40009 PRZYBYSZ kształcenie niepełnosprawnych ruchowo.pdf

535

Małgorzata PRZYBYSZ-ZAREMBA

Wyższa Szkoła Pedagogiczna TWP w Warszawie

Wydział Nauk Humanistyczno-Społecznych w Olsztynie

KSZTAŁCENIE OSÓB NIEPEŁNOSPRAWNYCH RUCHOWO

ORAZ Z NIEPEŁNOSPRAWNOŚCIĄ SPRZĘŻONĄ

NA PRZYKŁADZIE STOWARZYSZENIA „ZIELONA DOLINA”

Historia powstania Stowarzyszenia „Zielona Dolina” 1

Początki działalności Stowarzyszenia „Zielona Dolina” sięgają roku 1997, kie-

dy to na podstawie Decyzji Rady Miejskiej w Olsztynie XXX/336/97 z dnia 26 lute-

go 1997 roku został utworzony Zespół Placówek Przedszkolnych nr 1 w Olsztynie,

w skład, którego weszło Przedszkole Specjalne nr 5 w Olsztynie oraz Miejskie

Przedszkole nr 34 również w Olsztynie. Od tego momentu rozpoczęły się prace

mające na celu przystosowanie budynku oraz otaczającego terenu (ok. 1 h)

do potrzeb i możliwości dzieci niepełnosprawnych.

Wychodząc naprzeciw potrzebom społecznym w 2000 roku została urucho-

miona na terenie Zespołu Placówek Przedszkolnych, Społeczna Szkoła Podsta-

wowa dla Dzieci z Autyzmem prowadzona przez Stowarzyszenie Pomocy Osobom

Autystycznym i Osobom o Podobnych Zaburzeniach w Rozwoju w Olsztynie –

Stowarzyszenie Rodziców Dzieci z Autyzmem. W tym samym jednak czasie rodzi-

ce, dzieci z niepełnosprawnością sprzężoną uczęszczających do Zespołu Placó-

wek Przedszkolnych nr 1, zaczęli dostrzegać problem dalszej drogi edukacyjnej

swoich dzieci, tym bardziej, iż na terenie Olsztyna nie było takiej placówki. Rodzice

ci podjęli w tym kierunku działania, zakładając m.in. Warmińsko-Mazurskie Stowa-

rzyszenie Pomocy Dzieciom z Niepełnosprawnością Ruchową i Niepełnosprawno-

ścią Sprzężoną w Olsztynie oraz rozpoczęli starania o utworzenie szkoły dla swo-

ich dzieci. Jednak w wyniku tych starań napotkali na przeszkodę, tj. brak budynku,

który miasto mogłoby przeznaczyć na działalność szkoły. Zwrócili się, zatem

z prośbą o umożliwienie organizacji szkoły na terenie Zespołu Placówek Przed-

szkolnych nr 1. Wówczas zrodził się pomysł utworzenia Zespołu Placówek Eduka-

cyjnych w Olsztynie.

Pracownicy Zespołu Placówek Przedszkolnych, podjęli wyzwanie i postanowili

wspólnie z rodzicami obu stowarzyszeń (Warmińsko-Mazurskie Stowarzyszenie

Pomocy Dzieciom z Niepełnosprawnością Ruchową i Niepełnosprawnością Sprzę-

żoną w Olsztynie oraz Stowarzyszenie Pomocy Osobom o Podobnych Zaburze-

niach w Rozwoju w Olsztynie), utworzyć miejsce, które dałoby szanse kontynuacji

kształcenia w atmosferze pełnej akceptacji, radości współdziałania, w godnych

warunkach lokalowych. W czerwcu 2000 roku pracownicy Zespołu Placówek

Przedszkolnych, podjęli działania, które doprowadziły do zarejestrowania 15 stycz-

nia 2001 roku Stowarzyszenia Wspomagania Rozwoju Dzieci w Olsztynie. Obecnie

istnieją na terenie Olsztyna trzy stowarzyszenia, którym nadano nazwę Stowarzy-

szenie „Zielona Dolina”. W skład tego stowarzyszenia wchodzą: Warmińsko-

Mazurskie Stowarzyszenie Pomocy Dzieciom z Niepełnosprawnością Ruchową

1 Opracowano na podstawie materiałów archiwalnych znajdujących się w Zespole Placówek Edukacyj-

nych w Olsztynie

536

i Niepełnosprawnością Sprzężoną, Stowarzyszenie Pomocy Osobom o Podobnych

Zaburzeniach w Rozwoju oraz Stowarzyszenie Wspomagania Rozwoju Dzieci.

Stowarzyszenia te, zawarły umowę cywilno-prawną o wzajemnej współpracy na

rzecz dzieci, do której włączyli się również nauczyciele i pracownicy Zespołu Placó-

wek Przedszkolnych nr 1 w Olsztynie. W wyniku ich wspólnych działań uzyskali oni

poparcie władz Miasta Olsztyna oraz skorzystali z programów celowych PFRON.

We wrześniu 2002 r. został utworzony na podstawie aktu założycielskiego –

uchwały nr 5/2002 Stowarzyszenia Pomocy Osobom Autystycznym i Osobom

o Podobnych Zaburzeniach w Rozwoju, Zespół Placówek Edukacyjnych w Olszty-

nie. Jest to pierwsza w Polsce publiczna placówka prowadzona przez rodziców

i nauczycieli, zajmująca się dziećmi wymagającymi specjalnej troski. Do placówki

przyjmowane są dzieci zdrowe, niepełnosprawne ruchowo oraz z zaburzeniami,

takimi jak: mózgowe porażenie dziecięce, przepuklina oponowo-rdzeniowa, au-

tyzm, zespół Downa, uszkodzenie słuchu, parcjalne deficyty rozwojowe, niepełno-

sprawności sprzężone.

Cele i zadania Zespołu Placówek Edukacyjnych w Olsztynie 2

Zespół Placówek Edukacyjnych realizuje cele i zadania określone w ustawie

o systemie oświaty oraz przepisach wydanych na jej podstawie, przy uwzględnie-

niu specyfiki podległych jednostek organizacyjnych będących placówkami specjal-

nymi, w szczególności:

- organizuje i koordynuje opiekę nad dziećmi i młodzieżą sprawowaną

w jednostkach organizacyjnych;

- zapewnia warunki działania podległym jednostkom organizacyjnym, w tym

bezpieczne i higieniczne warunku nauki, wychowania i opieki;

- Kształtuje właściwe postawy społeczne przez codzienne, bezpośrednie

przebywanie ze sobą podopiecznych;

- przygotowuje podopiecznych do akceptacji własnej osoby i samorealizacji

własnego „ja” poprzez rozwijanie zainteresowań i uzdolnień;

- zapewnia warunki do interdyscyplinarnych oddziaływań na dzieci i mło-

dzież zgodnych z ich potrzebami i możliwościami;

- organizuje opiekę, edukację, rehabilitację i terapię dla dzieci i młodzieży

niepełnosprawnej odpowiednio do ich potrzeb oraz możliwości psychofi-

zycznych;

- wspomaga indywidualny rozwój podopiecznych;

- współdziała z rodziną wspomagając ją w wychowaniu i przygotowaniu ich

dziecka do nauki w szkole podstawowej oraz w szkołach ponadpodstawo-

wych;

- organizuje różnorodne sytuacje edukacyjnej, sprzyjające nawiązywaniu

przez dzieci i młodzież wielorakich kontaktów społecznych;

- współpracuje z poradniami psychologiczno-pedagogicznymi i specjali-

stycznymi;

- organizuje zajęcia dodatkowe, rozwijające uzdolnienia dzieci i młodzieży,

zgodnie z wolą rodziców, np. języki obce, zajęcia rytmiczne, zajęcia ta-

neczne, gimnastyka korekcyjna.

2 Opracowano na podstawie: Statut Zespołu Placówek Edukacyjnych w Olsztynie

537

Działania d ydaktyczno-wychowawcze realizowane przez Zespół Placó-

wek Edukacyjnych w Olsztynie 3

Zespół Placówek Edukacyjnych w Olsztynie za główny cel swojej działalności

dydaktyczno-wychowawczej, postawił sobie tworzenie optymalnych warunków dla

dzieci i młodzieży z niepełnosprawnością ruchową, sprzężoną, autyzmem, upośle-

dzeniem umysłowym oraz dzieci i młodzieży zdrowych, do pełnego uczestnictwa

w edukacji i zapewnienie im wysokiego poziomu oddziaływań rehabilitacyjnych.

Placówka przyjęła m.in. aktualne założenia oraz tezy ogólne pedagogiki specjalnej

w zakresie poznawania i rozumienia potrzeb osób niepełnosprawnych, które są

wartościami ogólnymi zarówno w pracy z dzieckiem zdrowym, jak i niepełnospraw-

nym. W pracy dydaktyczno-wychowawczej placówka zmierza do zintegrowania

całej społeczności Zespołu, z zachowaniem specyfiki każdej z placówek. Główny

nacisk kładziony jest na wspieranie rozwoju emocjonalnego dzieci i młodzieży oraz

rozwijanie u nich aktywnej postawy w zakresie samoobsługi, porozumiewania się

i postaw społecznych (m.in. promowanie twórczej i asertywnej postawy dzieci

i młodzieży). Zespół Placówek Edukacyjnych doskonali również organizację pracy

dydaktyczno-wychowawczej, niejednokrotnie wykorzystując nowoczesne technolo-

gie informacyjnej oraz nieustannie poszukuje nowych efektywnych metod pracy

oraz obserwacji dzieci i młodzieży. W pracy z dziećmi wdrażane i realizowane są

indywidualne programy edukacyjne dostosowane do potrzeb oraz rozwoju dziecka.

Osoby z niepełnosprawnością ruchową, jeżeli nie są kwalifikowane do grupy osób

z niepełnosprawnością sprzężoną , często realizują program nauki szkolnej taki

sam jak dzieci zdrowe. W przypadku zaś osób z niepełnosprawnością sprzężoną, 4

tworzone są indywidualne programy edukacyjne w oparciu o „Podstawę progra-

mową kształcenia ogólnego uczniów z upośledzeniem umysłowym w stopniu

umiarkowanym i znacznym w sześcioletnich szkołach podstawowych i gimna-

zjac h”. 5 W zależności od rozwoju intelektualnego dzieci z niepełnosprawnością

sprzężoną, niekiedy realizowane są programy, takie same jak w przypadku dzieci

zdrowych. Podczas edukacji dzieci posiadających niepełnosprawność, nauczyciel

prowadzi zajęcia korzystając z pomocy asystenta, który wspomaga jego pracę

z dziećmi z niepełnosprawnością sprzężoną. Wiedza oraz umiejętności uczniów

niepełnosprawnych są poszerzane z wykorzystaniem treści zawartych w między-

przedmiotowych ścieżkach edukacyjnych oraz ścieżkach terapeutycznych.

Budowanie więzi uczuciowych, takich jak: przyjaźń, szacunek, tolerancja oraz

prawidłowego komunikowania się dzieci i młodzieży odbywa się głównie poprzez

wspólne zabawy edukacyjne, w których dominują przeważnie metody aktywne.

Zabawy te, najczęściej podejmowane są z inicjatywy dzieci.

Zespół Placówek Edukacyjnych (ZPE) mając na celu integrację dzieci zdro-

wych i o specjalnych potrzebach edukacyjnych, stwarza dla nich różnorakie sytu-

3 Działania dydaktyczno-wychowawcze realizowane są w następujących placówkach: Szkoła Podsta-

wowa nr 4 Specjalna dla Dzieci z Autyzmem i Niepełnosprawnościami Sprzężonymi, Przedszkole

Specjalne nr 11 dla Dzieci z Niepełnosprawnością Ruchową, Upośledzeniem Umysłowym, Niepełno-

sprawnościami Sprzężonym i Autyzmem, Przedszkole Publiczne nr 25 z Oddziałami Integracyjnymi.

Placówki te wchodzą w skład Zespołu Placówek Edukacyjnych w Olsztynie. Materiał opracowano na

podstawie: Program pracy wychowawczej w Zespole Placówek Edukacyjnych w Olsztynie na lata

2005-2009.

4 Dotyczy osób, które oprócz niepełnosprawności sprzężonej, mają również autyzm oraz upośledzenie

umysłowe w stopniu umiarkowanym oraz znacznym.

5 Dz. U. Nr 5 z dn. 24.01.2001 r.

538

acje edukacyjne i wychowawcze, m.in. organizując wspólne wycieczki, imprezy

okolicznościowe, wspólne programy artystyczne, zintegrowane programy eduka-

cyjne oraz konkursy. Duży nacisk kładziony jest również na promowanie zdrowego

stylu życia, m.in. poprzez nabywanie umiejętności dbania o swoje zdrowie, jak

również podtrzymywanie umiejętności wcześniej nabytych. Podejmowane są także

działania w zakresie edukacji regionalnej, krajowej i europejskiej – realizowane są

m.in. programy „Mały Europejczyk” oraz „Mój region”. Wśród uczniów rozwija się

również postawy patriotyczne i obywatelskie, kształtuje więzi z krajem ojczystym

i regionalnym oraz wprowadza dziecko w rozszerzające się stopniowo kręgi życia

społecznego, takie jak: rodzina, region, ojczyzna.

Wszystkie działania integracyjne podejmowane są nie tylko przez nauczycieli,

ale również przez wszystkich pracowników placówek należących do ZPE oraz

rodziców dzieci uczęszczających do nich. Integracja tych działań, polega m.in. na

wspólnym organizowaniu programów artystycznych i okolicznościowych, polegają-

cych na kultywowaniu tradycji i uroczystości szkolnych (m.in. Mikołajki, Spotkania

wigilijne, Bal karnawałowy, Festyn rodzinny z okazji dnia Mamy, Taty i Dziecka,

kiermasze świąteczne). Natomiast współpraca ze środowiskiem lokalnym i placów-

kami specjalistycznymi odbywa się głównie poprzez uczestnictwo dzieci i młodzie-

ży w różnego rodzaju konkursach i imprezach o zasięgu lokalnym i ogólnokrajo-

wym, jak również poprzez współpracę międzynarodową Polska-Dania-Rosja.

Powyższe działania dydaktyczno-wychowawcze ujęte są w programach na-

uczania oraz przedstawiane przez nauczycieli w postaci harmonogramu działań na

dany rok szkolny. Wychowawcy zespołów włączają do planowania miesięcznego

zamierzenia wychowawcze wynikające z harmonogramów na dany rok szkolny oraz

treści wynikających z indywidualnych potrzeb uczniów poszczególnych zespołów.

Zadaniem nauczyciela/wychowawcy jest odkrywanie potencjału możliwości dzieci,

tworzenie optymalnych warunków do kształtowania właściwych stosunków rówieśni-

czych, stwarzanie warunków sprzyjających rozwojowi dzieci oraz udzielaniu im

wszechstronnej pomocy w celu zaspokojenia specjalnych potrzeb edukacyjnych.

System oceniania, klasyfikowania oraz promowania uczniów do następnej

klasy 6

Ocenianie uczniów stanowi ważny element procesu edukacyjnego. Jest ono

swoistym zbieraniem informacji, wspieraniem rozwoju ucznia o specjalnych potrze-

bach edukacyjnych i podnoszeniem jego motywacji do działania.

W ramach oceniania uczniów przewiduje się:

- ocenianie zewnętrzne (organizowane przez OKE);

- ocenianie wewnętrzne.

Ocenianie zewnętrzne organizowane jest przez Okręgową Komisję Egzaminacyj-

ną. Ma ono na celu diagnozowanie osiągnięć edukacyjnych uczniów, ocenę jakości

oddziaływań edukacyjnych szkoły oraz zapewnienie porównywalności zaświadczeń,

świadectw i dyplomów bez względu na miejsce ich wystawienia. Ocenianie to, prze-

biega według określonej koncepcji egzaminu, standardów wymagań egzaminacyjnych

oraz zestawu zadań i arkuszy egzaminacyjnych. Wymagania w zakresie tego typu

oceniania, są określane przez ministra właściwego ds. oświaty i wychowania. 7

6 Opracowano na podstawie: Wewnątrzszkolny system oceniania, klasyfikowania i promowania – Szko-

ła Podstawowa Specjalna nr 4 dla Dzieci z Autyzmem i Niepełnosprawnościami Sprzężonymi.

7 K. Koletyńska, H. Sitko: Ocenianie zewnętrzne . http://www.zszwegorzewo.pl/egz (24.04.2009)

539

Ocenianie wewnątrzszkolne osiągnięć edukacyjnych uczniów, polega na roz-

poznawaniu przez nauczycieli poziomu i postępów ucznia w opanowaniu przez

niego wiadomości i umiejętności w stosunku do standardów edukacyjnych i wyma-

gań wynikających z programów nauczania oraz indywidualnych programów eduka-

cyjnych. Dokonuje się klasyfikowania śródrocznego oraz końcowego w poszcze-

gólnych klasach. I tak, np. w klasach I-III klasyfikowanie to, polega na podsumo-

waniu osiągnięć edukacyjnych ucznia z zajęć edukacyjnych określonych w szkol-

nym planie nauczania i ustaleniu oceny opisowej oraz drugiej oceny opisowej

z zachowania. Taki system oceniania, ma na celu dostarczenie uczniowi informacji

o jakości jego pracy nad zdobywaniem nowych umiejętności i wiedzy, skuteczności

stosowania metod uczenia się oraz poziomu uzyskanych osiągnięć w stosunku

do wymagań programowych.

W systemie oceniania uwzględniane są indywidualne możliwości uczniów.

System oceniania jest otwarty, a jego kryteria są modyfikowane, aby dostosowy-

wać wymagania do możliwości dzieci. Znamienna jest, zatem tu rola nauczyciela,

który podczas bezpośredniego kontaktu z wychowankiem i systematycznej obser-

wacji może dokonać oceny pracy i postępów ucznia.

Ocenianie wewnątrzszkolne przeprowadzają nauczyciele prowadzący po-

szczególne zajęcia edukacyjne w zespołach. Ocenie podlegają umiejętności

ucznia związane z realizacją treści programowych. Nauczyciel dokonuje okresowej

analizy funkcjonalnej i analizy postępów ucznia. Bieżąca praca ucznia oceniana

jest w zapisach słownych, cyfrowych i obrazkowych (znak + gest) – obrazuje to

tabela nr 1 oraz nr 2.

Tabela nr 1. Kryteria bieżącej oceny ucznia w klasach I-III w formie komentarza słow-

nego i symbolu graficznego

Znak graficzny

Komentarz słowny

Wspaniale

Wykonałeś pracę bardzo dokładnie i

starannie. Twoja praca może być wzo-

rem dla innych.

Bardzo dobrze

Wykonałeś pracę dokładnie i starannie.

Tak dalej, powodzenia.

Postaraj się

W swojej pracy popełniłeś sporo błę-

dów. Musisz się bardziej postarać.

Uważaj

Nie wykonałeś pracy, bo …

Możesz to zmienić. Staraj się mocno.

Źródło: Wewnątrzszkolny system oceniania, klasyfikowania i promowania – Szkoła Podstawowa Spe-

cjalna nr 4 dla Dzieci z Autyzmem i Niepełnosprawnościami Sprzężonymi

Zapis w dzienniku

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: