Wpływ pokarmu na rozwój chrząszczy chrabąszcza kasztanowca (Melolontha hippocastani F.) (Coleoptera, Melolonthidae).pdf

DOI: 10.2478/v10111-010-0015-0

Leœne Prace Badawcze ( Forest Research Papers ) , 2010, Vol. 71 (2): 195–199.

DONIESIENIE NAUKOWE

Danuta Woreta 1 , Lidia Sukovata 1

Wp³yw pokarmu na rozwój chrz¹szczy chrab¹szcza kasztanowca ( Melolontha

hippocastani

F.) (Coleoptera, Melolonthidae)

Effect of food on development of the Melolonta hippocastani F. beetles

(Coleoptera, Melolonthidae)

Abstract. This paper presents the results of the studies of life duration, survival, weight and fecundity of the forest

cockchafer Melolontha hippocastani beetles feeding on Quercus robur, Carpinus betulus, Betula pendula and Alnus

glutinosa . Beetles were collected from soil in mid April 2009, before their emergence. Five males and five females per

tree species in 6 replications were reared from 28 April through 4 May 2009. Ten females were taken out from each tree

species on 5 May for individual rearing and fecundity estimation. Observations were conducted till 17 June. Average

life duration of females was 23.6, 20, 19.3 and 11.1 days on oak, birch, hornbeam and alder leaves, respectively.

Lifetime of males was shorter than of females on all tree species except oak. Survival of both males and females was the

highest on oak, whereas the mortality on alder reached 100% after 10 days in males and after 15 days in females.

Substantial changes in a weight was observed mainly during the first six days of rearing. An increase of female weight

was 37.3, 20.7, 14.2 and 4.2% on oak, hornbeam, birch and alder leaves, respectively. The significant increase on oak

was observed already after two days. Changes in weight on birch and alder were not significant. Female weight on oak

was significantly higher than on birch and alder leaves. Females on the hornbeam grew slightly better than on the latter

species and slightly worse than on oak. Contrary to expectations the male weight decreased with time, although

significant changes were only on birch and alder leaves. Nine of 10 females feeding on oak leaves deposited 15–68

eggs/female (37.4 eggs/female on the average), whereas there was the only one female that laid eggs among those

feeding on hornbeam leaves. Females on birch and alder did not deposit eggs at all. Oak leaves appeared to be the most

favorable food for the forest cockchafer beetles in relation to life duration, survival, weight and fecundity, whereas

alder was the least suitable. Obtained results will be useful in tree species selection for reforestation, particularly in

regions highly infested by forest cockchafers.

Key words: Quercus robur

Carpinus betulus

Betula pendula

Alnus glutinosa

1. Wstêp

ronach ró¿nych gatunków drzew. Skutkiem tego ¿eru

mo¿e byæ nawet ca³kowite ogo³ocenie koron z liœci. Od

pocz¹tku lat dziewiêædziesi¹tych ubieg³ego wieku za-

gro¿enie lasów przez chrab¹szcze ulega dynamicznemu

wzrostowi. Silne wahania liczebnoœci populacji w ko-

lejnych latach zwi¹zane s¹ z wystêpowaniem na terenie

kraju kilku szczepów chrab¹szczy. W latach 1995, 1999,

2003 i 2007 odbywa³ rójkê szczególnie silny szczep,

pojawiaj¹cy siê co 4 lata na znacznych powierzchniach

w Regionalnej Dyrekcji Lasów Pañstwowych w £odzi

Chrab¹szcz majowy Melolontha melolontha L. i chra-

b¹szcz kasztanowiec M. hippocastani F. by³y w ostat-

nich latach jednymi z najgroŸniejszych szkodników

owadzich w leœnictwie. Ich larwy (pêdraki) ¿eruj¹ na

korzeniach drzew i krzewów, doprowadzaj¹c czêsto do

ich ca³kowitego zniszczenia, zw³aszcza w szkó³kach

i uprawach leœnych. Owady doros³e chrab¹szczy (chrz¹-

szcze) podczas rójki odbywaj¹ ¿er uzupe³niaj¹cy w ko-

Instytut Badawczy Leœnictwa, Zak³ad Ochrony Lasu, Sêkocin Stary, ul. Braci Leœnej 3, 05–090 Raszyn,

Fax: +48 227200397; e-mail: D.Woreta@ibles.waw.pl

196

D. Woreta et L. Sukovata / Leœne Prace Badawcze, 2010, Vol. 71 (2): 195–199.

i na mniejszych powierzchniach w ca³ym kraju. Podczas

rójki w 1995 r. chrab¹szcze zaobserwowano na 15 tys.

ha, w nastêpnych – na 26 tys. ha i 46 tys. ha, a w 2007 r. –

na 99 tys. (Woreta et al. 2009). Obecnie ograniczanie

liczebnoœci chrab¹szczy nale¿y do najwa¿niejszych i

zarazem najtrudniejszych zagadnieñ w ochronie lasu. W

wyniku przegl¹du substancji aktywnych œrodków

ochrony roœlin, przeprowadzonego w Unii Europejskiej i

maj¹cego na celu wykazanie, ¿e nie stwarzaj¹ one

zagro¿enia dla ludzi i zwierz¹t oraz naturalnego

œrodowiska, wycofano znaczn¹ iloœæ œrodków ze

stosowania w ró¿nych dziedzinach, w tym w ochronie

lasu przed szkodnikami uszkadzaj¹cymi systemy ko-

rzeniowe. Do dyspozycji leœników pozosta³ tylko jeden

preparat – Dursban 480 EC, zawieraj¹cy chloropiryfos

jako substancjê aktywn¹ (G³owacka 2009). Stosowanie

insektycydów by³o dotychczas jedynym skutecznym

sposobem redukcji liczebnoœci chrab¹szczy. Wobec

tego wzros³o znaczenie wszelkich hodowlanych,

agrotechnicznych i biologicznych metod ochrony roœlin.

Lepsze poznanie biologii owadów, a tak¿e ich prefe-

rencji pokarmowych mo¿e przyczyniæ siê do wypra-

cowania wspólnej hodowlano-ochroniarskiej strategii

postêpowania w ochronie lasu przed tymi szkodnikami.

W literaturze spotyka siê tylko wzmianki dotycz¹ce ga-

tunków drzew, na których chrab¹szcze ¿eruj¹ chêtnie

lub mniej chêtnie (Sierpiñski 1975). Do bardziej pre-

ferowanych zalicza siê d¹b szypu³kowy, wierzbê iwê,

brzozê, buk, grab itp., natomiast olszê wymienia siê jako

niechêtnie zjadan¹ (Sierpiñski 1975), a nawet wskazuje

siê na jej w³aœciwoœci odstraszaj¹ce w stosunku do chra-

b¹szczy (Ro¿yñski 1926). Jednak brak jest szczegó³o-

wych badañ wyjaœniaj¹cych, jaki wp³yw na chrab¹szcze

maj¹ ró¿ne gatunki drzew.

Celem badañ by³o okreœlenie wp³ywu rodzaju po-

karmu, którym by³y liœcie ró¿nych gatunków drzew, na

p³odnoœæ samic oraz d³ugoœæ ¿ycia i prze¿ywalnoœæ

chrz¹szczy chrab¹szcza kasztanowca.

Przywiezione do badañ owady wybrane by³y z gleby

w po³owie kwietnia 2009 r., bezpoœrednio przed ich

wyjœciem w celu odbycia ¿eru uzupe³niaj¹cego i rójki.

Pierwsze ¿erowanie chrab¹szczy mia³o miejsce w wa-

runkach laboratoryjnych.

3. Metodyka badañ

Pierwsze doœwiadczenie za³o¿ono 28 kwietnia 2009 r.

Na bukiety z ga³êzi dêbu, buka, brzozy i olszy, umie-

szczone uprzednio w szklanych kloszach, nak³adano po

5 samic i 5 samców chrab¹szczy. Ka¿dy wariant po-

wtórzono szeœciokrotnie. Na liœciach ka¿dego gatunku

drzewa ¿erowa³o w sumie 60 chrab¹szczy. Klosze przy-

kryto gaz¹ m³yñsk¹. Ocenê œmiertelnoœci i masy cia³a

zarówno samców, jak i samic wykonano 30 kwietnia i 4

maja, tzn. po dwóch i szeœciu dniach od rozpoczêcia

doœwiadczenia. Obserwacje zachowania owadów oraz

kontrolê œmiertelnoœci i masy cia³a prowadzono do 17

czerwca.

Drugie doœwiadczenie, w którym badano p³odnoœæ

samic, za³o¿ono 5 maja. Z ka¿dego gatunku drzewa (z

doœwiadczenia pierwszego) pobrano po 10 samic i w³o-

¿ono je pojedynczo do kloszy z ziemi¹, w której znaj-

dowa³o siê naczynko z wod¹ i odpowiedni¹ ga³¹zk¹.

Samice pobrane do tego doœwiadczenia ¿erowa³y wczeœ-

niej przez 7 dni, razem z samcami, na liœciach dêbu,

grabu, brzozy i olszy. W doœwiadczeniu tym okreœlono

czas do pierwszego zagrzebania samic, czêstoœæ scho-

dzenia do gleby, d³ugoœæ ¿ycia oraz liczbê z³ó¿ jaj i

samych jaj.

Ze wzglêdu na to, ¿e 5 maja z pierwszego doœ-

wiadczenia pobrano 40 samic do badania ich p³odnoœci,

statystyczn¹ analizê danych dotycz¹cych œredniej masy

cia³a owadów przeprowadzono osobno dla okresu 28

kwietnia – 4 maja oraz dla okresu 6–13 maja. W pierw-

szym okresie uwzglêdniono wszystkie gatunki drzew,

natomiast w drugim, ze wzglêdu na du¿¹ œmiertelnoœæ

chrab¹szczy ¿eruj¹cych na olszy i w konsekwencji zbyt

ma³¹ próbê, do analizy wziêto dane tylko dla trzech

pozosta³ych gatunków drzew. Ró¿nice pomiêdzy œre-

dni¹ mas¹ cia³a owadów karmionych liœæmi poszcze-

gólnych gatunków drzew, w okreœlonych odstêpach cza-

sowych, oceniono metod¹ analizy wariancji dla uk³adu z

powtarzanymi pomiarami. Do oceny istotnoœci ró¿nic

miêdzy œrednimi w poszczególnych wariantach zasto-

sowano test post-hoc RIR Tukeya.

2. Materia³y

W badaniach 1

stosowano nastêpuj¹cy materia³ bio-

logiczny:

– owady doros³e M. hippocastani F. (zebrane z te-

renu Nadl. Kozienice),

– ulistnione pêdy dêbu szypu³kowego Quercus robur

L., grabu zwyczajnego Carpinus betulus L., brzozy bro-

dawkowatej Betula pendula Roth. i olszy czarnej Alnus

glutinosa (L.) Gaertn., stanowi¹ce pokarm dla owadów

(zebrane z terenu Nadl. Chojnów).

Badania zosta³y wykonane w ramach tematu BLP-335 finansowanego przez Dyrekcjê Generaln¹ Lasów Pañstwowych.

D. Woreta et L. Sukovata / Leœne Prace Badawcze, 2010, Vol. 71 (2): 195–199.

197

4. Wyniki badañ i dyskusja

W przeprowadzonych badaniach szukano odpowie-

dzi na pytanie czy pokarm z ró¿nych gatunków drzew

gwarantuje temu polifagowi jednakowy rozwój i prze-

¿ywalnoœæ, a tak¿e, czy istniej¹ ró¿nice w p³odnoœci

samic ¿eruj¹cych na liœciach ró¿nych gatunkach drzew.

Zgodnie z oczekiwaniami chrab¹szcze najintensywniej

¿erowa³y na liœciach dêbu, doprowadzaj¹c niekiedy

ga³êzie do pe³nej defoliacji. Chrab¹szcze ¿eruj¹ce na liœ-

ciach brzozy w pierwszych dniach zjada³y g³ównie

ogonki liœciowe, a dopiero w póŸniejszym czasie liœcie.

Na pêdach grabu obserwowano nieznaczne uszkodzenia

liœci, natomiast na liœciach olszy owady praktycznie nie

¿erowa³y.

Najd³u¿ej ¿y³y samice chrab¹szcza kasztanowca ¿e-

ruj¹ce na liœciach dêbu, œrednio 23,6 dnia, a maksy-

malnie 52 dni. Nieco krótsza by³a d³ugoœæ ¿ycia samic

od¿ywiaj¹cych siê liœæmi brzozy i grabu, œrednio od-

powiednio 20,0 i 19,3 dnia. Najkrócej ¿y³y samice, które

jako pokarm otrzymywa³y liœcie olszy – 11,1 dnia.

Œrednia d³ugoœæ ¿ycia samców karmionych liœæmi

dêbu by³a równie¿ najd³u¿sza – 24,2 dnia. Znacznie

krócej ¿y³y samce ¿eruj¹ce na grabie œrednio 13,2 dnia i

na brzozie – 9,3, a najkrócej na olszy – 7,2 dnia. Tylko w

przypadku samców karmionych liœæmi dêbu œrednia d³u-

goœæ ¿ycia by³a d³u¿sza ni¿ samic.

Przez pierwsze szeœæ dni œmiertelnoœæ samic chra-

b¹szczy ¿eruj¹cych na liœciach ró¿nych gatunków drzew

by³a stosunkowo niska i waha³a siê od 17 do 27% (ryc. 1).

Jednak ju¿ po 15 dniach od pocz¹tku doœwiadczenia

œmiertelnoœæ samic karmionych liœæmi olszy osi¹gnê³a

100%. W tym okresie najwy¿sza by³a prze¿ywalnoœæ

samic ¿eruj¹cych na grabie. W póŸniejszym okresie jed-

nak wiêcej ¿eruj¹cych samic stwierdzano na dêbie, a na

grabie prze¿ywalnoœæ by³a najni¿sza. Po miesi¹cu pro-

wadzenia doœwiadczenia na liœciach dêbu ¿y³o jeszcze

ok. 20% samic, brzozy – 13%, a grabu – 3% (ryc. 1a).

Prze¿ywalnoœæ samców na ró¿nych gatunkach drzew

mia³a podobny trend w ci¹gu ca³ego okresu badañ.

Najwiêksza by³a ona na dêbie, mniejsza – na grabie, a

najmniejsza na brzozie i olszy (ryc. 1b). Na olszy ju¿ po

10 dniach od rozpoczêcia doœwiadczenia œmiertelnoœæ

samców wynios³a 100%.

Œrednia masa cia³a samic karmionych liœæmi dêbu w

czasie od 28 kwietnia do 4 maja zwiêkszy³a siê o 37,3%.

Wzrost œredniej masy cia³a samic ¿eruj¹cych na grabie i

brzozie wyniós³ odpowiednio 20,7 i 14,2%. Najmniejszy

przyrost œredniej masy cia³a (4,2%) stwierdzono u samic

karmionych liœæmi olszy. Analiza wariancji wykaza³a,

¿e na masê cia³a samic istotny wp³yw mia³ zarówno

pokarm ( F =8,52; df =3,20; P =0,0008), jak i czas ( F =20,32;

df =2,40; P =0,0000). Stwierdzono równie¿ istotn¹ in-

terakcjê miêdzy tymi czynnikami ( F =2,82; df =6,40;

Rycina 1. Prze¿ywalnoœæ samic (a) i samców (b) chrab¹sz-

cza kasztanowca ¿eruj¹cych na liœciach czterech gatun-

ków drzew w okresie 28 kwietnia – 17 czerwca 2009 r.

Figure 1. Survival of females (a) and males (b) of the forest

cockchafer feeding on leaves of four tree species on 28 April

– 17 June 2009

P =0,0222). Test Tukeya wykaza³, ¿e ró¿nice miêdzy

œredni¹ mas¹ cia³a samic karmionych liœæmi dêbu a

œredni¹ mas¹ cia³a samic karmionych liœæmi brzozy i

olszy by³y istotne ju¿ po dwóch dniach od rozpoczêcia

¿erowania (ryc. 2). Po szeœciu dniach ró¿nica ta by³a

nadal istotna. Nie wykazano istotnych ró¿nic miêdzy

œredni¹ mas¹ cia³a samic ¿eruj¹cych na grabie a po-

zosta³ymi wariantami. Najbardziej dynamiczny przyrost

masy cia³a stwierdzono u samic ¿eruj¹cych na dêbie.

Istotne ró¿nice stwierdzono miêdzy œredni¹ mas¹ cia³a

uzyskan¹ 28 i 30 kwietnia ( P =0,0039) oraz 28 kwietnia i

4 maja ( P =0,0002). Dla samic karmionych liœæmi grabu

istotna ró¿nica w œredniej masie cia³a pojawi³a siê do-

piero 4 maja ( P =0,0376). Zmiany œredniej masy cia³a

samic ¿eruj¹cych na brzozie i olszy nie by³y statystycz-

nie istotne.

Œrednia masa cia³a samców od 28 kwietnia do 4

maja, we wszystkich wariantach doœwiadczenia, zmniej-

sza³a siê (ryc. 2). Analiza wariancji wykaza³a, ¿e na masê

cia³a samców istotny wp³yw mia³ tylko czas ( F =63,69;

df =1,18; P =0,0000). Œrednia masa cia³a samców zmniej-

szy³a siê nieznacznie w doœwiadczeniach z dêbem (o

198

D. Woreta et L. Sukovata / Leœne Prace Badawcze, 2010, Vol. 71 (2): 195–199.

Masa, g

Weight, g

samic karmionych liœæmi grabu pierwsze trzy wesz³y do

ziemi po 6 dniach, a ostatnia po 24 dniach, zaœ dwie

samice nie zagrzeba³y siê w ogóle. W doœwiadczeniu z

brzoz¹ pierwsza samica zagrzeba³a siê po 3 dniach,

ostatnia po 17 dniach, a 4 nie wesz³y do ziemi w ogóle.

Natomiast w doœwiadczeniu z olsz¹ zagrzeba³a siê tylko

jedna z dziesiêciu samic. W trakcie doœwiadczenia za-

obserwowano, ¿e siedem samic ¿eruj¹cych na liœciach

dêbu zagrzebywa³o siê dwu lub trzykrotnie, natomiast u

samic karmionych liœæmi grabu i brzozy zdarza³o siê to

bardzo rzadko.

Zaskakuj¹ce wyniki uzyskano podczas poszukiwa-

nia jaj w glebie. Okaza³o siê, ¿e dziewiêæ samic w klo-

szach z liœæmi dêbu z³o¿y³o w sumie 337 jaj. Wœród

samic karmionych liœæmi grabu tylko jedna samica z³o-

¿y³a jaja (18 szt.), a samice karmione liœæmi brzozy i

olszy nie z³o¿y³y ich w ogóle. W doœwiadczeniu z dêbem

szeœæ samic z³o¿y³o po dwa z³o¿a jaj, jedna – trzy, a

dwie – po jednym (tab. 1). W jednym kloszu jaj nie

znaleziono. Maksymalna liczba jaj z³o¿onych przez

jedn¹ samicê w trzech z³o¿ach wynios³a ³¹cznie 68.

Okaza³o siê, ¿e samo wejœcie samicy do ziemi nie ozna-

cza, ¿e z³o¿y w niej jaja. Z 8 samic karmionych liœæmi

grabu, które wesz³y do ziemi, tylko jedna z³o¿y³a jaja, a

wœród samic ¿eruj¹cych na liœciach brzozy lub olszy

¿adna jaj nie z³o¿y³a. Z wybranych do doœwiadczeñ

roœlin tylko d¹b zaspokaja³ w pe³ni potrzeby ¿ywieniowe

samic do tego stopnia, ¿e nawet w kloszach z

ulistnionymi pêdami dêbu, gdzie samice nie mia³y

mo¿liwoœci zejœcia do ziemi (pierwsze doœwiadczenie),

trzy samice z³o¿y³y jaja na liœciach.

Zgodnie z przewidywaniami okaza³o siê, ¿e d¹b jest

dla chrz¹szczy chrab¹szcza kasztanowca najw³aœciw-

szym pokarmem, który gwarantuje im doskona³y rozwój

nawet w warunkach laboratoryjnych. Du¿ym zaskocze-

0,9

0,8

samice

females

0,7

0,6

0,5

0,4

0,3

0,2

0,1

0,0

28.04

30.04

4.05

0,9

0,8

samce

males

P>0,05

0,7

0,6

P>0,05

0,5

0,4

0,3

0,2

0,1

0,0

28.04

4.05

Data / Date

Qercus robur

Carpinus betulus

Betula pendula

Alnus glutinosa

Rycina 2. Œrednia masa cia³a (BS) chrz¹szczy chrab¹szczy

kasztanowca ¿eruj¹cych na liœciach czterech gatunków

drzew w okresie 28 kwietnia – 4 maja 2009 r. (a–b – grupy

jednorodne

Figure 2. Mean weight (SE) of beetles of the forest cockcha-

fer feeding on leaves of four tree species on 28 April–4May

2009 (a–b – homogeneous groups)

17,4%) i grabem (o 17,9%). Mia³o to zapewne zwi¹zek z

wiêksz¹ przyswajalnoœci¹ tych roœlin jako pokarmu dla

chrz¹szczy chrab¹szczy. Natomiast u chrz¹szczy kar-

mionych liœæmi brzozy i olszy nast¹pi³ istotny spadek

masy cia³a, odpowiednio o 32,3% (test Tukeya: P =0,0006)

i 29,8% (test Tukeya: P =0,0055).

W okresie od 6 do 13 maja œrednia masa cia³a za-

równo samic, jak i samców ¿eruj¹cych na liœciach dêbu,

grabu i brzozy nie ró¿ni³a siê istotnie ( P> 0,05). Mog³o

byæ to spowodowane sk³adaniem jaj przez samice ¿eru-

j¹ce na liœciach dêbu i zwi¹zanym z tym obni¿eniem

masy cia³a.

W badaniach nad p³odnoœci¹ samic chrab¹szcza ka-

sztanowca, nastêpnego dnia po prze³o¿eniu samic do

kloszy z ziemi¹ i odpowiedni¹ roœlin¹ stanowi¹c¹ po-

karm zaobserwowano, ¿e szeœæ z dziesiêciu samic ¿e-

ruj¹cych na liœciach dêbowych zagrzeba³o siê w ziemi w

celu z³o¿enia jaj. Przez kolejne dwa dni zagrzeba³y siê

nastêpne trzy samice, a ostatnia – po 10 dniach. Spoœród

Tabela 1. P³odnoœæ samic ¿eruj¹cych na dêbie

Table 1. Fecundity of females feeding on oak leaves

Nr samicy

No female

Liczba jaj w z³o¿u:

Number of eggs

in egg mass:

Ogólna liczba

z³o¿onych jaj

Total number

of laid eggs

III

D. Woreta et L. Sukovata / Leœne Prace Badawcze, 2010, Vol. 71 (2): 195–199.

199

niem by³a niska p³odnoœæ samic karmionych liœæmi gra-

bu oraz brak jaj w kloszach z samicami karmionymi

liœæmi brzozy, mimo tego, ¿e chrab¹szcze doœæ chêtnie

¿eruj¹ na tych gatunkach drzew.

G³ównym czynnikiem decyduj¹cym o akceptowal-

noœci smakowej roœlin s¹ cukry, wystêpuj¹ce powszech-

nie w tkance liœciowej i bêd¹ce najwa¿niejszym sk³ad-

nikiem pokarmowym (Harborne 1997). Innymi po¿¹-

danymi sk³adnikami s¹: azot (bia³ko lub wolne amino-

kwasy), witaminy i fosfolipidy oraz mikroelementy i

sterole. Jednak na wybór roœlin jako pokarmu mog¹ mieæ

wp³yw zupe³nie inne zwi¹zki, ni¿ te, które decyduj¹ o

przyswajalnoœci pokarmu i jego wp³ywie na prze¿y-

walnoœæ i p³odnoœæ. Gottschalk (1957), przyk³adowo,

wykaza³, ¿e nawil¿anie liœci roœlin roztworami tanin lub

sacharozy zazwyczaj powoduje zwiêkszenie intensyw-

noœci ¿erowania przez imagines chrab¹szcza majowego.

Rozpoczête badania nale¿y kontynuowaæ na wiêkszej

liczbie gatunków drzew leœnych w po³¹czeniu z analiz¹

chemiczn¹ liœci, w celu poszukiwania zale¿noœci œmier-

telnoœci, p³odnoœci itp. od zawartoœci poszczególnych

grup zwi¹zków w pokarmie.

œredniej masy cia³a samic ¿eruj¹cych na pozosta³ych

gatunkach drzew. Istotn¹ ró¿nicê w œredniej masie cia³a

samic karmionych liœæmi dêbu stwierdzono ju¿ po

dwóch dniach od rozpoczêcia hodowli. Wbrew oczeki-

waniom, œrednia masa cia³a samców w ci¹gu pierwszych

6 dni, we wszystkich wariantach doœwiadczenia, zmniej-

szy³a siê, zw³aszcza w przypadku samców karmionych

liœæmi brzozy i olszy, gdzie ró¿nice by³y statystycznie

istotne.

Wiêkszoœæ (90%) samic ¿eruj¹cych na liœciach dêbu

z³o¿y³o jaja (od 15 do 68 szt., œrednio 37,4 szt.), a na

liœciach grabu – tylko 1%. Samice karmione liœæmi brzo-

zy i olszy nie z³o¿y³y jaj w ogóle. Liœcie dêbu okaza³y siê

najlepszym pokarmem dla chrab¹szczy, co korzystnie

wp³ynê³o na d³ugoœæ ich ¿ycia, prze¿ywalnoœæ, przyrost

masy cia³a i p³odnoœæ. Natomiast zdecydowanie nie-

korzystne warunki do rozwoju mia³y chrz¹szcze chra-

b¹szcza kasztanowca ¿eruj¹ce na olszy.

Podziêkowania

5. Podsumowanie

Pragniemy podziêkowaæ mgr. in¿. Robertowi Wol-

skiemu z Zak³adu Ochrony Lasu Instytutu Badawczego

Leœnictwa za pomoc w pracach laboratoryjnych.

W przeprowadzonych badaniach okreœlono d³ugoœæ

¿ycia, przyrost masy cia³a chrz¹szczy chrab¹szcza ka-

sztanowca oraz p³odnoœæ samic karmionych liœæmi dêbu

szypu³kowego, grabu zwyczajnego, brzozy brodawko-

watej i olszy czarnej.

Œrednia d³ugoœæ ¿ycia samic chrab¹szczy karmio-

nych liœæmi dêbu wynios³a 23,6 dnia, brzozy – 20 dni,

grabu – 19,3 dnia, a olszy – 11,1 dnia. Samce ¿y³y krócej

ni¿ samice. Tylko w przypadku samców karmionych

liœæmi dêbu œrednia d³ugoœæ ¿ycia by³a d³u¿sza ni¿ sa-

mic. Generalnie prze¿ywalnoœæ zarówno samców, jak i

samic by³a najwiêksza na dêbie, natomiast na olszy

œmiertelnoœæ samców chrab¹szcza kasztanowca osi¹gnê³a

100% ju¿ po 10 dniach, a samic po 15 dniach. Naj-

bardziej znacz¹ce zmiany masy cia³a zaobserwowano w

ci¹gu pierwszych 6 dni obserwacji. Najwiêkszy przyrost

œredniej masy cia³a odnotowano w przypadku samic

¿eruj¹cych na dêbie, a najmniejszy – na brzozie i olszy.

Ró¿nice te by³y statystycznie istotne. Œrednia masa cia³a

samic karmionych liœæmi grabu nie ró¿ni³a siê istotnie od

Literatura

G³owacka B. (red.) 2009. Œrodki ochrony roœlin oraz produkty

do rozk³adu pni drzew leœnych zalecane do stosowania w

leœnictwie w roku 2010. Instytut Badawczy Leœnictwa,

Analizy i raporty, 13, 60 ss.

Gottschalk C. 1957. Untersuchungen über die Wirkung

verschiedener Substanzen als Lock- oder Frassstoff auf

einige Insektenarten. Beiträge zur Entomologie , 7 (1/2):

177–179.

Harborne J.B. 1997. Ekologia biochemiczna. Wydawnictwo

Naukowe PWN, Warszawa, 351 ss.

Ro¿yñski F. 1926. W sprawie walki z chrz¹szczem majowym

( Melolontha vulgaris ). Przegl¹d Leœniczy , 1: 32–38.

Sierpiñski Z. 1975. Wa¿niejsze owady – szkodniki korzeni

drzew i krzewów leœnych. Warszawa, PWRiL, 222 ss.

Woreta D., Wolski R., Jab³oñski T. 2009. Szkodliwe owady w

lasach w 2008 roku oraz prognoza ich wystêpowania w

2009 r. G³os Lasu , 5: 5–8.

Praca zosta³a z³o¿ona 14.09.2009 r. i po recenzjach przyjêta 20.10.2009 r.

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: