0073-0396-Cz 2.pdf

Cz´Êç II

Geologia

Redaktorzy: Andrzej Banaszak, Marian BanaÊ

Autorzy:

Jan Dàbski – KGHM Polska Miedê SA Lubin

Adam Dunaj – Agencja Badaƒ Spo∏ecznych i Marketingowych Legnica

Marek Markiewicz – KGHM Polska Miedê SA Lubin

Jan Paêdziora – emeryt

Andrzej Rydzewski – Paƒstwowy Instytut Geologiczny Warszawa

Stanis∏aw Siewierski – KGHM Polska Miedê SA Lubin

2.1. BUDOWA GEOLOGICZNA MONOKLINY PRZEDSUDECKIEJ

Jerzy K∏apcinski, Tadeusz Marek Peryt

Monoklina przedsudecka od po∏udniowego zachodu graniczy z blokiem przedsu-

deckim, a od pó∏nocnego wschodu z synklinorium szczeciƒsko–∏ódzkim. Na zachodzie

∏àczy si´ z peryklinà ˚ar, na wschodzie przechodzi w monoklin´ Êlàsko–krakowskà

(rys. 2.1.1, 2.1.2). Pod∏o˝e monokliny zbudowane jest ze starszych ska∏ krystalicznych

(proterozoik) i ska∏ osadowych nale˝àcych do karbonu (patrz rozdz. 2.4). Powy˝ej wy-

st´pujà osady permu i triasu. Le˝à one monoklinalnie z niewielkim upadem ku pó∏noc-

nemu wschodowi (rys. 2.1.3). W po∏udniowo–wschodniej cz´Êci monokliny, w regionie

opolskim osadzi∏y si´ utwory górnej kredy zalegajàce dyskordantnie na triasie i permie

lub na starszych ska∏ach bloku przedsudeckiego. Na osadach permo–mezozoicznych le-

˝à niezgodnie utwory trzeciorz´du i czwartorz´du.

Stratygrafia, litologia

Perm

Na monoklinie przedsudeckiej utwory permu reprezentowane sà przez osady czer-

wonego spàgowca i cechsztynu.

Czerwony spàgowiec

Utworzenie osadów czerwonego spàgowca przypada na schy∏ek orogenezy wary-

scyjskiej. Osady te wyrównywa∏y wielkie nierównoÊci morfologiczne powsta∏e pod ko-

niec karbonu i z poczàtkiem permu. Na monoklinie przedsudeckiej w czerwonym spà-

gowcu wyró˝nia si´ pi´tro dolne — autun i górne — sakson.

Autun

Autun w po∏udniowej cz´Êci regionu lubiƒsko–g∏ogowskiego jest wykszta∏cony

w postaci zlepieƒców podstawowych, piaskowców brunatnoczerwonych, ∏upków bru-

natnoczerwonych, zlepieƒców kwarcytowych oraz ska∏ wulkanicznych. Zlepieƒce pod-

stawowe majà niedu˝à mià˝szoÊç — do kilku metrów. Sà zbudowane z otoczaków am-

fibolitu, gnejsu, kwarcytów, ∏upków krzemionkowych oraz innych ska∏ spojonych

materia∏em ilasto–piaszczystym i wapnistym barwy brunatnoszarej, w wy˝szej cz´Êci

brunatnoczerwonej. Nad zlepieƒcami pojawiajà si´ piaskowce brunatnoczerwone

o mià˝szoÊci do kilkunastu metrów, rzadziej wi´kszej. Na nich spoczywajà ∏upki bru-

natnoczerwone o doÊç wyraênej oddzielnoÊci p∏ytkowej. Spotyka si´ w nich fragmenty

skorupiaków. Powy˝ej wyst´pujà zlepieƒce kwarcytowe zawierajàce otoczaki ska∏ osa-

dowych, a tak˝e metamorficznych. Na zlepieƒcach ponownie osadzi∏y si´ piaskowce

brunatnoczerwone, a nast´pnie ∏upki brunatnoczerwone. Mià˝szoÊç górnych zlepieƒ-

ców, piaskowców i ∏upków dochodzi do kilkunastu, rzadziej do kilkudziesi´ciu me-

trów. Wy˝sza cz´Êç autunu jest reprezentowana przez ska∏y wulkaniczne — ryolity

oraz tufy ryolitowe barwy brunatnoszarej, z licznymi szczelinami wype∏nionymi kalcy-

Monografia KGHM Polska Miedê SA

K – kreda

J – jura

T – trias

P – perm

D – dewon

Cm–D∏ – kambr, ordowik, sylur, dewon

Pt – proterozoik

Rys. 2.1.1. Mapa geologiczna monokliny przedsudeckiej bez utworów kenozoicznych

(wg Po˝aryskiego 1979)

t – turon; c– cenoman; cn – koniak; s – santon; J 1 , J 2 , J 3 – jura dolna, Êrodkowa, górna; re – retyk; k – keiper;

m – wapieƒ muszlowy; p – pstry piaskowiec; P 1 , P 2 – perm dolny, górny; V

– granitoidy waryscyjskie;

Pt 2 – proterozoik górny

tem. Zawierajà one fragmenty ∏upków brunatnych i kryszta∏y kwarcu. WÊród ska∏ wul-

kanicznych miejscami wyst´pujà brekcje ryolitowe. Mià˝szoÊç wulkanitów w po∏udnio-

wej cz´Êci regionu lubiƒsko–g∏ogowskiego jest niewielka, rz´du kilkunastu do kilku-

dziesi´ciu metrów i wzrasta w kierunku pó∏nocnym i pó∏nocno–zachodnim.

W pó∏nocno–zachodnim obszarze monokliny przedsudeckiej w dolnej cz´Êci wulkani-

tów wyst´pujà trachybazalty i trachyandezyty, a dopiero na nich le˝à ska∏y ryolitowe

(Juroszek i in. 1981; K∏apciƒski i in. 1988). W rejonie Nowej Soli i Zielonej Góry ska∏y

wulkaniczne osiàgajà mià˝szoÊç kilkaset metrów (K∏apciƒski 1971). W pó∏nocnej cz´Êci

monokliny przedsudeckiej poszczególne ogniwa ska∏ osadowych wyklinowujà si´ lub

przechodzà w zlepieƒce, miejscami podÊcielajàce wulkanity. W kierunku po∏udnio-

wo–wschodnim zarówno utwory osadowe jak i ska∏y wulkaniczne autunu zanikajà.

Sakson

Na ska∏ach wulkanicznych lub na starszym pod∏o˝u le˝y seria piaskowców brunat-

noczerwonych nale˝àca ju˝ do saksonu. Lokalnie u podstawy tej serii wyst´pujà zle-

pieƒce reprezentowane przez otoczaki ska∏ wulkanicznych (trachybazalty, trachyande-

zyty, ryolity). Piaskowce brunatnoczerwone sà drobno– i Êrednioziarniste, miejscami

gruboziarniste. Zawierajà ziarna glaukonitu ciemnozielonego. Spotyka si´ w nich prze-

Rys. 2.1.2. Mapa strukturalna spàgu cechsztynu na monoklinie przedsudeckiej

(wg. Z. Deczkowskiego i I. Gajewskiej, niepublikowane)

1. izochipsy spàgu osadów cechsztynu; 2. zasi´g osadów cechsztynu; 3. zasi´g osadów cechsztynu ograniczony strefà uskokowà; 4. uskoki

Tab. 2.1.1. Podzia∏ litostratygraficzny cechsztynu na monoklinie przedsudeckiej (na podstawie K∏apciƒskiego 1971, 1984 i Peryta 1981)

Cyklotem PZ1 (Z1 Werra)

anhydryt górny

najstarsza sól kamienna

anhydryt dolny

wapieƒ cechsztyƒski

∏upek miedzionoÊny

wapieƒ podstawowy i dolomit

graniczny

Cyklotem PZ2 (Z2 Stassfurt)

anhydryt kryjàcy

starsza sól kamienna kryjàca

starsza sól potasowa

starsza sól kamienna

anhydryt podstawowy

dolomit g∏ówny

Cyklotem PZ3 (Z3 Leine)

m∏odsza sól kamienna

(z m∏odsza solà potasowà)

anhydryt g∏ówny

szary i∏ solny i dolomit p∏ytowy

Cyklotem PZ4 (Z4 Aller)

i∏o∏upek brunatny górny

najm∏odsza sól kamienna

anhydryt pegmatytowy

i∏o∏upek brunatny dolny

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: