Szkolnictwo niepubliczne w Polsce (M.S. Szymański)
· 1989 – zjazd założycielski Społecznego Towarzystwa Oświatowego
· 1992 – powstało Krajowe Forum Oświaty Niezależnej
· Dwa ruchy oświatowe – ruch na rzecz zreformowania oświaty (uspołecznienia oświaty) i ruch na rzecz urynkowienia oświaty (kieruje się rachunkiem ekonomicznym)
· Od 1990 powstają niepaństwowe szkoły wyższe
· Prehistoria
o Dynamika rozwoju tego szkolnictwa w okresie międzywojennym
o Utrzymujący się do dziś ambiwalentny stosunek do tegoż szkolnictwa
o Czasy zaborów (1795-1918) nie sprzyjały zbytnio powstawaniu szkół prywatnych (jednakowoż dużo zależało od polityki oświatowej państw zaborczych)
o Wielokrotnie (w czasie zaborów) próbowano ustanowić warunki funkcjonowania i organizacji takich szkół (przywiązywano do nich dużą wagę)
o Po odzyskaniu niepodległości: istny boom na takie szkoły! [w połowie lat 30’ blisko 30% uczniów uczęszczało do prywatnych szkół średnich]
o Szkoły prywatne – lepsze warunki lokalowe i kadrowe!
o 1932 – parlament zatwierdza ustawę O prywatnych szkołach oraz zakładach naukowych i wychowawczych (osoby prywatne i stowarzyszenia mogą otwierać różnego typu szkoły; szkoły prywatne silnie podporządkowane państwu; szereg niebanalnych warunków do spełnienia by otworzyć szkołę)
o Po II W.Ś. niepaństwowe szkoły wznowiły działalność , powstały też nowe
o 1947 – budowa nowego ustroju szkolnego – szkoły prywatne masowo znikają
o 1949 – wszystkie prywatne wyższe uczelnie upaństwowione, a na mocy dekretu z 1956 roku, pozostałe szkoły niepaństwowe zostały zlikwidowane
o Do 1989 źle, wiosną 1989 (rząd T. Mazowieckiego) zaczęły powstawać pierwsze szkoły niepubliczne w Warszawie i Krakowie zakładane przez STO
o Rok 1996/97 było już 102 niepaństwowych szkół wyższych!
· Niepaństwowe szkolnictwo podstawowe i średnie
o Istnienie niepublicznych szkół podstawowych i średnich usankcjonowane w ustawie O systemie oświaty z 1991r.
o Dwie kategorie:
§ Szkoły społeczne – zakładane i prowadzone przez organizacje społeczne
§ Szkoły prywatne – zakładane i prowadzone przez organizacje konfesyjne i osoby prywatne
o Lata 90’ rozwój szkół niepublicznych
o Przy zakładaniu pierwszych szkół niepublicznych chodziło zwykle o: (1) zapewnienie większej kompetencji radom pedagogicznym, (2) ograniczenie władzy dyrektorom szkół pochodzących z nadania władzy, (3) zwiększenie wpływu społecznego na kierowanie szkołą, (4) przywrócenie dialogu szkoły ze środowiskiem lokalnym, dyrektora z nauczycielami i uczniami, nauczyciela z uczniami, nauczyciela z rodzicami, rodziców z całą społecznością szkolną, (5) wywołanie lawiny innych zmian w całej oświacie
o Szkoły publiczne z założenia małe
o Wyposażenie nie było z reguły najlepsze
o Nauczyciele (najczęściej zaraz po studiach) nadrabiali brak doświadczenia m.in. zaangażowaniem i entuzjazmem
o Postawy społeczne wobec tych szkół różne - w wielkich ośrodkach miejskich bardziej przychylne niż na prowincji, ale twierdzono zwykle że ich powstawanie bardziej przyczynia się do pogłębiania nierówności oświatowych niż ich niwelowania
o Szkoły niepubliczne (średnie i podstawowe) teraz w Polsce:
§ Bardzo zróżnicowane
§ Placówki małe z relatywnie niską liczbą uczniów
§ Większa liczba komputerów i dostęp do Internetu
§ Częściej zatrudniają psychologa i pedagoga szkolnego
§ Szersza opieka medyczna dla uczniów
§ Zbadane szkoły niepubliczne okazały się być bardziej „uspołecznione” o czym świadczy tzw. indeks uspołecznienia szkoły; tworzy go 5 czynników: (1) liczba organów społecznych szkoły (samorząd uczniowski, rada szkoły, rada rodziców, rzecznik praw obywatelskich), (2) współpraca szkoły z rodzicami albo współpraca wszystkich organów społecznych szkoły jako cel programowy ujęty w misji, w programie wychowawczym lub programie rozwoju szkoły, (3) dostępność podstawowych dokumentów istotnych dla funkcjonowania szkoły (np. gabinet dyrektora, pokój nauczycielski, biblioteka, Internet, informator), (4) procedura tworzenia dokumentów szkolnych (np. tylko przez dyrektora, w toku konsultacji z różnymi organami społecznymi szkoły itd.), (5) celebrowanie uroczystości państwowych, religijnych i wewnątrzszkolnych.
§ Programy wychowawcze tych szkół są zazwyczaj bardziej rozbudowane oraz uwzględniają więcej różnorodnych celów wychowania
§ Obejmują większy katalog działań profilaktycznych, które traktuje się poważnie w codziennej pracy pedagogicznej
§ Uczniowie szkół niepublicznych mają z j. polskiego i matematyki statystycznie wyższe oceny od ocen szkół publicznych!
§ Stanowią jednak one dziś marginalne zjawisko na tle całej oświaty
· Niepaństwowe szkolnictwo wyższe
o Istnienie niepaństwowych szkół wyższych usankcjonowane w ustawie O szkolnictwie wyższym z 1990r.
o Obecnie jest tych szkół 250 (na ogółem 377)
o Większość z tych szkół kształci w zakresie: pedagogiki, politologii, administracji, bankowości, zarządzania, informatyki, ekologii
o Dwa poziomy: licencjat i studia magisterskie
o Zwykle są to szkoły niezbyt duże
o Z problemami kadrowymi
o Wiele funkcjonuje na prowincji, w niewielkich miastach gdzie koszty utrzymania są znacznie mniejsze niż w dużych ośrodkach miejskich
o Są wśród nich elitarne (np. Wyższa Szkoła Przedsiębiorczości i Zarządzania im. Leona Koźmińskiego w Warszawie)
o W dyskusji nad tymi szkołami ciągle pobrzmiewa echo, że „szkoły państwowe są lepsze, szkoły niepaństwowe – gorsze!”
o Ekspansja niepaństwowo szkodnictwa – problem wieloetatowości! (konflikt interesów i nieuczciwa konkurencja wobec macierzystej uczelni)
o Wiele senatów wyższych szkół państwowych przyjęło uchwałę zakazującą swoim pracownikom zakładania niepublicznych szkół wyższych w tym samym mieście, regionie, pełnienia w nich jakiejkolwiek funkcji, a nawet podejmowania w nich pracy!
o „+” dynamika rozwoju, autonomia, egzotyczne kierunki
o „-” pogarszanie jakości kształcenia, brak własnych badań naukowych, słabo rozwinięta międzynarodowa współpraca naukowa, zaniedbania w zakresie kształcenia własnych kadr naukowych, ociężałość w reagowaniu na zapotrzebowanie rynku pracy.
bopotrzebuje1