Rodziewiczówna Maria - Klejnot.pdf - Klejnot (czyta R. Nadrowski) - magdat3

Maria Rodziewiczówna

Klejnot

I Szymon Łabędzki płynął juŜ godzinę, nikogo nie napotkawszy na

wodnym szlaku. Czas i pora nie były zachęcające do wycieczki: późna

jesień i późny zmierzch, chłód i ciemno×Ź. Pamięcią i nawyknieniem

moŜna się było tylko kierowaŹ, bo woda, niebo, ziemia były jedną

płachtą siwą, tak je mgły zasnuły i spoiły. WilgoŹ przejmowała do

ko×ci, a czasem, gdy słaby powiew poruszył opary, przewalały się

leniwie, przybierając postacie fantastyczne wiedźm, choroby i

×mierci. Na wydrąŜonym pniu stojąc i wiosłując, Szymon Łabędzki takŜe

do widma był podobny, tak miarowo i bez szelestu i powoli popychał

swe pierwotne czółenko, tak milczał i poruszał się naprzód, jakby w

mgle czy chmurach płynął. Wkoło panowała tak zupełna cisza, jaką

tylko na tej wodnej pustyni przynosi jesień zbierając ptactwo,

spędzając ryby na głębie, a my×liwych i rybaków do zagród i ognisk

domowych. Szymon, który rybakiem i my×liwym był z tradycji rodowej i

osobistego powołania, słuch wytęŜał, oczami szperał wokoło i nic nie

znajdował, co by rozerwało monotonię podróŜy. Niekiedy tylko

"pławica" jego otarła się o łozę nadbrzeŜną lub z wiosła plusnął w

wodę szmat zagarniętych mimochodem porostów. Pomimo nawyknienia,

zahartowania i znajomo×ci takich dróg Szymona powoli ogarniał smutek

i przymus. Nie lękał się, ale było mu nieswojo. Chciał dla otuchy

za×piewaŹ, zagwizdaŹ, a milczał przytłoczony grozą i ponuro×cią tego

bezludzia. Chłop w takich razach jest niefrasobliwy i obojętny, bo

nie my×li duŜo. Szymon był nieustraszony, a dręczyło go, bo

rozmy×lał. Rozmy×lał zrazu o niebezpieczeństwie zatonięcia, walki z

falą w nie×wiadomo×ci brzegu i miejsca, rozmy×lał potem o febrze i o

gorączkach, które w tych mgłach się lęgną; a wreszcie, rozdraŜniony,

wpadł w fantazję i wszystkie ba×nie, słyszane u komina w chatach,

przyszły mu na pamięŹ: i widział w×ród oparów topielice i zwodne

dziewki, co wiodą na manowce i trzęsawiska, wodzą po wertepach do

rana. Zdało mu się, Ŝe płynie bez końca, noc całą, Ŝe zbłądził. AŜeby

się uwolniŹ od nadchodzącej trwogi, sięgnął w zanadrze swej siwej

kurty i wydobył zegarek. Ale nic dostrzec na nim nie mógł; więc,

znowu zachowując tysiąc ostroŜno×ci, by nie straciŹ równowagi,

zapalił papierosa. Przy tej iskierce ×wiatła zobaczył godzinę,

uspokoił się: nie stracił czasu. W tej chwili gdzie× z boku, we mgle,

rozległ się głos kobiecy: - Ho, ho! OstroŜnie tam! - Ho, ho! -

odkrzyknął z otuchą, rzeźwiejąc na dźwięk ludzkiej mowy. Drugie

czółno zbliŜało się, ale go widaŹ nie było, tylko ten sam kobiecy

głos ozwał się wyraźniej: - Kto tam? - Szymon Hreczany! - odparł. - A

wy kto? - Dobry wieczór! Ja z Dubinek, Antolka Adamowa. - Dobry

wieczór. A was co wygnało z domu w taką porę? - Szukałam gęsi.

My×lałam, Ŝe na Połoni znajdę, a te szelmy zawędrowały na Wir i tak

mi czas zszedł. Dziadu× pewnie w strachu. - I nie dziw. śmiertelna

dzi× pora. - I was nie ochota teŜ wygnała - zagadnęła po chwili, a

była tak blisko, Ŝe juŜ sylwetkę jej ciemną rozpoznaŹ mógł obok swej

siwej pławicy. - SłuŜba! - odparł lakonicznie. - Do Dubinek wam? -

Tak. My×lałem, Ŝem zbłądził w tumanie. - Ej, nie! íeby×cie i nie

chcieli, to was woda sama zaniesie. Z prądem droga. Czy to na

zaręczyny ×pieszycie? - Na zaręczyny? Czyje? - A toŹ waszą Weronkę za

Makarewicza wydają. - Pierwszy raz słyszę. Za tego koniokrada, opoja.

- A cóŜ? - za×miała się szyderczo i urwała. I on milczał, nierad z

siebie, Ŝe mu się ten okrzyk wyrwał o sprawach rodzinnych wobec

ledwie znanej dziewczyny z za×cianka. Ona, prosta i prawdomówna jak

pierwotna natura, ciągnęła po chwili dalej przykre nowiny: -

Makarewicz bogaty, a proces kosztuje. Weronka teŜ nie od tego; więc,

jak to mówią, swój swego poznał i na piwo pozwał! Dzi× miały byŹ

zrękowiny u waszych tatków. íachnął się i porywczo odparł: - Nie mam

niejakich tam tatków ani to moja familia! - Ach, prawda, wy×cie się

swoich wyparli! Cuchnie wam za×cianek po malowanych stancjach

dworskich - roze×miała się szyderczo. - A cuchnie! - potwierdził

hardo, nie wdając się w dalszy spór. Dziewczyna niezraŜona, owszem

jakby podniecona jego niechęcią, mówiła znowu: - JednakŜe zbytnio

sobie nie ufajcie. Gromada wielki człowiek... - Ja teŜ nikogo nie

depczę, kto mi w drogę nie wchodzi; pilnuję swego i tyle! - Mnie to

jednako, co z wami będzie. Ni brat, ni swat, ale jeszcze z waszej

racji krew popłynie, to niezawodne, i dziadu× moŜe byŹ zamieszany do

×ledztwa. - Będzie słusznie, bo gdzie młodzi szaleją i popełniają

bezprawia i gwałty, starzy są winni i odpowiedzialni. Teraz kolej

oburzenia przyszła na dziewczynę. Podniesionym głosem, w którym

słychaŹ było co× na kształt szczęku wilka, zawołała: - Będziecie moŜe

mego dziadka uczyŹ... wy, dworski zaprzedańcze, zdrajco swojej krwi!

Dziadu× by wam mógł powiedzieŹ, co znaczy szlachecki klejnot i

hambicja, przez siedemdziesiąt lat cze×Ź swoją i honor zachowując,

nie tak jak wy, co w obroŜy dworskiej chodzicie od dziecka! Co wy?

Ogar pański! Szymon słuchał cierpliwie i nic nie odrzekł. To

milczenie, pogardliwe czy lekcewaŜące, oburzyło dziewczynę. - Nie

raczycie odpowiedzieŹ! Ja wiem! My dla was za głupi, za pro×ci! Z

paniczem tylko umiecie rozprawiaŹ, lizaŹ mu buty! Poczekacie na

zapłatę pańską! Po chwili milczenia Szymon trochę drwiąco spytał: - A

czy duŜo wymędliła w tym roku panna Antolka? A kapusta obrodziła?

Dziewczyna chwilę zamilkła, zdziwiona nagłym zwrotem rozmowy, potem

się opamiętała, Ŝe to szyderstwo było i lekcewaŜenie, i drŜącym

głosem od zło×ci odparła: - Lnu mi starczy na moje potrzeby, a

kapusty zbędzie nawet dla Ŝebraków, którym zabraknie cudzych ko×ci do

ogryzienia. - Dziękuję pannie Antolce i za proroctwo, i za obietnicę,

i za miłe towarzystwo! - zawołał Szymon skręcając w lewo. - To juŜ

pan nie do Dubinek? Trochę strach obleciał! - za×miała się

dziewczyna. - ByŹ moŜe. Panieńskie języki tamtejsze nadto ostre.

Trzeba ustąpiŹ, bo u×miercą czasem. Dziewczyna miała odpowiedź

gotową, drwiącą, ale poprzestała na cofnięciu się nieprzyjaciela i

tylko pię×cią mu pogroziła w ciemno×ci. Gdzie on zawrócił? pomy×lała.

To pro×Ź (przesmyk wodny) do Dubinek chłopskich, nigdzie dalej!

CzyŜby do dziewek tamecznych zaglądał? A moŜe panicza udaje... Na

wieczornice jeździ. Graf! (hrabia) Bodaj mu ostatni raz! Ale nie bez

racji on tu się wybrał i nie z dobrem jedzie! Trzeba donie×Ź o tym...

Silniej zaczęła wiosłowaŹ. Szymon tymczasem, skręciwszy w przesmyk,

takŜe Ŝywiej się ruszał. Szło mu widocznie o po×piech. Wojownicza

Antolka była jeszcze o wiorstę od "okolicy" szlacheckiej, gdy on juŜ

wylądował na piaszczystym "wodopoju", przy wielkiej szarej wsi

nadwodnej. Pławicę swoją na piasek wyciągnął, wyjął z niej strzelbę i

pas z ładunkami, i wszedł w ulicę wioskową, która, jak wszystkie

tameczne, schodziła i kończyła się w wodzie. * * * Niskie szare chaty

ciągnęły się w dwa rzędy, tak do siebie podobne, jak chaty bobrów;

gdzieniegdzie jeszcze ogień w nich połyskał, ogień czerwony i dymny,

ze smolnych drzazg. Szymon minął chat dziesiątek, opędzając się psom

i rachując siedziby, nareszcie na jedno podwórko zawrócił, zajrzał do

izby przez malutkie okienko i do drzwi zakołatał. Gwar i ×piewy w

chacie na chwilę ucichły, kto× się poruszył, wyszedł do sieni i drzwi

otworzył. - Sława Bogu! - pozdrowił Szymon. - Na wieki! - odparł

chłop tonem szacunku i usunął się na bok. - Ojciec w domu? - Doma, na

wasze rozkazy! - odparł chłop. - To i dobrze! Zabiorę go zaraz! - O,

a gdzie to? - Wiadomo gdzie! - odparł Szymon ramionami ruszając. -

Aha, do okolicy. To i ×wiadkowie potrzebni? - A jakŜe. Czterech

tęgich chłopów, bo i bitwa byŹ moŜe. Na to hasło chłop się roze×miał

rado×nie, oczy mu zabłysły drapieŜnie. Rzucił się do drzwi chaty,

otworzył je przed Szymonem i zawołał: - Tatusiu, pan nadle×ny "za

dziełem" do was! Ja skoczę po setnika * i ×wiadków. setnik - człowiek

mający nadzór nad stu ludźmi. Szymon stanął w progu, jaskrawo

o×wietlony czerwoną łuną łuczywa palącego się w×ród chaty w Ŝelaznym,

wiszącym koszu. Fantastyczne to ×wiatło źle i nierówno rozja×niało

izbę wielką i czarną, pełną aŜ po brzegi ludzkiego mrowia. Ławy

wokoło obsiadły kobiety z przą×nicami, przewaŜnie młode, biało

odziane; na ×rodku izby bawiła się gromadka dzieci, po kątach

szarzały postacie męŜczyzn, bezczynnie siedzących i odpoczywających

po dziennym trudzie. Tylko u progu mały parobczak plótł z łozy

więcierz na ryby, a u komina na zydlu dziad, siwy jak gołąb, strugał

noŜem wrzeciona. Gwarno musiało tu byŹ i ×piewno, bo gdy Szymon się

ukazał, jeszcze u×miechy znaŹ było na twarzach, jeszcze ostatnie echo

przeciągłej pie×ni poleskiej drŜało w powietrzu; ale na jego widok

wszystko ucichło i czekało i słuchało, wlepiwszy weń oczy trochę

trwoŜne, trochę nie×miałe. On, obyczajów i stosunków tej chaty snadź

×wiadomy, wszedł schylając w progu swą olbrzymią postaŹ i

rozejrzawszy się spytał: - Czy baby nie ma? - Jestem! - odparł zza

pieca gruby głos. - Sława Bogu. Przyszedłem po waszego Makara. Z kąta

ruszył się chłop barczysty, moŜe czterdziestoletni, ale zamiast się

odezwaŹ, podniósł teŜ do pieca oczy i czekał, zda się, rozkazu. -

Makar, idźŜe, synku, z panem! - ozwał się gruby głos niewidzialnej

istoty. A zaraz potem: - Tekla, podaj panu zakąskę! Zróbcie mu

miejsce pod obrazami! PięŹ bab usunęło się z ław, Ŝwawo spełniając

rozkaz, a od jednej kądzieli wstała dziewczyna ×liczna, młoda, gibka,

a błysnąwszy na go×cia gorejącymi źrenicami, wyszła do komory po

jadło i napitek. Szymon usiadł i gdy pokorny Makar ubierał się przy

pomocy Ŝony, jął rozmawiaŹ z niewidzialną władczynią chaty. - Na

Dubinki pojedziemy z ludźmi, dzisiaj znowu siedem dębów w lesie mi

ukradli. Krótki szyderczy u×miech mu odpowiedział. - Kto, moŜe

Makarewicz? - spytała. - Zapewne, ale zresztą tam kaŜdy to potrafi. -

O, Makarewicze najlepsi! U nich wszystko przepada. I dusze ich

przepadłe. Wychyliła się ku ×wiatłu łuczywa, które ubarwiło czerwono

jej twarz ×niadą, suchą, o profilu orlim. Miała na ledwie siwiejących

włosach zawój biały, spod którego młodzieńczo jeszcze błyskały oczy

czarne, przenikliwe, surowe. Spojrzała ku nadle×nemu i wytrząsając o

krawędź pieca fajeczkę rzekła: - Mnie nazywają Wilczyca. Mało kogo

lubię z cudzych; mało do kogo zagadam, nikogo nie goszczę. Panu to

moŜe ×miech sprawi, ja panu powiem, Ŝe ja pana jednego honoruję.

Chłopski honor dla Lacha - to ×miech! - Nie ×miech! Dziękuję wam! -

odparł powaŜnie. Baba kiwnęła głową protekcjonalnie i mówiła dalej: -

A honoruję ja panu za to, Ŝe pan pierwszy nie zląkł się Dubinek i

choŹ to wasza krew i swojactwo, sam jeden za prawdę chciał stanąŹ.

Szkoda was, bo głową to nałoŜycie, ale cze×Ź wasza i sława junaka

warte honoru, i póki Wilczyca Ŝywa, mój ród cały będzie na wasze

słuŜby. Słyszeli chłopcy? - zakończyła głos podnosząc. - Słyszelim! -

odpowiedział zgodny pomruk wszystkich męskich głosów. W tej chwili

piękna Tekla wniosła z komory i postawiła przed go×ciem flaszkę

wódki, ser i kiełbasę. Szymon oczy na nią podniósł i spotkali się

wzrokiem jak dobrzy znajomi. U×miech rozja×nił twarz dziewczyny, a on

jej głową skinął na powitanie. Potem zwrócił się do baby na piecu. -

Przypijcie do mnie! - rzekł. - Niech Makar wypije - odparła. Rozkaz

ten syn spełnił skwapliwie, a tymczasem Tekla, o róg pieca oparta,

stała bezczynnie, zadumanych oczu nie spuszczając z go×cia. Dziwny to

był ten zachwyt, bo Szymon Łabędzki ze swą twarzą pooraną przez ospę,

czarny, ×niady, nie był typem piękno×ci. Był w nim wyraz piękny

otwartej, szczerej natury i nieustraszonej prawo×ci, więc tym

bardziej dziw był, Ŝe dziewczyna chłopska wyraz ten upodobała.

Zapatrzona tak stała, aŜ z ciemnego pieca wysunęło się ku niej

wrzeciono i trąciło ją w ramię. Dziewczyna drgnęła i podniosła tam

wzrok wylękły. Baba groziła jej wrzecionem. Nie rzekła słowa, ale

Tekla zrozumiała i szybko wróciła do swej kądzieli. Nikt tego epizodu

nie spostrzegł, bo kobiety rozpoczęły gromadny rozhowor o nieprawo×ci

szlachty Dubinek i o domniemanym złodzieju dębiny. Drzwi rozwarły się

w sieni, rozległ się tupot nóg, głosy, i do izby wszedł młody

parobczak, syn Makara, prowadząc zwerbowanych setnika i dziesiętnika.

- Gotowe! - zawołał. - Ale za fatygę to i mnie ze sobą zabierzcie.

MoŜe będzie i bójka! W koszuli tylko i bosy, z rozwianą płową

czupryną, z błyszczącymi oczami rwał się do bójki jak brytan młody.

Makar jak zwykle ku matce spojrzał. - Ano, niechby szedł. Ja nie

silny - mruknął. - Niech idzie! - odparła baba. Parobczak u×miechnął

się rado×nie, rzucił się po odzieŜ i obuwie, a Makar, rozweselony

wódką, zawołał na Ŝonę, by mu z bodni * przyniosła pieczęŹ urzędową i

medal. bodnia - beczka o zamykanym wieku. - Ja nie silny, ale mój

znak pleców nie zastąpi. Ni pałką, ni pańską strzelbą nie przewojowaŹ

pieczątki. Nu, gotowe. MoŜem i×Ź, panie. Wyszli, poŜegnawszy tylko

babę na piecu. Zaraz w progu ciemno×Ź ich ogarnęła tak nieprzebita,

Ŝe jeden drugiego nie widział. Deszczyk teraz uczynił się z mgły,

drobny, przenikliwy, chłodny. - Złodziejska noc! - mruknął który× z

chłopów. - I wilcza! - za×miał się syn Makara z dumą, bo ich we wsi

wilkami zwano. Więcej się nikt nie odezwał. Szli cicho, niewidzialni,

do rzeki.. Tam rozległo się parę uderzeń wioseł o brzeg łodzi, potem

plusk wody i przepadli jak bobry w dzikim gąszczu łóz i tataraków. Do

łódki Szymona wsiadł Ihnat, syn Makara, na dnie przykucnął i uwaŜał

to za zupełnie słuszne, aby wła×ciciel sam wiosłował. Wziął tedy w

opiekę strzelbę le×niczego, otulił kurki połą siermięgi * i rozpoczął

rozmowę: siermięga - wierzchnie ubranie z grubego samodziału;

sukmana. - To pan sam szkodę znalazł? - Nie, znalazł Denys, straŜnik,

ale się bał sam do Dubinek naraŜaŹ, bo mu przeszłego piątku

Makarewicz dwa zęby wybił. - O! Ja bym mu za to szczęki połamał! Ale

Denys to tchórz. Wiadomo, taki, co pisaŹ umie z naszych, rozumie się,

to juŜ trus i kaleka! Szymon się u×miechnął. - Pisanie nikomu nie

szkodzi. W innych stronach to i na pokaz nie znajdziesz

niepi×miennego chłopa, a przez to bogaci! - Oho! To nie dziw. Pisanie

nauczy wszelakiego szachrajstwa i sądzenia, i fałszowania, a tym

najprędzej bogactwo zbierzesz. Ale takie bogactwo nie pasuje chłopu

prawdziwemu. Uh, znam ja pi×miennych. Tekli ojciec zaszedł daleko

pisaniem! Niechta przepadnie! - Nie ma o nim wie×ci? - Chwała Bogu,

nie! A do kogoŜ by się dowiadywał, jak ciotka umarła? A moŜe teŜ i on

juŜ zdechł w katorgach. Nie daj BoŜe, by wrócił. Zamy×lił się chwilę

i spytał: - A nie widział kto pana po drodze? Nie mają oni tam

donosu? - Spotkałem Antolkę Adamową na rzece! Ihnat splunął. - To i

nasz trud przepadł, bo ona doniesie i drzewo zagrabią na amen! Było

panu przyczaiŹ się przed nią - zawołał frasobliwie. - Jeszcze ta

przede mną nic się nie ukryje! - rzekł hardo Szymon. - Nie błądzimy?

UwaŜasz? Ihnat rozejrzał się w prawo i lewo, rękę kilkakrotnie do

wody zanurzył, pociągnął nosem powietrze jak wyŜeł. - Nie - odparł. -

Za drogą jedziemy. Ojciec na przedzie, za nami stolnik z Michałkiem,

a wy naprzeciw Dubinieckich juŜ wygonów. - Skąd ty to wiesz? - Ano,

wiatr mamy w plecy, to czuję stamtąd dym fajki. To nie od ojca, bo u

nas oprócz baby nikt nie pali tytuniu, a płyniemy pod prąd i

uchwyciłem stamtąd łupinę "harbuzika", a widziałem w chacie, Ŝe

Semen, co z ojcem płynie, harbuziki łuskał. Ot i wiem! - Dobrze u

was, póki baba Ŝyje i rządzi. Jak jej nie stanie, gorzej będzie. -

Daj jej BoŜe długie lata. Baba jak sokół mądra, a potem, to juŜ

rozporządziła, jak ma byŹ. - No, jakŜe? - zagadnął Szymon ciekawie. -

A tak: jest oprócz ojca czterech braci. Nie podzielą się, tylko dla

kobiet i dzieci drugą chatę postawią, bo z bab najgorsze swary. Dobro

zostanie wspólne, a prawo baby i jej władzę weźmie najstarszy, Ustyn,

stryj kulawy, więc do roboty niesposobny, a głowę mądrą mający. On

juŜ i teraz babie pomaga. - Nie ma go doma? Nie widziałe×? - Nie ma,

pojechał na Pokrowski jarmark z towarem. - A jakŜe będzie, gdy który

nie zechce w gromadzie byŹ albo Ustyna słuchaŹ. - Jest i na to

postanowienie. Taki buntownik dostanie tysiąc rubli gotówką i wyrzec

się musi za siebie i swoje pokolenie dziedzictwa, i nawet swojactwa

zresztą. Baba wszystko obmy×liła. - Prawda, Ŝe sokół_baba. Pieniędzy

u was juŜ pewnie wiele się zebrało? - Pewnie! Gromada wielki

człowiek. Co wiosny dwunastu z naszej chaty idzie na flisów.

Pieniądze baba zabiera, to prawda; ale co my do domu naniesiemy jadła

z naszej ordynacji, * co łyk, co róŜnego zapasu zrobimy po drodze! W

kompanii zapas się zbiera! Potem do sianokosu stajemy gromadą, bo i

kobiet zbierze się z dziesiątek, więc siana ×wiat przekosimy i bydła

huk mamy przez to. A dzieci, to aŜ się roi w chacie. Co mniejsze, to

ich baba dogląda, co starsze, to im nie da próŜnowaŹ. Od maleństwa to

nawyknie do przemy×lno×ci i zajęcia. Chłopaki na rzece jak kaczki za

rybą, dziewczątka w lesie za grzybami i jagodami, pastuszków nie brak

do ptactwa, a baba wszelkiej rzeczy porę zna; czy manna, czy orzechy

- nic jej nie ucieknie, ze wszystkiego musi korzy×Ź mieŹ. Dzieci do

niej nigdy nie mogą z próŜnymi rękami wróciŹ, bo bije... oj, bije

tęgo! Więc się to nauczy porządku upatrywaŹ, na swawolę i próŜniactwo

nie ma czasu. Taką kaŜdy po kolei szkołę przejdzie pod jej ręką, aŜ

zwyknie, i juŜ potem sam inaczej nie potrafi. ordynacja - majątek

ziemski. - Sokół_baba - powtórzył Szymon. W tej chwili w ciemno×ci i

ciszy rozległ się huk strzału. Nabój grubego ×rutu przeleciał obok

głowy le×niczego i posypał się z pluskiem w rzekę. Łódka zachybotała

się mocno; gdy oszołomiony Szymon się obejrzał, Ihnata w niej nie

było. Na przedzie, za nim rozległy się głosy, nawoływania i wnet

wszystkie trzy czółna zbiegły się w gromadkę. - Ranili was, panie? -

zagadnął starosta. - Mnie nic, trochę ucho dra×nięte, ale wasz Ihnat

przepadł! - Nie moŜe byŹ! Od ×rutu? - flegmatycznie chłop spytał. -

Ani krzyknął, ani zaklął... jak od gromu! Nie moŜe byŹ! Wpadł w wodę

i z impetu gardło wodą zalał. Hej, Ihnat! - zawołał parę razy

bezskutecznie. Tedy i jego lęk zdjął wobec czarnej nocy i toni;

bezradnie obejrzał się wkoło. - Nu! Niech no mu się co stanie! -

zamruczał, w stronę niewidzialnego brzegu posyłając zajadłe

spojrzenie. - Trzeba go szukaŹ choŹ do rana, choŹ do ×mierci! -

zawołał Szymon zrzucając juŜ kurtę z siebie, by i×Ź w wodę po

towarzysza. - Łuczywa trzeba! - zawołał setnik. Wtem Makar syknął, by

się uciszyli. Ucha nadstawił, ręką w dal wskazał. Poprzez cięŜką mgłę

i deszcz przedarł się ku nim stłumiony, krótki skowyt wilka. Dwa razy

się odezwał i uciął. Tedy Makar ramionami podrzucił, w dłoń splunął,

za wiosło uchwycił i cichym szeptem rzekł: - Ruszaj no za swoją

sprawą. Mój wilczek na polowanie się wybrał. Zdobycz będzie! Ale

teraz cicho, panoczku, bo kto wie, ilu ich tam czatuje na was,

nasłuchuje głosu. - To juŜ drugi raz! - mruknął Szymon. - Oj, złe

strzelby w Dubinkach! Teraz, zda się, wszystko zamarło na rzece.

Chłopi przypadli do dna łódek, najlŜejszym szmerem nie zdradzając

swej obecno×ci, nieradzi skóry swej naraŜaŹ na ołów i ginąŹ jak

kaczki za Lacha. Jedną my×l wszyscy obracali w mózgu: na co i po co

ten Lach tak o cudze dobro zawzięty? Byli przed nim inni we dworze,

Ŝyli ludzie przy nich, doŜyli staro×ci, u pana zachowanie umieli

zachowaŹ i zebrali dla dzieci dostatki. Dwór przecie przez to nie

zuboŜał ani przepadł i teraz by dalej trwał bez zapalczywo×ci

Łabędzkiego. Trzy lata jak słuŜbę objął; Ŝe zrazu ostro stanął, nie

dziw, kaŜdy tym zaczyna; ale juŜ by pora była ustąpiŹ, zelŜeŹ, do

rozumu przyj×Ź! A on wciąŜ taki sam. Cudak się wyrodził czy tylko

sprytniejsty od tamtych i sekret utrzymaŹ umie! My×leli tak wszyscy,

ale dotąd nikt jeszcze się nie o×mielił słowa mu podsunąŹ ani przez

íyda, ani przez kobietę. Czekali nie rozumiejąc go, a respekt mając

wielki. Pod wierzbą, która swe bezlistne sploty pławiła w rzece,

Szymon swą łódkę zatrzymał i na brzeg wyskoczył. Zebrali się wkoło

niego w gromadkę, a on szeptem wydawał rozkazy, obejmując bez

protestu komendę. - Pójdziecie, starosto, z Semenem w prawo, my z

setnikiem w lewo. Od zagrody do zagrody przetrzą×niemy kąty, sami nie

budząc uwagi. Zejdziemy się przy krzyŜu, co ×ród osady stoi, i wtedy

na pewniaka ruszymy. Cicho i ostroŜnie, bo psy tu okrutne. Za×cianek

szlachecki, tak zwana w narzeczu miejscowym "okolica", składał się z

kilkunastu osad rozrzuconych bezładnie wokoło wody i boru w głębi.

Domki były większe od chłopskich chałup, a otaczały je sady owocowe i

warzywne ogrody okolone wysokimi płotami z łozy. W tym labiryncie i

ciemno×ci trudno się było zorientowaŹ, tym bardziej, Ŝe wrotka

wszystkie były szczelnie zaparte, budynki podobnieŜ, a kaŜdego

obej×cia strzegł kundys półdziki. Szczę×ciem dla sprawy Szymona

kundysy tej nocy rozdraŜnione były hałasem, który panował w jednej z

zagród. Rozlegały się tam ×piewy i krzyki, tupanie cięŜkich nóg i

dźwięki skrzypiec. Le×niczy z setnikiem przesadzili jeden i drugi

płot, szperali po gumnach i szopach, a psy wciąŜ ku hała×liwej

zagrodzie zwracały pyski i wyły do wtóru dzikiej uciesze. Pod węgłem

jednej stodoły, w słomie, setnik znalazł co× ukrytego. Było to

drzewo, ale lipowe. - To z grafskiego, od Niemców! - mruknął

obojętnie. Potem Szymon wyszperał w ciemnym kącie podwórza cały ul,

ale teŜ minął go obojętnie. Szlachta z Dubinek kradzieŜe le×ne

uprawiała jako proceder i zawód; więc kaŜdy z sąsiednich majątków

szukał swojej tylko własno×ci, o innych się nie troszcząc. W trzeciej

zagrodzie nic nie znaleźli. - Jednak stary Adam "najsprawiedliwszy" -

zauwaŜył setnik. - Dlatego, Ŝe jego wnuk tylko zwierzynę kradnie,

całe Ŝycie po cudzych lasach się włócząc, a dziewczyna, Antolka, nie

ma czasu ani sił tym się zająŹ. Och, taka sprawiedliwo×Ź! - mruknął

Szymon. - Ten Hipek ich strzela, jakby "co" znał! Onegdaj u mnie kunę

w sieni zastrzelił. A dziewczyna okrutnie "dowcipna" do wszelkiej

roboty. - Jędza! - krótko stre×cił swe zdanie Szymon. W czwartej

zagrodzie spłoszył ich pies; musieli długą chwilę przetrwaŹ

Rodziewiczówna Maria - Klejnot.pdf

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: