22.05.2006(1).doc

22.05.2006

Geologia dynamiczna – wykład

Pierwszy raz zjawisko osuwisk podmorskich zostało odkryte, gdy osuwisko przerwało kable telefoniczne położone na dnie poniżej szelfu kontynentalnego.

Turbidity current –prąd zawiesinowy

Prąd zawiesinowy powstaje na wskutek oberwania osuwiska. Najpierw osadzają się z niego najgrubsze warstwy a następnie coraz drobniejsze (na kształt pawiego oczka – kolejno, wedle rysunku od lewej - frakcje proksymalne i dystalne):

osad ten nazywamy turbidyt, a w stanie kopalnym FLISZ( są z niego w części zbudowane Karpaty). Formacje fliszowe dochodzą do 12 km, świadczą one o subsydencji dna morskiego! obliczenia Klimaszewskiego dla fliszu karpackiego – tworzył się on na głębokości 800-2000m.

TSUNAMI

Może powstać na skutek:

1). Podmorskich trzęsień ziemi

2). Osuwisk podmorskich

3). Podmorskich wybuchów wulkanów

Tsunami również roznosi osady i je rozfrakcjonowywuje. Osady te nazywamy tsunamitem lub sejsmitem. 1 fala jest duża, ale po niej występuje 2 i 3, czemu tak jest nie zostało wyjaśnione. Zjawisko tsunami występuje przede wszystkim w obszarze indopacyficznym.

PRĄDY OCEANICZNE(STAŁE)

Są to prądy przypowierzchniowe, które można zobaczyć na powierzchni oceanu, ale one nie są najprawdopodobniej ważnym czynnikiem geologicznym.

Mangowia-  czyli lasy mangrowe(porastają wybrzeża w strefie tropikalnej), powodują one wygaszenie falowania w strefie brzegowej, a pomiędzy ich korzeniami palowymi występuje specyficzny czarny muł. I taki muł w zapisie kopalnym jest interpretowany jako pozostałości po dawnych osadach mangrowiowych.

RAFY KORALOWE, ATOLE(rafa pierścieniowa) ITD.

Przed tym opiszę jak powstaje rafa barierowa, bo inaczej tą wysepkę obrosłyby same koralki. Wokół wyspy robi się pomiędzy koralami a właściwą wyspą pewna nisza, tam spada zasolenie (brak cyrkulacji), zaś dwutlenek węgla (wulkaniczne osady, które go uwalniają + przesycenie CaCO3) powoduje śmierć korali. Dlatego rosną one w dystansie od wyspy.

Atole powstają tak jak to opisał Darwin (gdy dawna wyspa wulkaniczna zapada się w głąb oceanu one ja porastają). W roku 1952 odkryto, że na wyspie Eniwetdz atol przyrastał w tempie 1mm na 50lat

LAGUNA

28ºC-30ºC to są dobre warunki na rozrost koralowców. By koral umarł wystarczy by 1 dzień w roku temperatura spadła do 19ºC

brzeg rafy koralowej jest stromą ścianą(ze względu na powstawanie raf barierowych)

Wielka rafa Australijska ma miąższość 200m, jest tak dlatego, że pod wpływem ciężaru samego koralowca.

PODZIAŁ GŁĘBI OCEANICZNYCH

Batiał

górny < 600m

600m<środkowy<2500m

2500m<dolny<3500m

poniżej 3500m wyróżniamy abyssał

a w niektórych książkach wyróżniany jest również hadał poniżej 6000m

Węglan wapnia ulega rozpuszczeniu na głębokości 5600m CCD(Calcite Campensation Depth), nie wiadomo czy CCD zawsze było na  tej samej wysokości, są różne teorie.

Muł oceaniczny- ooze

U wylotu rzek tropikalnych muły oceaniczne są czerwone

W basenach zamkniętych –muły czarne

Występują jeszcze muły zielone, zawierające glaukonit, lub zielone minerały ilaste.

Skały krzemionkowe w oceanach powstają(na dużych głębokościach oraz):

- okrzemkowe na wysokich szerokościach geograficznych

-radioloryty na niskich szerokościach geograficznych.

Czerwony muł oceaniczny występuje również na dużych głębokościach. Jego kolor spowodowany jest wietrzeniem materiału piroklastycznego. Występują tam dziwne szkliste kulki interpretowane jako materiał poza ziemski.

WIETRZENIE PODMORSKIE-HALMYROLIZA

Pod jego wpływem do wody morskiej ze skał dostają się metale, np. Mn, które potem wytrącają się w postaci konkrecji manganowych, tempo wytrącania się takich konkrecji jest niewielkie, lecz tempo sedymentacji w czerwonych mułach głębinowych jest tak niewielkie, że konkrecje te na dużych głębokościach występują w bardzo dużych ilościach i rozmiarach. Były już podejmowane próby ich eksploatacji. Czerwone muły głębinowe nie zostały nigdzie zidentyfikowane w stanie kopalnym, prawdopodobnie, dlatego, że tempo ich sedymentacji jest tak niskie, że po diagenezie zostanie tylko kilka milimetrów. To nie są radiolaryty!

BAŁTYK

Dla Bałtyku charakterystyczne są rewy piaszczyste

rzyka(kaszubskie rzeka)- przerwa pomiędzy 2 rewami wewnętrznymi w której płynie prąd przypowierzchniowy.

Osuch- rewa na powierzchni(np. ze względu na gwałtowne obniżenie poziomu morza)

Zasolenie Bałtyku przy naszych brzegach wynosi około 1,4%,  najmniejsze zasolenie Bałtyk ma w zatoce Botnickiej ok. 0,02% tak niskie zasolenie powoduje małą różnorodność gatunków, oraz miniaturyzacje okazów. Środowisko o niskim zasoleniu nazywamy brakicznym.

W Bałtyku występują 3 głębie: Bornholmska, Gotlandzka, oraz Gdańska.

Etapy rozwoju Bałtyku:

Jezioro Lodowe-powstało podczas cofania się lądolodu

Morze Yoldiowe-, gdy topniał lodowiec i Bałtyk połączył się z morzem Północnym, nazwa pochodzi od żyjącej tam małży

Jezioro Ancylusowe- ze względu na ruchy izostatyczne Bałtyk się podniósł, co spowodowało odcięcie jego połączenia z morzem północnym, nazwa pochodzi od ślimaka słodkowodnego.

Morze Litorynowe- powstało, gdy po wzniosie Atlantyckim morze północnym Morze Północne znów połączyło się z Bałtykiem. (nazwa od Littorina)

Obecny Bałtyk różni się od morza litorynowego tym, że na wskutek dalszego wznosu izostatycznego podnosi się ciągle dno zatoki Botnickiej, na jej dawnej części obecnie jest Finlandia i jeziora. M.in. Ładoga. W zatoce Botnickiej oraz w dużych jeziorach fińskich występują foki, są one dowodem na to, że kiedyś Bałtyk był połączony z oceanem Arktycznym.

ZATOKA PUCKA

Pseudotidal - zjawisko pseudoodplywów

Zatoka Pucka jest bardzo brudna, poprzez zjawisko pseudo odpływów, w pewnym momencie zorientowali się jak bardzo szkodzi jej odprowadzanie nieczystości i gdy to się odkryło to straszny syf się ukazał.

Seiche(fr.)- Seicha, lub seisza ruch wody w całym akwenie. Może występować wtedy, gdy basen morski lub jezioro jest podłużne i zamknięte. Na Bałtyku bardzo duża seisza wystąpiła w 1932 roku. (podobno powoduje je różnica ciśnień, gdyż rozchodzą się od pełnego morza w strone brzegów)

Jest to wahadłowy ruch wody w całym akwenie, może to powodować „cofki”, czyli podnoszenie się wody w rzekach wpływających do tego zbiornika i cofanie się jej i tym samym powódź, tak właśnie powstają powodzie w Petersburgu.

Jak powstają wapienie pelitowe?

1.      w strefie upwelingu gdy woda jest wznoszona z głębin oceanicznych to wraz z nią wznoszony jest rozpuszczony węglan wapnia, który w momencie dostania się na powierzchnie wytrąca się, często w postaci oolitów(średnica oolitów wytrącających się obecnie oraz kopalnych wynosi 1,8mm, oolity, w stanie kopalnym są często warstwowanie, ze względu na częstą zmianę kierunku wody).

2.      Wapień pelitowy może się również osadzać, dlatego że jako muł jest wiązany przez trawy podmorskie.

3.      Maty sinicowe. Podczas odpływu maty sinicowe wysychają i to powoduje ich pękanie i charakterystyczny kształt(takie półokrągłe kształty) stromatolity są największe, na końcu strefy, w której występował pływ, na tej podstawie można obliczać pływy we wcześniejszych okresach. Poniżej dolnej granicy odpływu tworzą się onkoliy. Jedna lamina na macie sinicowej oznacza jedną dobę, jednak rozrost maty nie następował, co dziennie, lecz kilka razy do roku, a w niektórych latach w ogóle. Stromatolity w prekambrze tworzyły bardzo duże formacje, to one wytworzyły pierwszy tlen w atmosferze.