1.ROZWÓJ REGIONALNY JAKO KATEGORIA EKONOMICZNA.(SZLACHTA, KLASIK, KUDŁACZ ).
Pojęcie rozwoju lokalnego:
Wg literatury amerykańskiej rozwój lokalny (regionalny) kojarzony jest z rozwojem gospodarczym, który, gdy zaistnieje jest praprzyczyną ogólnego wzrostu. Europejscy badacze rozwoju kładą jednak nacisk na aspekt całościowy tzn. rozwój wtedy będzie skuteczny i nieodwracalny, gdy oprócz zmian gospodarczych zaistnieje również zmiana jakościowa na polu społecznym i kulturowym.
Rozwój lokalny i regionalny to rozwój pewnej wspólnoty (wtedy rozwój lokalny), bądź zbiorowości (wtedy regionalny) zidentyfikowany terytorialnie. Ukierunkowanie rozwoju musi być zbieżne z wartościami wyznawanymi przez daną społeczność
Region: obszar wyodrębniony geograficznie, administracyjnie – termin niejednoznaczny
Rozwój regionalny - punkt wyjścia do budowania pewnych teorii, zastosowań, jest kategorią ekonomiczną.
· Wg prof. Jacka Szlachty – systematyczna poprawa konkurencyjności produktów gospodarczych i poziomów życia mieszkańców oraz wzrost potencjału rozwojowego regionu
· Wg prof. Kudłacza – trwały rozwój (wzrost) poziomu życia mieszkańców i trwały wzrost potencjału rozwojowego
· Wg A. Klasika – trwały wzrost 3 elementów: potencjału gospodarczego regionu, siły konkurencyjnej, poziomu i jakości życia mieszkańców
Komponenty rozwoju regionalnego(Teoretycy proponują tworzenie obszarów):
- mieszkańcy regionu
- ekosystem regionalny
- infrastruktura
- przestrzeń (terytorium) regionu.
Kluczowe cechy rozwoju regionalnego:
- rozwój oparty na potencjale wewnętrznym
- autonomiczny model rozwoju ( rozwój oparty na potencjale wewnętrznym
- rozwój terytorialny a nie rozwój sektorowy (stworzenie środowiska regionalnego a nie tylko sektorowego)
- ważna jest społeczność lokalna, jej kreatywność i poziom zaktywizowania
- trwałość procesu rozwoju na szczeblu regionalnym
Rozwój regionalny jest przykładem nowej logiki (mobilizacja środowisk lokalnych). Jest przeciwstawieniem logiki ubiegłych lat (wspieranie jedynie sektora gospodarczego)
ROZWÓJ ZRÓWNOWAŻONY.
Koncepcja rozwoju zrównoważonego:
Rozwój zrównoważony (sustainable development) – rozwój trwały, samopodtrzymujący się, taki w procesie którego zaspokajanie bieżących potrzeb społeczności, nie przynosi uszczerbku dla możliwości rozwoju przyszłych pokoleń. Kieruje się on następującymi zasadami:
1. Wykorzystanie lokalnych (regionalnych) zasobów a nie sprowadzania ich z zewnątrz;
2. Wykorzystanie w pierwszym rzędzie zasobów odtwarzalnych;
3. Poszukiwanie i wybieranie rozwiązań, które nie niszczą środowiska naturalnego;
4. Ochrona i racjonalne wykorzystanie posiadanego dziedzictwa kulturowo-przyrodniczego;
5. Uznanie więzi społecznych za podstawę stosunków społecznych i gospodarczych;
6. Ścisłe sprzężenie struktur władzy społecznej z organizacjami gospodarczymi i pozarządowymi;
7. Wspieranie drobnych firm nieformalnego sektora gospodarczego;
8. Szerokie kontakty systemów lokalnych, które opierają się na wzajemnej kooperacji z odległymi rynkami zewnętrznymi.
ORGANIZACJE POZARZĄDOWE W ROZWOJU LOKALNYM.
Instytucje pozarządowe:
-Agencja Modernizacji i Restrukturyzacji Rolnictwa
-Fundusz Programów Pomocy dla rolnictwa
-Agencja Techniki i Technologii
-Agencja Rozwoju Przemysłu
- Polska Fundacja Promocji i Rozwoju MSP
KLASTRY.
Klaster – to geograficzne skupisko wzajemnie powiązanych firm, wyspecjalizowanych dostawców, jednostek świadczących usługi, firm działających w pokrewnych sektorach i związanych z nimi instytucji (na przykład uniwersytetów, jednostek normalizacyjnych i stowarzyszeń współpracujących). Klastry osiągają masę krytyczną (niezbędna liczba firm i innych instytucji tworzące efekt aglomeracji) i odnoszące niezwykłe sukcesy konkurencyjne w określonych dziedzinach działalności. Klastry są cechą niemal każdej gospodarki narodowej, regionalnej, stanowej, a nawet wielkomiejskiej, głównie w krajach gospodarczo rozwiniętych.
Terminy określające koncepcję klastra:
· Lokalne systemy produkcji (locaux systemes productifs),
· Kompleksy przemysłowe,
· Skupiska,
· Cluster – grono, kiść (Teoria gron),
· Wiązki przemysłowe,
· Klaster.
Czynniki wyznaczone przez klastry:
- koncentracja przestrzenna oraz bliskość branżowa
- funkcjonalne powiązanie firm w klastrach
- wzajemne oddziaływanie - integracja
- wspólne trajektoria rozwoju (wspólna polityka rozwoju)
- poziome i pionowe powiązania firm
Np. Dolina Krzemowa, Cambridge (biotechnologia informatyczna), Austin w Teksasie (telekomunikacja), Finlandia (Nokia)
W Polsce np. Gdańsk (automatyka), Warszawa (poligrafia), Lubelszczyzna (rolnictwo, agroturystyka)
Klastry różnią się od tradycyjnych lokalnych systemów produkcyjnych tym, że istotne jest tam partnerstwo i współpraca nie tylko między firmami, ale również między firmami i światem nauki i badań.
Fazy życia klastra
- Wzrostowe ( w fazie wzrostu)
- Dojrzałe ( Dolina Krzemowa)
- Schyłkowe
Kryterium podziału klastrów
wg zdolności do kreowania miejsc pracy :
- wzrostowe ilości pracy
- stabilnie działające
- o malejącym zatrudnieniu
Wg zasięgu terytorialnego:
- lokalne ( zaspokajają popyt na produkty lokalne)
- regionalne
- o zasięgu krajowym
- o zasięgu światowym
Wg liczby powiązanych ze sobą sektorów:
- wąski (1-2 sektory)
- szeroki
Wg długości łańcucha produkcji:
- płytkie
- głębokie
Wg pozycji konkurencyjnej:
- liderzy światowi
-naśladowcy
Wg znaczenia technologicznego:
- wysokie technologie
- średnie technologie
- niskie
Korzyści z funkcjonowania klastrów:
-wewnętrzne
· wzrost produktywności lokalnych przedsiębiorstw,
· wzrost innowacyjności - stymulowany i wspierany przestrzenną bliskością podmiotów gospodarczych,
· dynamiczny wzrost liczby nowych przedsiębiorstw - rozwijający się klaster charakateryzuje się dynamicznym wzrostem liczby narodzin nowych przedsiębiorstw (nowe miejsca pracy),
- zewnętrzne
· wzrost dostępności usług okołobiznesowych,
· inwestycje w infrastrukturę,
· zwiększenie dochodów ludności,
· klaster - motor rozwoju regionalnego.
Cele polityki rozwoju opartej o klastry:
· Trwałe podnoszenie poziomu konkurencyjności lokalnej, regionalnej i narodowej gospodarki,
· Wzrost innowacyjności przedsiębiorstw i poprawa ich pozycji konkurencyjnej,
· Uzyskanie efektów synergicznych,
· Przekształcenie klastrów w regionalne systemy innowacyjne.
REGIONALNE SYSTEMY INNOWACYJNE.
Regionalny System Innowacji (RSI) - sieć współpracy pomiędzy organizacjami i instytucjami, działającymi w regionie, których celem jest rozwój innowacyjności tego regionu, poprzez wspieranie potencjału innowacyjnego przedsiębiorstw.
Do instytucji tych zaliczamy m.in.: władze wojewódzkie i samorządowe, agencje rozwoju regionalnego, wyższe uczelnie, instytuty badawczo-rozwojowe, ośrodki innowacji i przedsiębiorczości, ośrodki doradztwa, stowarzyszenia twórcze i zawodowe, instytucje finansowe, firmy konsultingowe, firmy produkcyjne i usługowe, ich zaplecze badawczo-rozwojowe. O konkurencyjności regionów decydować będzie miejsce innowacyjności w strategiach regionalnych, np. wzrost kooperacji, podnoszenie jakości kształcenia, reorganizacja instytucji odpowiedzialnych za politykę innowacyjną.
Istotą RSI jest budowanie trwałego partnerstwa pomiędzy uniwersytetami, instytucjami badawczymi, przedsiębiorstwami, przemysłem, dostawcami usług finansowych i doradczych, władzami samorządowymi oraz instytucjami użyteczności publicznej i rozwijania specyficznych umiejętności pracowników w zakresie badań i innowacji. Ważne będą założenia dla kreowania RSI, do których zaliczamy: partnerstwo i konsensus publiczno-prywatny; zintegrowanie i multidyscyplinarność; współpracę pomiędzy regionami i benchmarking polityk.
Do istotnych elementów infrastruktury RSI zaliczamy: klastry (KLA), regionalne parki przemysłowe (RPP); parki technologiczne (PT) i specjalne strefy ekonomiczne (SSE), których charakterystyczne cechy zostały przedstawione w tabeli, a ponadto inkubatory przedsiębiorczości, centra innowacji, preinkubatory, platformy produktowo-technologiczne
2. TEORETYCZNE KONCEPCJE WYJAŚNIAJĄCE MECHANIZM ROZWOJU REGIONALNEGO
(wyjaśniają mechanizm rozwoju, nie występuje tu wspólna koncepcja)
Kryterium koncepcji:
· Czysto rynkowe teorie – rynek decyduje o rozwoju nie funkcjonują regulacje
· Działania regulujące – interwencyjne, nakaz ze strony państwa
· Godziny rynkowe, regulatory
I
1. leseferyzm (gospodarka powinna być wolna a państwo nie powinno się wtrącać. Państwo ma być stróżem)
2. interwencjonizm regionalny
3. interwencjonizm państwowy ( powiązania regionalne)
Objaśniają mechanizm bazując na czysto naukowych teoriach. Bogaci dostają więcej . Odrębne traktowanie biednych regionów.
2.1 PRZEGLĄD ORYGINALNYCH (PIERWOTNYCH) TEORII ROZWOJU REGIONALNEGO:
· TEORIA LOKALIZACJI (A. Weber)
Głównym celem tej teorii jest poszukiwanie takiej lokalizacji, gdzie koszty transportu produktów wytworzonych będą najmniejsze. Najbardziej optymalne koszty transportu zostały określone za pomocą trójkąta lokalizacji Webera. Zostały one określone na podstawie wagi surowców, wagi gotowego produktu i odległości od miejsca produkcji. Według autora teorii, każdy surowiec posiada orientację rynkową lub surowcową. Jest ona wyliczana za pomocą indeksu materiałowego. Zależy on od masy surowca i masy gotowego produktu. Gdy na produkcję jakiejś masy produktu zużywa się więcej materiału, to ma on orientację surowcową, natomiast w odwrotnej sytuacji orientacja produktu jest rynkowa. Teoria Webera powstała aby zminimalizować koszty transportu, które w tamtych czasach były o wiele większe niż obecnie.
· TEORIA OŚRODKÓW CENTRALNYCH (W. Christaller),
Punktem wyjścia w teorii Christalera jest stwierdzenie, że w procesie formowania się osadnictwa obowiązuje zasada centralności; centrum pełni rolę jądra w stosunku do otaczającej masy. Jednostka osadnicza wyższego rzędu organizuje rozmieszczenie jednostek niższego rzędu.
W miastach centralnych wytwarzane są i sprzedawane dobra i usługi centralne, które służą zaspokojeniu popytu lokalnego oraz popytu ludności zamieszkałej na pewnym obszarze położonym wokół tej jednostki, będącym strefa wpływu tego miasta. Zasięg strefy wpływów (rynku) wyznacza odległość ekonomiczna wyrażona jednostkami pieniężnymi. Decydującym czynnikiem wpływającym na koszty całkowite dóbr są koszty transportu.
Ośrodków centralnych dysponujących podobnym wachlarzem dóbr jest wiele, więc pojawia się konkurencja. Zasięg strefy wpływów oznacza odległość ekonomiczna, po przekroczeniu której dobra wytworzone w danym ośrodku nie są już nabywane ponieważ stają się zbyt srogie ze względu na koszt transportu.
Opierając się na powyższych założeniach i przyjmując, że przestrzeń jest izotropowa, a równomiernie rozmieszczeni mieszkańcy osiągają podobną stopę życiową, Christaler stwierdził, że:
- ludność skupia się w osiedlach równomiernie na wierzchołkach trójkątnej kraty
- osiedla zlokalizowane są wewnątrz obszarów uzupełniających (stref wpływów), obszary te mają kształt heksagonów
- grupy ośrodków tworzą porządek hierarchiczny
- im więcej mieszkańców ośrodka i im większa liczba ludności obsługiwanej, tym jego ranga jest wyższa
- każda jednostka o niższej randze jest "podwiązana" do określonego ośrodka wyższego rzędu
- jednostki o wyższej randze są rozmieszczone rzadziej niż te o randze niższej
Modele systemu osadniczego sformułowane przez Christalera:
- model o jednorodnej strukturze, równomierne i najintensywniejsze zaspokojenie potrzeb ludności n a całym obszarze, tzw. model oparty na zasadzie zaopatrzenia
- model podporządkowany zasadzie komunikacyjnej – ośrodki centralne leżą...
rymasddz