Egzamin psychologia.docx

1. Zmiana to różnica w stanie danego obiektu lub organizacji obserwowana w czasie.
Zmiany przebiegają w określonym tempie, rytmie, harmonii mówimy o zaburzeniach t, r, h.
Zmiana nigdy nie jest pełna ani ostateczna , istnieje możliwość dołączenia nowych funkcji czynników.
Zmiana jednokierunkowa(monotoniczna)  względnie trwała i autonomiczna(gdy jej występowanie niekoniecznie musi być związane z innymi czynnikami). Zmiana ta towarzyszy nam przez całe życie. Zmiana musi być jednokierunkowa czyli nie może się cofać.

W okresie dojrzewania pojawia się kryzys tożsamości.
- internalizacja- zaakceptowanie jakiejś normy ale nie stosowanie jej.
- interioryzacja- uwewnętrznienie włącznie do wewnętrznego systemu wartości człowieka

2. Czynniki wpływające na rozwój:
- biologiczne
- wychowawcze
- aktywność własna
- czynniki środowiskowe (koledzy, klasa)

3. Krzywa Gaussa mówi, że istnieje jakaś przeciętna wartość jakiejś cechy.
50% ma inteligencje przeciętną
25% ma inteligencje niższą
25% ma inteligencje wyższą
3% są to osoby bardzo upośledzone lub bardzo zdolne.
Zaburzenie w harmonii są niekorzystne zarówno dla osób upośledzonych jak i wybitnych.

4. Epigeneza wg Eriksona:
Nie można niektórych funkcji przyśpieszyć, każda część ma własny czas i miejsce powstania dotąd aż ukształtują się wszystkie części by stworzyć całość. Każdy rozwój przebiega wg analogicznego schematu. Różne aspekty mają różny czas dominacji w pewnych okresach życia. Każdy okres ma specyficzne zagrożenie.  Epigeneza nie przesądza o kierunku ani o zakresie zmiany. Rozwój ma swoje fazy, a przechodzenie od jednej do drugiej odbywa się poprzez kryzys.
*Kryzys- następuje wtedy gdy człowiek staje przed nowym zadaniem egzystencjalnym i ulega naciskom zewnętrznym i wewnętrznym. *Kryzys- moment przesilenia, moment rozstrzygający, rozwój musi się zwrócić w jedna lub drugą stronę( dwa bieguny).
- rozwiązanie wymaga reorganizacji, nowej jakości,
- kryzys charakterystyczny dla danego stadium rozwoju.
*Przebieg kryzysu:
a) siły życiowe stymulują pojawienie się potrzeb rozwojowych,
b) potrzeby wchodzą w konflikt z naciskami przyczyniającego się do przeżywania bezradności ,
c) posiadane kompetencje są niewystarczające, aby sobie poradzić- rozbieżność pomiędzy oczekiwaniami a możliwościami sprostowania,
d) jeżeli naciski są odpowiednio silne i konsekwentne dochodzi do kryzysu,
e) rozwiązanie kryzysu pomiędzy dwoma biegunami.
*Rozwiązania kryzysu:
- pomyślne, bardziej korzystne dla rozwoju
- mniej korzystne jednak osłabiające stan napięcia emocjonalnego
*Pozytywne bieguny poszczególnych faz nie są zbiorem ideałów:
- ważne jest doświadczenie biegunów negatywnych
- siła rozwojowa danego etapu w konfrontowaniu się z trudnościami
- odkrycie i poznanie swoich i otoczenia
- funkcje uwrażliwiające negatywnych doświadczeń
- wzmacnianie sił adaptacyjnych
- umiejscowienie poczucia sprawstwa- LOCUS OF CONTROL

5. Stadia rozwoju psychospołecznego wg Eriksona:
a) 0-1,5
- kryzys: ufność VS, nieufność
- wł. rozw: podstawowe poczucie bezpieczeństwa
- niewł. rozw: niepewność
b) 1,5-3
- kryzys: autonomia VS, zwątpienie w siebie
- wł. rozw: postrzeganie siebie jako podmiotu zdolnego do kontrolowania własnego ciała i sprawcę działania
- niewł. rozw: poczucie niezdolności kontroli przebiegu zdarzeń
c) 3-6
- kryzys: inicjatywa VS, poczucie winy
- wł. rozw: zaufanie do siebie jako inicjatora i twórcy
- niewł. rozw: poczucie braku własnej wartości
d) 6- okres dojrzewania
- kryzys: kompetencje VS, poczucie niższości
- wł. rozw: opanowanie podstawowych umiejętności intelektualnych i społecznych
- niewł. rozw: brak pewności siebie, poczucie klęski
e) adolescencja
- kryzys: tożsamość VS, pomieszanie roli
- wł. rozw: poczucie siebie jako osoby
- niewł. rozw: poczucie fragmentacji własnego ja, niejasne poczucie siebie
f) wczesna dorosłość
- kryzys: intymność VS, izolacja
- wł. rozw: zdolność do nawiązywania bliskich więzi i zaangażowanie się wobec innych
- niewł. rozw: poczucie osamotnienia i separacji, zaprzeczanie potrzeby bliskości
g) średnia dorosłość
- kryzys: produktywność VS, stagnacja
- wł. rozw: koncentracja troski poza „ja”- na rodzinie, społeczeństwie, przyszłych pokoleniach
- niewł. rozw: troska o siebie, brak orientacji na przyszłość
h) późna dorosłość
- kryzys: integralność ego VS, rozpacz
- wł. rozw: poczucie pełni, podstawowa satysfakcja z życia
- niewł. rozw: poczucie bezowocności życia, rozczarowanie

6. Rola osób znaczących:
*Dzieciństwo potrzebuje:
- opiekun wrażliwego na nasze potrzeby dającego poczucie bezpieczeństwa,
- nauczyciel wprowadzającego w świat wokół nas i poza nami,
*Dorastanie potrzebuje:
- powiernik dającego wsparcie emocjonalne i zrozumienie
- doradca z którym można konsultować pomysły różnych działań i złożonych przedsięwzięć
*Dorosłość potrzebuje:
- mentor czasami
- terapeuty
*DWA PRAWA ROZWOJU RUCHOWEGO:
-prawo cefalokaudalne- rozwój napięcia mięśniowego, następuje od głowy do stóp
-prawo proksymodystalne – rozwój ruchów przebiega od kręgosłupa na boki ( do części najdalszych)

7. Rozwój moralny wg Kohlberga: 
Poziom I- przedkonwencjonalny(wiek przedszkolny i młodszy wiek szkolny) dziecko kieruje się tym co dla niego przyjemne i przykre.
a) stadium 1 - orientacja posłuszeństwa i kary (egocentryzm). Reguły przestrzega się tylko po to, by unikać kary. Tylko skutki czynności określają, czy jest ona dobra czy zła. Punkt widzenia i interesy innych nie są brane pod uwagę. ”Moralność wywodzi się z władzy i autorytetu”
b) stadium 2 – indywidualizm i cele instrumentalne, orientacja naiwnie egoistyczna (relatywizm moralny). Działanie dobre to działanie, które ma na celu dobro własne, a nie innych. Potrzeby innych są brane pod uwagę, jeśli rezultat ich działania jest korzystny dla własnego dobra. ”Moralność to troszczenie się o siebie”. 
Poziom II - konwencjonalny (aprobata społeczna; ok. 13.-16. rok życia). Jednostka zaczyna orientować się w konwencjach społecznych, dopasowuje pragnienia do konwencji.
a) stadium 3 – konformizm interpersonalny, orientacja "dobrego chłopca/dziewczyny". Czynność jest oceniana jako dobra albo zła ze względu na intencje jednostki. Cenione są społecznie akceptowane standardy zachowania. „Moralność oznacza robienie tego za co jest się lubianym”.
b) stadium 4 - orientacja prawa i porządku. Pojawia się szacunek dla autorytetów oraz przekonanie, że reguły społeczne muszą być przestrzegane. Zwraca się uwagę nie tylko na motywy działania jednostki, ale również na standardy zewnętrzne. „Dozwolone jest to co jest zgodne z prawem”.
Poziom III - postkonwencjonalny (zasady moralne, ideały, powyżej 16. roku życia). Jednostka jest w stanie spoglądać na to, co w danym społeczeństwie jest konwencjonalne jako na konwencjonalne. Jednostka może być autonomiczna moralnie, może porównywać własne zasady moralne z zasadami innych.
a) stadium 5 - orientacja umowy społecznej i legalizmu. To, co jest słuszne, zależy od opinii większości w danej grupie społecznej. „Prawa człowieka są ważniejsze od innych praw”.
b) stadium 6 - orientacja uniwersalnych zasad sumienia. O postępowaniu decydują wybrane przez jednostkę zasady etyczne. Gdy obowiązujące prawo wchodzi w konflikt z tymi zasadami, jednostka postępuje zgodnie z tymi drugimi. „Moralność jest sprawą własnego sumienia”
Asertywność- poczucie własnej wartości

8. Rozwój emocjonalny:  Emocje ulegają istotnym zmianom w toku rozwoju.
*Okres niemowlęcy: 
dostępność podstawowych emocji po urodzeniu( zaciekawienie, wstręt, uśmiech, niepokój)
1m- emocje wywoływane głównie przez stany wewnętrzne(dyskomfort, pobudzenie, ból)
2m- wyraźniejsze związki społeczne w regulacji afektu( uśmiech, złość, smutek)
3-4m-  uśmiech społeczny, zainteresowanie nowymi bodźcami
4m- nowe bodźce wywołujące radość, zdziwienie
3-5m-  rozróżnianie uczuć innych ludzi- lęk, złość, smutek
8m- nowe znaczenie lęku i radości związane z rozwojem pamięci, społeczne porównywanie
7-9m- rozwój lęku przed obcymi
drugie półrocze życia- wraz z rozwojem lokomocji emocje związane z własną aktywnością
1 r- „zarażanie się uczuciami”.
*Okres wczesnego dzieciństwa:
- wzrost znaczenia innych ludzi w doświadczeniach emocjonalnych( poszukiwanie wskazówek)
- zainteresowanie uczuciami innych ludzi(dzielenie się zabawkami, pocieszanie, naśladowanie uczuć)
- pierwsze relacje empatyczne
- koniec 2r.ż. – zanik lęku przed rozłąką
- labilność emocjonalna, łatwe rozpraszenie emocji (po 2r. zmniejsz się)
- pojawienie się uczuć społecznych( zawiść, zakłopotanie, duma)
- pierwsze opory( odkrycie woli)
*Okres średniego i późnego dzieciństwa:
- zdolność rozumienia pojęć dotyczących emocji
- 4-5r- nowe emocje związane z oceną społeczną (poczucie niższości, poniżenie, poczucie winy)
- 5-6r- poczucie wstydu
- 6r- zdolność rozumienia emocji konfliktowych.
- pojawienie się współczucia
- procesy emocjonalne stają się coraz bardziej przewidywalne w zakresie czasu trwania, częstotliwości i intensywności
*Okres adolescencji:
- dostępność większości emocji( trwa rozwój skryptów dotyczących ich powstawania)
- wzrost depresji i agresji w związku z dojrzewaniem i zmianami hormonalnymi(zależność bezpośrednia i pośrednia)
- wzrost intensywności doświadczanych emocji
- czynniki modyfikujące przeżycie emocjonalne: brak dowodów na związek labilności i działania hormonów, brak związków między emocjami dzieci i ich rodziców
- pierwsze związki emocjonalne z partnerem płci przeciwnej (młodzieńcze miłości)

9. Lęki dziecięce:
*Lęki niemowlęce- przed rozłąką, hałasami, upadkiem, nieznanymi przedmiotami i ludźmi. Powszechne w 2r.ż. później słabną. Mniejsza siła od czasu gdy dziecko jest w stanie wpływać na sytuację.
*Lęki wieku przedszkolnego:
3r. przed zwierzętami, czarownicami, starymi ludźmi, maskami.
4r. przed głośnym wyciem silnika, ciemnością, dzikimi zwierzętami
5r. przed upadkiem, zranieniem, ugryzieniem, niepowrotem mamy, ciemnością
6r. przed wyobrażonymi postaciami
*Lęki niezależne od wieku- przed węzami, burzą, obcymi ludźmi
*Lęki nietypowe- agorafobia, lęk przed seksem(w okresie dojrzewania i później). Przejawy zaburzeń emocjonalnych.

10. Teoria przywiązania społecznego: podstawowe założenia:
- zachowania przywiązaniowe wykształciły się w toku ewolucji jako adaptacja jednostki i gatunku do środowiska
- potrzeba przywiązania do opiekunów jest potrzebą pierwotną
- istnieje wrodzona tendencja do przystosowania się do zróżnicowanych środowisk opiekuńczych
- poznawcze mechanizmy reprezentacji przywiązania uczestniczą w doborze i organizacji adekwatnej odpowiedzi behawioralnej.

11. Metody stymulacji :
- muzykoterapia, psychodrama, trening autogenny, socjoterapia, terapia plastyczna i zabawowa.

12. Okres prenatalny
*Faza jajowa- trwa do 2 tygodnia. W chwili zapłodnienia następuje przekazanie 23 chromosomów od matki i 23 chromosomów od ojca. Wyposażanie genetyczne decyduje o dziedziczeniu pewnych cech rodziców, a także o zaburzeniach w rozwoju. W tej fazie dokonuje się szybki podział komórki jajowej.
*Faza embrionalna- trwa do 8 tygodnia. W tym czasie tworzą się i zaczynają funkcjonować ważne struktury zewnętrzne i wewnętrzne organizmu człowieka. Dochodzi do utworzenia: organów wewnętrznych i gruczołów, tworzy się układ nerwowy oraz włosy, oczy, uszy, nos, chrząstki, serce, mięśnie i narządy płciowe. Serce dziecka bije już w 4 tyg., w 7 tyg. tworzą się górne kończyny a w 8 dolne. Rozwija się również pęcherz płodowy, pępowina i łożysko. W tym czasie człowiek mierzy od 3.5 do 5 cm. i waży około 28 g.
*Faza płodowa- trwa od 9 do 38tyg. Organy wewnętrzne dziecka przyjmują pozycje jak u dorosłego człowieka. Funkcjonują zmysły smaku, wzroku i słuchu. Dziecko w tym okresie wyrabia sobie odruchy np.: moro. Na bodźce dotykowe płód reaguje już od 6-7tyg. Dziecko przeżywa różnego rodzaju stany emocjonalne.
*Podokresy życia płodowego?
-okres powstania listków zarodkowych
-okres rozwoju zarodkowego
-okres rozwoju płodowego
*3 fazy porodu:
1 faza- obejmuje okres gdzie maja miejsce dwa wydarzenia rozwarcie i skracanie szyjki macicy.
2 faza -poród właściwy gdzie główka dziecka przesuwa się wzdłuż rozciągniętej szyjki przez kanał rodny aż wydostaje się na zewnątrz.
3 faza- rodzi się łożysko zwane popłodem wraz z resztą materii pozostałą w macicy.
*Odruch - automatyczna, stereotypowa reakcja na specyficzny bodziec:
a) Odruchy przystosowawcze ( pomagają one przetrwać noworodkowi):
-odruch  ssania
-odruch poszukiwawczy
-połykania
-mrugania
- cofanie się przed bolesnym bodźcem
- odruch źrenicowy
- wydalania kału i moczu
- Odruch chwytny
b) ...