Cezar O wojnie ....pdf

GAJUSZ JULIUSZ CEZAR

O WOJNIE GALIJSKIEJ

Pobrano z: www.zrodla.net

KSIĘGA I

1. Galia jako całość dzieli się na trzy części. Jedną z nich zamieszkują

Belgowie, drugą Akwitanowie, a trzecią te plemiona, które we własnym języku

noszą nazwę Celtów, w naszym Gallów. Wszystkie te plemiona różnią się między

sobą mową, obyczajami i prawami. Gallów oddziela od Akwitanów rzeka Garonna,

a od Belgów Matrona i Sekwana. Z nich wszystkich najdzielniejsi są Belgowie,

ponieważ mieszkają najdalej od kultury i cywilizacji (naszej) Prowincji, przez co

kupcy bardzo rzadko do nich zachodzą przywożąc towary przyczyniające się do

zniewieścienia ludzi, a poza tym sąsiadują z mieszkającymi za Renem Germanami,

z którymi prowadzą ustawiczną wojnę. Z tego powodu również Helwetowie

przewyższają dzielnością pozostałych Gallów, gdyż niemal w codziennych

walkach ścierają się z Germanami, bo albo odpierają ich od swoich granic, albo też

sami na ich ziemiach wojują. Jedna ich część, ta, którą — jak powiedziano —

zajmują Gallowie, zaczyna się od rzeki Rodanu, a jej granicami są rzeka Garonna,

Ocean i ziemie Belgów. Od strony Sekwanów i Helwetów dosięga też rzeki Renu i

ciągnie się ku północy. Ziemie Belgów zaczynają się u najdalszych krańców Galii,

sięgają po dolny bieg rzeki Renu i ciągną się na północ i na wschód. Akwitania zaś

rozpościera się od rzeki Garonny po góry Pireneje i tę część Oceanu, która oblewa

Hiszpanię. Ciągnie się ona w kierunku północno-zachodnim.

2. U Helwetów bez porównania najznakomitszym i najbogatszym od dawna

był Orgetoryks. To on, za konsulatu Marka Messali i Marka Pizona, ogarnięty

żądzą władzy królewskiej zawiązał spisek wśród arystokracji i nakłonił

współobywateli, aby wraz z całym dobytkiem opuścili swoje dziedziny: „bardzo

łatwo będą mogli zagarnąć władzę nad całą Galią, gdyż wszystkich przewyższają

męstwem". Tym łatwiej ich do tego nakłonił, ponieważ wskutek naturalnych

warunków Helwetowie są z wszystkich stron zamknięci: z jednej strony przez

bardzo szeroką i głęboką rzekę Ren, oddzielający kraj Helwetów od Germanów; z

drugiej zaś strony bardzo wysokimi górami Jura leżącymi pomiędzy ziemiami

Sekwanów i Helwetów; z trzeciej strony Jeziorem Lemańskim i rzeką Rodanem,

oddzielającą naszą Prowincję od Helwetów. Skutkiem tego nie mogli penetrować

rozleglejszych obszarów, ani też dość łatwo wszczynać wojny z sąsiadami; z tego

względu boleśnie to odczuwali jako lud w wojnie rozmiłowany. A znowu w

stosunku do liczby ludności oraz w stosunku do sławy wojennej i dzielności mieli,

według swego zdania, kraj za ciasny. Ciągnął się on na długość na dwieście

czterdzieści tysięcy kroków, a na szerokość na sto osiemdziesiąt tysięcy.

3. Pod wpływem tych okoliczności i ulegając autorytetowi Orgetoryksa

postanowili przygotować wszystko, co było konieczne do wyruszenia w drogę,

zakupić jak największą ilość zwierząt jucznych i pociągowych oraz wozów,

dokonać jak największych zasiewów, żeby starczyło im na drogę zapasu żywności,

a także umocnić pokojowe i przyjacielskie stosunki z sąsiednimi państwami.

Uznali, że dwa lata wystarczą im dla urzeczywistnienia tych zamierzeń; podjęciem

uchwały ustalili wymarsz na trzeci rok. Do realizacji tych postanowień wybrano

Orgetoryksa. On podjął się też posłowania do sąsiednich plemion i podczas tych

podróży nakłonił Kastykusa z plemienia Sekwanów, syna Katamantaledesa,

którego ojciec długie lata sprawował władzę królewską nad Sekwanami i od Senatu

narodu rzymskiego otrzymał tytuł przyjaciela, aby zagarnął władzę królewską nad

swoim plemieniem, sprawowaną poprzednio przez jego ojca; również Dumnoryksa

z plemienia Eduów, brata Dywicjaka, który w tym czasie zajmował czołowe

stanowisko w plemieniu, zwłaszcza dzięki wielkiej popularności u ludu, namówił

do ważenia się na to samo i dał mu swoją córkę za żonę. Wykazywał im, że

zamierzenia te dadzą się łatwo urzeczywistnić, ponieważ on sam też obejmie

najwyższą władzę nad swoim plemieniem: nie ma zaś wątpliwości, że

najmożniejszymi z wszystkich plemion całej Galii są Helwetowie; zapewnił ich

również, ze przy pomocy swoich możliwości i swego wojska postara się dla nich o

władzę królewską. Ujęci tego rodzaju wypowiedziami zaprzysięgli sobie nawzajem

wierność i żywili nadzieję, że po zagarnięciu władzy królewskiej z pomocą trzech

najpotężniejszych i najsilniejszych ludów będą mogli podporządkować sobie całą

Galię.

4. Plan ten został ujawniony Helwetom przez donos. Zgodnie ze swoimi

obyczajami zmusili Orgetoryksa, aby w więzach odpowiadał przed sądem; w razie

skazania groziła mu kara śmierci przez spalenie. W dniu wyznaczonym na

rozprawę Orgetoryks zebrał zewsząd na miejscu sądu swoich poddanych w liczbie

około dziesięciu tysięcy i sprowadził także swoich klientów oraz dłużników,

których miał również pokaźną liczbę; dzięki nim uchylił się od odpowiedzialności

sądowej. Kiedy oburzone tym społeczeństwo usiłowało dochodzić swoich praw z

bronią w ręku a władze plemienne ściągnęły znaczną ilość ludności wiejskiej,

Orgetoryks zmarł; i nie brak podejrzeń, jak przypuszczają Helwetowie, że sam

sobie zadał śmierć.

5. Po jego śmierci Helwetowie mimo wszystko starali się urzeczywistnić to,

co postanowili, mianowicie opuścić swój kraj. Skoro tylko doszli do

przeświadczenia, że są już do tego przygotowani, wszystkie swoje miasta, w liczbie

dwunastu, blisko czterysta wsi oraz pozostałe prywatne gospodarstwa spalili, a

także wszelkie zapasy zboża, z wyjątkiem tych, które mieli zabrać ze sobą, oddali

na pastwę ognia, a to dlatego, aby odjąwszy sobie nadzieję na powrót do domu byli

bardziej gotowi na wszelkie oczekujące ich niebezpieczeństwa. Wydali też

zarządzenie, że każdy ma sobie zabrać z domu zapas mielonej żywności na trzy

miesiące. Nakłonili też sąsiadujących z nimi Rauraków, Tulingów i Latobrygów,

aby skorzystawszy z tego samego planu, po spaleniu swoich miast i wsi, razem z

nimi ruszyli w drogę. Również Bojów, którzy poprzednio mieszkali za Renem a

wówczas wtargnęli byli na teren Norykum i oblegali Noreję, zabrali do siebie i

uznali za swoich sprzymierzeńców.

6. Istniały wszystkiego dwie drogi, którymi mogli wyjść ze swego kraju.

Jedna przez terytorium Sekwanów, między górami Jura a rzeką Rodanem, wąska i

uciążliwa, którą zaledwie pojedyncze wozy mogą przejechać, a w dodatku zwisają

nad nią wysokie zbocza górskie , tak że garstka ludzi z łatwością mogłaby stanowić

przeszkodę. Druga zaś przez naszą Prowincję, znacznie łatwiejsza i dogodniejsza,

ponieważ pomiędzy dziedzinami Helwetów i niedawno podbitych Allobrogów

przepływa Rodan i można go w niektórych miejscach przekroczyć w bród. Najdalej

wysuniętym miastem Allobrogów, a zarazem najbliżej leżącym granic Helwetów,

jest Genawa. Z miasta tego prowadzi most do kraju Helwetów. Przypuszczali oni,

że Allobrogów, którzy — jak im się wydawało — nie byli jeszcze przychylnie

usposobieni do narodu rzymskiego, albo nakłonią, albo też siłą zmuszą, by dali im

przejście przez swoje ziemie. Po zakończeniu wszelkich przygotowań do wymarszu

wyznaczyli dzień, w którym wszyscy mieli się zebrać nad brzegiem Rodanu. Było

to na pięć dni przed kwietniowymi Kalendami, za konsulatu Lucjusza Pizona i

Aulusa Gabiniusza .

7. Cezar, na wiadomość o tym, że Helwetowie zamierzają przejść przez naszą

Prowincję, przyśpieszył wyjazd z Rzymu i pokonując możliwie duże odcinki drogi

podążył do Galii Dalszej i przybył pod Genawę . Zarządził pobór jak największej

liczby żołnierzy z całej Prowincji (w Galii Dalszej znajdował się w ogóle jeden

legion) i rozkazał zerwać most znajdujący się pod Genawą. Gdy Helwetowie

dowiedzieli się o przybyciu Cezara, wyprawili do niego jako posłów

najznakomitszych przedstawicieli plemienia. Na czele tego poselstwa stali

Nammejusz i Weruklecjusz. Mieli oni mu oświadczyć, że: „Helwetowie zamierzają

przejść przez Prowincję nie wyrządzając żadnych krzywd, ponieważ nie mają innej

drogi; proszą więc, aby za jego zgodą wolno im było to zrobić". Cezar jednak,

pomny na to, że Helwetowie zabili konsula Lucjusza Kasjusza , a wojsko jego

rozbili i przepędzili pod jarzmem, nie uważał, aby można było na to pozwolić. Był

także zdania, że wrogo nastrojeni ludzie uzyskawszy możność przejścia przez

Prowincję nie powstrzymaliby się od krzywd i gwałtów. Jednakże dla zyskania na

czasie, zanim nadejdą powołani pod broń z jego rozkazu żołnierze, odpowiedział

posłom, że weźmie sobie czas do namysłu: „jeżeli będą mieć jakieś życzenie, to

niech przyjdą ponownie w Idy kwietniowe"

8. Tymczasem, przy pomocy tego legionu, który miał przy sobie, oraz wojska,

które nadciągnęło z Prowincji, przeprowadził wał na dziewiętnaście tysięcy kroków

długi, a na szesnaście stóp wysoki oraz rów od Jeziora Lemańskiego, które wlewa

swe wody do rzeki Rodanu, aż po góry Jura, oddzielając ziemie Sekwanów od

Helwetów. Po ukończeniu tych umocnień rozmieścił posterunki i wzmocnił

strażnice w ten sposób, by łatwiej można było przeszkodzić, gdyby usiłowali

przejść wbrew jego woli. Kiedy zaś nadszedł ustalony z posłami dzień i ci

ponownie do niego przybyli, oświadczył im, że zgodnie z obyczajem i tradycją

narodu rzymskiego nikomu nie może dać przejścia przez Prowincję, i wyjawił, że

gdyby usiłowali dokonać tego przemocą, to im w tym przeszkodzi. Helwe towie

zawiedzeni w nadziei na to próbowali się przeprawić, raz na licznych ze sobą

powiązanych łodziach i specjalnie skleconych tratwach, to znowu przechodzili

przez Rodan w bród tam, gdzie rzeka była najpłytsza, czasami w dzień, częściej

jednak w nocy, ale odparci za każdym razem dzięki obronności obwarowań oraz

wskutek ataków i pocisków żołnierzy przedsięwzięcia tego poniechali.

9. Pozostawała więc tylko jedna droga przez kraj Se kwanów, którą ze

względu na jej ciasnotę bez ich zgody przejść nie mogli. A że sami nie potrafili ich

do tej zgody nakłonić, wyprawili posłów do Dumnoryksa z plemienia Eduów, by za

jego wstawiennictwem wyjednać zgodę od Sekwanów. Dumnoryks dzięki

popularności i szczodrobliwości miał wielkie wpływy u Sekwanów, a także był

zaprzyjaźniony z Helwetami, gdyż z ich plemienia wziął sobie kiedyś za żonę

córkę Orgetoryksa; ogarnięty żądzą władzy królewskiej sprzyjał zmianom

politycznym i swoimi usługami pragnął zobowiązać sobie jak najwięcej plemion.

Podjął się więc tej sprawy i wyjednał u Sekwanów, że zezwolili Helwetom na

przejście przez swoje ziemie, doprowadził też do wzajemnej między nimi wymiany

zakładników w tym celu, żeby Sekwanowie nie robili trudności Helwetom podczas

ich przemarszu, a Helwetowie przeszli bez czynienia szkód i krzywdy ludziom.

10. Cezarowi doniesiono, że Helwetowie zamierzają ruszyć przez ziemie

Sekwanów i Eduów do kraju Santonów, którzy mieszkają niedaleko od dziedzin

Tolosatów, a plemię to żyje na terenie Prowincji. Pojmował on, że taka sytuacja

byłaby poważnym zagrożeniem dla Prowincji, jeśliby w sąsiedztwie swych

odsłoniętych i obfitujących w zboże terenów miała lud wojowniczy i wrogo

usposobiony do narodu rzymskiego. Z tego więc powodu dowódcą zbudowanych

przez siebie umocnień mianował legata Tytusa Labiena, sam zaś pośpiesznym

marszem podążył do Italii i zaciągnął tu dwa legiony, a trzy, znajdujące się na

leżach zimowych w pobliżu Akwilei , wyprowadził z obozów zimowych i z tymi

pięciu legionami wyruszył najkrótszą drogą, jaka wiodła przez Alpy do Galii

Dalszej. Tam Ceutronowie, Grajocelowie i Katurygowie, obsadziwszy wysoko

rozmieszczone pozycje, usiłowali zagrodzić wojsku drogę. Zostali jednak w

licznych starciach pokonani i siódmego dnia przybył Cezar z Ocelum najdalej

wysuniętego miasta Prowincji Bliższej, na ziemie Wokoncjów w Prowincji

Dalszej. Stąd powiódł wojsko do kraju Allobrogów, a od nich do Segusjawów. Są

oni pierwszym ludem poza granicami Prowincji po drugiej stronie Rodanu.

11. Helwetowie przeprowadzili już swoje rzesze przez wąwozy i dziedziny

Sekwanów, weszli na ziemie Eduów i pustoszyli ich wsie. Ponieważ Eduowie nie

byli w stanie obronić siebie i swego dobytku, wyprawili posłów do Cezara z prośbą

o pomoc: „Zasługi ich wobec narodu rzymskiego były zawsze tego rodzaju, że nie

godzi się, by nieomal na oczach naszego wojska wsie ich były pustoszone, dzieci

uprowadzane w niewolę, a miasta zagarniane". W tym samym czasie Ambarrowie

współplemieńcy i pobratymcy Eduów, powiadomili Cezara, że ich wsie zostały

spustoszone i że z trudem odpierają napór nieprzyjaciół na miasta. Również

Allobrogowie, którzy po drugiej stronie Rodanu posiadali wsie i zagrody, ratowali

się ucieczką do Cezara i wyjawili mu, że prócz gołej ziemi nic im nie pozostało.

Pod wpływem tych wiadomości Cezar uznał, że nie wolno mu wyczekiwać aż

Helwetowie, po zniszczeniu całego mienia sprzymierzeńców, przybędą do kraju

Santonów.

12. Znajduje się tu rzeka Arar o tak niewiarygodnie powolnym nurcie, że

gołym okiem nie można stwierdzić, w jakim płynie kierunku, a która, minąwszy

ziemie Eduów i Sekwanów, uchodzi do Rodanu. Helwetowie przeprawili się przez

nią na tratwach i razem powiązanych łodziach. Gdy Cezar dowiedział się przez

zwiadowców, że Helwetowie przeprowadzili już przez rzekę trzy czwarte swych

rzesz, czwarta zaś część pozostała jeszcze po tej stronie Araru, z trzema legionami

wyszedł z obozu o trzeciej straży nocnej i dotarł do tej ich reszty, która jeszcze nie

przekroczyła rzeki. Uderzył na nich, gdy byli zajęci przeprawą i niczego się nie

spodziewali, tak że znaczną ich część położył trupem, reszta zaś poszła w rozsypkę

i po najbliższych lasach szukała schronienia. Chodziło tu o okręg zwany

Tyguryńskim; całe bowiem plemię Helwetów dzieli się na cztery okręgi plemienne.

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: