CoĹ› o Nowej Hucie.pdf

Coś o Nowej Hucie

Czy powstałoby to miasto, gdyby na płaskowyżu położonym na południowy wschód od Krakowa nie

wybudowano wielkiej huty? Być może byłaby tu kolejna dzielnica, lecz na pewno nie nazywałaby się

Nową Hutą. Na początku nazwę tę kojarzono tylko z zakładem przemysłowym, choć osiedle

robotnicze było elementem tej inwestycji. Osiedle zaczęto budować wcześniej, by mogli w nim

zamieszkać budowniczowie huty.

W 1954 r. w nazwę huty wpisano imię W. I. Lenina. Odtąd "Nowa Huta" pozostała już tylko nazwą

dzielnicy Krakowa. Niektórym wciąż jeszcze kojarzy się z osobnym miastem, choć do Krakowa

należy od 1951 r.

Jeszcze ostatecznie nie przesądzono gdzie zlokalizowana zostanie huta, a już Zespół Osiedli

Robotniczych przy Ministerstwie Budownictwa w Warszawie, w czerwcu 1948 r. otrzymał zlecenie

zaprojektowania osiedla mieszkaniowego dla około 70 tys. osób. Obliczenia oparto na

przewidywanej liczbie pracowników przyszłej huty. Miała ona zatrudniać początkowo około 10 tys.

osób, co przemnożone przez odpowiednie wskaźniki (członkowie rodzin, usługi) dawało w

przybliżeniu taką liczbę mieszkańców osiedla. Osiedle Nowa Huta miało powstać na 900 ha

powierzchni. Gdy podjęto decyzję o zlokalizowaniu zakładu metalurgicznego od południowo-

wschodniej strony starego Krakowa, przy Okręgowej Dyrekcji Osiedli Robotniczych powołano

Delegaturę dla Budowy Miasta Nowa Huta. Budowa miasta miała wyprzedzać budowę "Nowej Huty"

o dwa lata.

W rejonie Pleszowa i Mogiły pojawiły się pierwsze brygady miernicze. Co zastały na miejscu? Wioski

nie były ani tak małe, ani tak biedne, jak to opisywała ówczesna propaganda. Spis z roku 1931

wymieniał np., że w Mogile było 237 numerów, w Czyżynach - 238, w Bieńczycach - 149, w

Pleszowie - 177, w Krzesławicach - 139, w Branicach - 210. Przez Bieńczyce przechodziła linia

kolejowa do Kocmyrzowa a z drugiej strony - do Mogiły. W Mogile była również przystań żeglugi

rzecznej. Ziemie były urodzajne. Okoliczni chłopi bronili się przed wywłaszczeniem tym bardziej, że

przed wojną kupowali pola z parcelowanego majątku dworskiego. Jednakże

specjalne przepisy wywłaszczeniowe uniemożliwiały odmowę. Odszkodowanie za

ziemię było symboliczne. Za 1 m2 płacono od 30 do 65 groszy, w zależności od

wielkości gospodarstwa. Im było większe, tym płacono mniej. Niektórzy chłopi,

którzy nie zgadzali się z wywłaszczeniem, nie podejmowali tych sum. Dopiero w

październiku 1956 r. ułatwiono byłym mieszkańcom tych terenów zakup parcel

budowlanych, a tym, którzy mieszkali w trudnych warunkach, przydzielono

mieszkania w blokach. Podniesiono też cenę ziemi do 3 zł i 60 groszy za 1 m2,

choć w innych rejonach kraju cena ta była wyższa: od 9 do 12 zł za 1 m2. Do

dziś jednak pretensje byłych właścicieli terenów, na których powstała huta i

miasto, nie wygasły.

Budowę osiedla rozpoczęto od wykoszenia pszenicy. Na wykoszone (choć nie

wszędzie) pola weszli geometrzy i wytyczyli pierwsze place i drogi w pobliżu cmentarza w Mogile.

23 czerwca 1949 r. rozpoczęto wykopy pod bloki w osiedlu A-1 (dziś os. Wandy). Załoga

budowlana składała się wówczas z 20 robotników, którzy przybyli tu po zakończeniu rozbudowy

Zakładów Tytoniowych w Czyżynach. Pracami murarskimi kierowało dwóch majstrów: Władysław

Wadowski i Stanisław Figiel.

Koncepcja urbanistyczna miasta jeszcze właściwie nie istniała, trzeba było zacząć budować

pierwsze bloki systemem gospodarczym, by do końca roku mogli zamieszkać w nich ludzie.

Wykorzystano tu typowy projekt inż. Franciszka Adamskiego: dwupiętrowego bloku, o spadzistym

dachu, z czerwonej dachówki, bez pomieszczeń na usługi. Prace budowlane były wykonywane

prymitywnymi metodami. Nie było odpowiedniego sprzętu, brakowało fachowców. Robota potoczyła

się żwawiej, gdy 28 lipca 1949 r. dotarli tu junacy z Powszechnej Organizacji "Slużba Polsce". Od

kwietnia 1950 r., w wyniku apelu Zarządu Głównego Związku Młodzieży Polskiej: "Cała młodzież

buduje Nową Hutę", organizacja kieruje do Nowej Huty około 10 tys. młodzieży, która zostaje

zorganizowana w trzech Ochotniczych Brygadach ZMP i dziewięciu brygadach "SP". Kwaterowali oni

w namiotach nad Wisłą, w okolicach Mogiły.

W grudniu 1949 r. do pierwszego, nieotynkowanego jeszcze bloku, wprowadzili się pierwsi

lokatorzy. Materiały i urządzenia do budowy pierwszych osiedli A-1 I A-0 docierały specjalnie

wybudowaną w tym celu bocznicą kolejową z Mogiły.

W lipcu 1950 r. utworzono Dyrekcję Budowy Miasta Nowa Huta, na czele której stanął inż.

Stanisław Żrałek, w październiku powstało Zjednoczenie Budowy Miasta Nowa Huta, którego

dyrektorem zostali inż. Janusz Wirski.

Utworzono też biuro architektoniczne "Miastoprojekt Nowa Huta", nad którym kierownictwo objął

inż. Tadeusz Ptaszycki, dotychczasowy główny architekt Wrocławia. Nadal jednak budowa

wyprzedzała proces projektowania, gdyż ostateczna koncepcja urbanistyczna miasta wciąż nie była

gotowa. Wraz z junakami przybyła na budowę grupa pracowników Warszawskiego "Betonstalu",

którzy wcześniej budowali trasę "W-Z". Na głównego wykonawcę robót wyznaczono Społeczne

Przedsiębiorstwo Budowlane, a specjalistyczne prace mieli wykonywać: Hydrotest, Oddział Robót

Inżynieryjnych, Gazobudowa, Przedsiębiorstwo Robót Sanitarnych.

W 1950 r. oddano do użytku 54 budynki mieszkalne, które przeznaczono na kwatery dla

robotników i mieszkania rodzinne. Sukces ten był w dużej mierze zasługą brygad junaków ze

"Służby Polsce", które biorąc udział wewspółzawodnictwie pracy, ciągle biły nowe rekordy

budowlane. Na szczególne wyróżnienie zasługiwała 51 brygada ZMP, która ustanowiła rekord

wbudowując, w ciągu ośmiu godzin, 34 738 sztuk cegieł. W październiku, dla uczczenia 33.

rocznicy Rewolucji Październikowej, dwunastoosobowy zespół murarski ZMP Piotra Ożańskiego i

Stanisława Szczygła, w ciągu 8 godzin położył 66232 cegły. Owe rekordy były możliwe po

uprzednim zgromadzeniu materiałów budowlanych, a tych na normalnych placach budowy ciągle

brakowało. Rekordy w celach propagandowych nagłaśniano, a rekordziści stawali się bohaterami

filmów i reportaży. Po latach Piotr Ożański stał się pierwowzorem bohatera filmu Andrzeja Wajdy

"Człowiek z marmuru". W styczniu 1951 r. w Nowej Hucie mieszkało już ponad 5 tys. osób, w tym:

4 tys. pracowników fizycznych, 500 umysłowych i 500 członków rodzin. 21 kwietnia tego roku w

księgach metrykalnych zostało wpisane pierwsze urodzone tu dziecko: dziewczynka Grażyna Polek.

Więcej na stronach naszych uczniów: http://www.nowahuta.prv.pl/ i http://www.nh.prv.pl/ .

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: