikroklimatycznych, rozpoczęcie procesu zamierania dolnych gałęzi i oczyszczanie strzał, silna konkurencja między drzewami o światło i przestrzeń życiową nad glebą oraz o wodę i pokarmy znajdujące się w glebie, intensywny wzrost na wysokość, rozpoczęcie procesu różnicowania się drzew.
Struktura biosocjalna młodnika- warstwa górna złożona z drzew o najsilniejszym wzroście, warstwa środkowa- złożona z drzew o mniejszej energii wzrostu, warstwa dolna- drzewa rosnące najwolniej, w tym gatunki cienioznośne pojawiające się później.
Tyczkowina- drzewostan w wieku od 20-25 do 30-35 lat, dobrze i w
pełni wykształcona struktura biosocjalna, intensywny wzrost na wysokość, okresowo stagnujący przyrost grubości, niekorzystny stosunek wysokości do grubości, kontynuacja procesu oczyszczania się strzał i pni drzew z gałęzi, prowadzącego do powstania długiej partii pnia oczyszczonego z gałęzi i stosunkowo krótkiej korony, silny proces wydzielania.
Drągowina- drzewostan w wieku 30 do 50 lat pierśnica 11-20 cm, słabnięcie procesów wzrostu na wysokość, oczyszczania i wydzielania drzew, intensyfikacja procesu wzrostu na grubość
Drzewostan dojrzewający 50-80 lat d 21-35 cm- zakończenie procesu oczyszczania się pni z gałęzi, systematyczny rozwój koron drzew, zmniejszenie intensywności procesu wydzielania, osłabienie tempa wzrostu na wysokość, wzmożenie przyrostu na grubość, ustabilizowanie składu gatunkowego drzewostanu.
Drzewostan dojrzały- 80-100 lat d 35-50, nadaje się do użytkowania rębnego, utrata zdolności regeneracji koron w przypadku poszerzenia przestrzeni wzrostowej, osiągnięcie kulminacji przeciętnego przyrostu miąższości, dojrzałość odnowieniowa.
Starodrzew- stary powyżej 100 lat d> 50 cm, przekroczył najlepszy wiek do użytkowania i odnowienia, utrata zdolności do przyrostu, minimalny przyrost na wysokość, słabnący przyrost na grubość, obumieranie pojedynczych drzew, stopniowe rozluźnianie zwarcia, w lukach rozwój młodego pokolenia, wyspy starodrzewia.
Wzrost na wysokość-fazy- 1) młodociana- cała energia życiowa skierowana na przezwyciężenie konkurencji, intensywny rozwój systemu korzeniowego, stosunkowo powolny wzrost na wysokość, 2) Główna faza wzrostu- intensywny wzrost na wysokość w pogoni za światłem, kulminacja wzrostu na wysokość, faza wzrastania; 3) faza dojrzałości spowolniony wzrost na wysokość, rosnące koszty transportu wody na coraz wyższe wysokości, zahamowanie procesów metabolicznych; 4) Faza starzenia- ogólne osłabienie odporności względem patogenów, coraz silniejsze zahamowanie procesów wzrostowych.
Gatunki pionierskie osiągają kulminację przyrostu na wysokość wcześniej, ale szybciej się starzeją i zamierają, gatunki klimaksowi rosną wolniej; istnieje korelacja między wielkością przyrostu na wysokość w momencie jego kulminacji oraz czasem wystąpienia tej kulminacji; czas rozwoju organizmów biologicznych ma charakter logarytmiczny. W kategoriach czasu fizycznego rozwój organizmu z rosnącym wiekiem ulega przyspieszeniu.
Rozwój drzew- całokształt następujących po sobie zmian jakościowych, które zachodzą w roślinie od momentu skiełkowania nasienia do śmierci drzewa, i bez których drzewo nie może przejść całego cyklu życiowego, łącznie z kwitnieniem i owocowaniem.
Klasyfikacja jakości pni drzew- 1) sortymenty specjalne i drewno tartaczne o najwyższej jakości , pnie proste, gonne, dobrze oczyszczone, 2) dopuszczalne lekkie krzywizny, pnie nieco zbieżyste, słabiej oczyszczone, lecz produkujące w całej swej masie dobry surowiec tartaczny, 3) drewno tartaczne słabszej jakości lub jak klasa 2 w części pnia o długości co najmniej 4 metry, 4) silniejsze krzywizny, pnie zbieżyste i gałęziste, surowiec tartaczny najgorszej jakości, 5) drzewa krzywe, sękate, zbieżyste, dwójki, drzewa o wartości opałowej lub nadające się na przerób chemiczny lub mechaniczny
Klasyfikacja koron- 1) Korona bardzo dobrze rozwinięta, mocna długa, zdrowa, nie ograniczona przez sąsiednie drzewa, lub korona typu rozpieracz, 2) korona dobrze rozwinięta, zdrowa, mocna, lecz nieco ograniczona pod wpływem innych drzew, 3) Korona zwężona, skrócona, mocno ograniczona pod wpływem sąsiednich drzew; 4) korona przerzedzona, krótka, przygłuszona, niewystarczająca na potrzeby drzewa, 5) korona zdeformowana, zamierająca lub martwa.
Klasyfikacja krafta- Drzewa górujące- gdy dominują one wysokością i posiadają silnie rozwiniętą koronę, drzewa panujące- tworzą główny pułap drzewostanu, posiadają dobrze rozwiniętą koronę, drzewa opanowane- korony mniej lub więcej zdeformowane, ścieśnione dwustronnie lub wielostronnie, bądź rozwinięte jednostronnie, drzewa kleszczone- między inne, korona ścieśniona w dolnej części, Drzewa przygłuszone- znajdują się całkowicie pod okapem wyższego sąsiedztwa
larissa10