terenoznawstwo_część_techniczna.pdf

T ERENOZNAWSTWO

materiał metodyczny

opracował:

pwd. Tomek Rawski

pwd. Tomek Rawski

Terenoznawstwo

strona 2

Spis treści:

1. Strony świata ..................................................................................................................3

1.1. Kompas ......................................................................................................................3

1.2. Azymut......................................................................................................................3

1.3. Inne sposoby wyznaczania stron świata ...........................................................4

2. Mapa ..................................................................................................................................7

2.1. Elementy mapy ........................................................................................................7

2.1.1. Elementy matematyczne...............................................................................7

2.1.2. Elementy geograficzne .................................................................................8

2.1.3. Napisy ...............................................................................................................8

2.2. Rodzaje map ............................................................................................................9

2.2.1. Mapy ogólnogeograficzne .............................................................................9

2.2.2. Mapy tematyczne ......................................................................................... 12

2.3. Czytanie mapy ....................................................................................................... 13

2.3.1. Orientacja mapy ........................................................................................... 13

2.3.2. Formy terenu................................................................................................. 14

2.3.3. Ocena odległości ........................................................................................... 15

2.3.4. Ocena zmiany wysokości (przewyższenia, deniwelacji) ....................... 15

2.3.5. Szacowanie czasu marszu........................................................................... 16

3. Pomiary ........................................................................................................................... 17

3.1. Pomiar wysokości drzewa ................................................................................... 17

3.2. Pomiar szerokości rzeki...................................................................................... 18

3.3. Pomiar prędkości rzeki........................................................................................ 19

3.4. Pomiar odległości „na oko” .................................................................................. 19

4. Szkice ............................................................................................................................ 20

4.1. Elementy szkicu ................................................................................................... 20

4.2. Rodzaje szkiców .................................................................................................. 20

4.2.1. Szkic sytuacyjny .......................................................................................... 21

4.2.2.

Szkic marszowy ........................................................................................... 22

4.2.3.

Szkic indiański (chinka) ............................................................................. 23

pwd. Tomek Rawski

Terenoznawstwo

strona 3

1.Strony świata

O tym, że jest coś takiego jak cztery

strony świata, wie każdy, nie każdy jednak

umie je wyznaczać, zwłaszcza wtedy, gdy

trzeba się posłużyć czymś innym niż kompas.

Nie wszyscy także wiedzą, że pojęcie północ

jest niejednoznaczne, istnieje bowiem kilka

„północy”, nazwanych od tego, co je wyznacza.

Podaję je tylko dla porządku, ponieważ różnice

między nimi są niewielkie, i w żaden sposób nie

wpływają na nasze harcerskie pomiary.

północ geograficzna – wyznacza ją oś

ziemska (ta, dokoła której kręci się Ziemia)

Rysunek 1 - Strony świata

północ topograficzna – wymyślono ją, ponieważ nie da się idealnie

odnieść do północy geograficznej mapy, która jest tylko niedokładnym

odwzorowaniem terenu; wyznaczają ją pionowe linie siatki na mapie

północ magnetyczna – wyznacza ją biegun magnetyczny Ziemi,

a wskazuje ją nam kompas.

północ astronomiczna – wskazuje ją nam Gwiazda Polarna.

Najczęściej jednak będziemy korzystać z kompasu, więc od niego

zaczniemy...

1.1. Kompas

Dlaczego południowy

zwrot igły magnetycznej jest

obciążony?

Nie wiem, czy

zauważyliście, że na

południowej części igły coś

wisi – zwykle kawałek blaszki

lub inny obciążnik. Wszystko

przez to, że Ziemia jest

okrągła, a igła magnetyczna,

chcąc wskazywać biegun,

obracałaby się do ziemi. Ale

kompas przecież działa tylko

wtedy, gdy jest ustawiony

poziomo – stąd obciążenie.

Kompas to urządzenie wskazujące

północ – tyle wie każdy. Zasadniczym

elementem kompasu jest igła magnetyczna ,

która zwraca się w kierunku północy

magnetycznej, jeżeli ma zapewnioną swobodę

poruszania. Zwykle zapewnia jej to woda.

1.2. Azymut

Azymut to kąt zawarty między północą

a kierunkiem marszu mierzony w prawą

stronę od kierunku północnego (zgodnie z ruchem wskazówek zegara.

Azymuty przedstawia podziałka na brzegu tarczy busoli (czasem kompasu).

Z pojęciem azymutu wiążą się dwie czynności: wyznaczanie azymutu

i odczytywanie go. Oto krótka instrukcja wykonywania tych procedur:

pwd. Tomek Rawski

Terenoznawstwo

strona 4

Wyznaczanie azymutu

1) Otrzymałaś(-eś) do wyznaczenia azymut (np. 45º)

2) Obróć tarczę busoli tak, aby 45º pokryło się ze szczerbinką (strzałką)

3) Pokręć busolą aby igła kompasu pokryła się z azymutem 0º

4) Kierunek, który wskazuje szczerbinka (strzałka), to azymut 45º czyli północny

wschód

Odczytywanie azymutu

1) Patrzysz w jakimś kierunku, a

hcesz wiedzieć jaki to

zymut

2) Ustaw w tym kierunku

szczerbinkę (strzałkę) busoli

) Pokręć tarczą busoli tak aby

igła kompasu pokryła się z

azymutem 0º

4) Odczytaj, jaki kąt pokrywa się ze szczerbinką (strzałką) – jest to azymut,

którego szukasz

Azymutówka

To bardzo prosty sposób opisania trasy do jakiegoś punktu.

To lista azymutów i przyporządkowanych im odległości, zwykle

wyrażonych w parokrokach. Obok znajduje się przykład

azymutówki. Aby ją przejść należy w miejscu rozpoczęcia ustawić

azymut 150 ° i przejść w tym kierunku 20pk, następnie w miejscu,

do którego dojdziemy, wyznaczyć kolejny azymut - 121 ° i przejść zgodnie z nim

15pk itd. Przejście azymutówki wymaga dużo precyzji, odchyłka bowiem nawet

jednego stopnia na dużych odległościach sprawi, że dojdziemy do miejsca

oddalonego kilkanaście a nawet czasem kilkadziesiąt metrów od celu.

150 ° 20pk

121 ° 15pk

95 ° 19pk

116 ° 31pk

1.3. Inne sposoby wyznaczania stron świata

Bywa tak, że wychodząc na rajd czy wędrówkę nie zawsze bierzemy ze

sobą busolę, a kierunki świata i tak musimy wyznaczyć. Sprawa dla niektórych

staje się beznadziejna, ale nie dla harcerzy. Istnieje bowiem szereg innych

metod, z których jedne są niezawodne, inne prawie pewne, ale do części z nich

trzeba podchodzić z dystansem.

Kompas czy busola?

To pytanie dosyć częste.

Busola jest przyrządem

przystosowanym do wyznaczania

azymutu, w związku z czym posiada

ruchomą tarczę z podziałką 0-360º,

a także szczerbinkę lub chociaż

strzałkę. Kompas za to zamiast

podziałki często ma różę wiatrów –

północ, północny wschód ku północy,

północny wschód... (N, NNE, NE...)

pwd. Tomek Rawski

Terenoznawstwo

strona 5

Najpewniejsze metody to te, które wykorzystują położenie Słońca i gwiazd

Słońce — jeżeli w południe ustawimy się tyłem do Słońca, to nasz cień będzie

wskazywał północ (uwaga! – informacja ta jest prawdziwa dla południa czasu

miejscowego, który minimalnie różni się od czasu

administracyjnego, dlatego korzystając z zegarka,

możemy otrzymać północ z minimalnym błędem, zwykle

nie ma to jednak znaczenia)

Słońce i zegarek — ta metoda jest dużo bardziej

uniwersalna od poprzedniej, ponieważ pozwala na

wyznaczenie kierunku południowego o każdej porze dnia,

jeżeli tylko widać Słońce, i – oczywiście – jeżeli mamy

zegarek (wskazówkowy!). Jeżeli obrócimy zegarek tak,

że mała wskazówka będzie skierowana na Słońce, to

połowa kąta (dwusieczna) zawartego między godziną

dwunastą a małą wskazówką wyznaczy nam południe

(przy czym przed południem kąt ten mierzymy w lewo od

dwunastej, a po południu – w prawo)

Rysunek 2 — Słońce

i zegarek

Rysunek 3 - Gwiazda Polarna

Gwiazda Polarna — wskazuje

kierunek północny, problem

polega tylko na znalezieniu jej.

Gwiazda Polarna (inaczej:

Północna) znajduje się na końcu

dyszla Małego Wozu (Małej

Niedźwiedzicy), jest to jednak

gwiazdozbiór trudno

zauważalny. Znacznie łatwiej

znaleźć na niebie Wielki Wóz

(Wielką Niedźwiedzicę).

Następnie trzeba poprowadzić

prostą przez dwie gwiazdy –

tylne koło wozu i gwiazdę

bezpośrednio nad nią (dwie

gwiazdy po stronie przeciwnej

od dyszla). Jeżeli na tej

prostej odmierzymy pięć

odległości między tymi dwoma

gwiazdami i tam będzie

Gwiazda Polarna.

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: