3.Tematyka Egzaminu Kwalifikacyjnego E1 w zakresie eksploatacji.doc

Tematyka egzaminu kwalifikacyjnego w zakresie

eksploatacji urządzeń, instalacji i sieci elektroenergetycznych.

- wybrane informacje praktyczne dla studentów Politechniki Radomskiej

(wg stanu prawnego na dzień 31.01.2004)

Radom, czerwiec– 2003

Korekta redakcyjna:-- luty-2004

Autor:

Mgr inż. Stanisław Bajson

Sprawdził i uzupełnił:

Dr inż. Jerzy Szymański, e-mail: js@elpol.biz

Spis Treści

1.      Podstawowe akta prawne.

2.      Wiadomości ogólne.

2.1. Napięcia i układy sieciowe.

2.2. Wpływ prądu elektrycznego na organizm ludzki.

2.3. Warunki środowiskowe.

2.4. Stopnie ochrony zapewnione przez obudowy [kod IP].

2.5. Klasy ochronności urządzeń elektrycznych.

2.6. Oznaczenia przewodów, przekroje przewodów ochronnych i połączeń wyrównawczych.

2.7. Granica zasięgu ręki. Strefy w łazienkach.

2.8. Stosowanie polskich norm.

3.      Ochrona przeciwporażeniowa

3.1. Rodzaje ochron przeciwporażeniowych.

3.2. Ochrona przed dotykiem bezpośrednim (ochrona podstawowa).

3.3. Ochrona przed dotykiem pośrednim (ochrona dodatkowa).

3.4. Zasada działania wyłączników różnicowoprądowych.

4.      Zasady wykonywania instalacji elektrycznych w budynkach.

5.      Informacje o innych instalacjach i urządzeniach elektroenergetycznych (zagadnienia wybrane).

5.1. Wykonywanie instalacji elektrycznych przemysłowych.

5.2. Ochrona odgromowa.

5.3. Ochrona przeciwprzepięciowa.

5.4. Ochrona przeciwpożarowa.

5.5. Instalacje elektroenergetyczne w strefach i przestrzeniach zagrożonych wybuchem.

5.6. Selekcja zabezpieczeń w instalacjach.

5.7.  Zasady wykonywania i eksploatacji linii kablowych.

6.      Organizacja pracy przy urządzeniach i instalacjach elektroenergetycznych.

6.1. Przepisy ogólne.

6.2. Prace wykonywane w warunkach szczególnego zagrożenia dla zdrowia i życia ludzkiego.

6.3. Polecenia pisemne i ustne.

6.4. Przygotowanie miejsca pracy i dopuszczenie do pracy.

6.5. Sprzęt ochronny i narzędzia pracy.

7.      Wytyczne postępowania przy uwalnianiu porażonych i poparzonych spod działania prądu.

7.1. Uwalnianie spod działania prądu.

7.2. Udzielanie porażonym pomocy przedlekarskiej.

7.3. Sztuczne oddychanie i reanimacja krążenia.

8.      Materiały źródłowe.

1.      Podstawowe akta prawne

1.1.     Ustawa z dn.7.07.1994r. – Prawo budowlane

Ustawa ta określa rodzaje budynków i budowli, samodzielne funkcje techniczne w budownictwie, prawa i obowiązki uczestników procesu budowlanego i organy państwowego nadzoru budowlanego. Dla elektryków istotny jest Art.62, w którym ustawodawca nakazuje dokonywania co najmniej raz na 5 lat kontroli, badań i pomiarów instalacji elektrycznych
i piorunochronnych w obiektach budowlanych. (Do ustawy wprowadzono 5 zmian).

1.2.     Ustawa z dn.10.04.1997r. – Prawo energetyczne ze zmianą z dn.26.05.2000r.

W ustawie podano m.in. ogólne zasady wytwarzania, przesyłu i rozdziału energii, zasady działania przedsiębiorstw energetycznych łącznie z ustalaniem taryf oraz zadania gmin w zakresie planowania zaopatrzenia w paliwa i energię.

1.3.     Ustawa z dn. 26.06.1974r. – Kodeks pracy (tekst jednolity z 1998r, Dz.U. 21/98 wraz z uzupełnieniami – ostatnie z 2002r. Dz.U 74/2002 i 135/2002).

Ustawa ta stanowiła podstawę do wydania wielu rozporządzeń Rady Ministrów dotyczących zasad bhp przy budowie i eksploatacji urządzeń elektroenergetycznych.

1.4.     Ustawa z dn.12.09.2002r. o normalizacji - Dz.U. 169/2002.

Ustawa ta określa cele i zasady normalizacji krajowej, cele i podstawy działania Polskiego Komitetu Normalizacyjnego oraz komitetów technicznych PKN.

Najważniejsze z ustawy są Art.5 i 7:

Art.5.3.          Stosowanie Polskich Norm jest dobrowolne

5.4.          Polskie Normy mogą być stosowane w przepisach prawnych po ich opublikowaniu w języku polskim.

7.1.          Wyroby spełniające wymagania Polskich Norm oznaczane są na zasadzie dobrowolności znakiem zgodności z Polską Normą pod warunkiem uzyskania certyfikatu zgodności upoważniającego do takiego oznaczenia.

1.5.     Rozporządzenie Ministra Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej z dn.28.04.2003r. w sprawie szczegółowych zasad stwierdzenia posiadania kwalifikacji przez osoby zajmujące się eksploatacją urządzeń, instalacji i sieci. (Dz.U. 89/2003).

W rozporządzeniu tym podano składy komisji kwalifikacyjnych, sposób przeprowadzania egzaminu i dokonano podziału urządzeń na trzy grupy, z których grupa pierwsza obejmuje sieci, urządzenia i instalacje elektroenergetyczne.

1.6.     Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dn.12.04.2002r. w sprawie warunków technicznych jakimi powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie (Dz.U. 75/2002).

Rozporządzenie wydane w oparciu o ustawę ”Prawo budowlane określa szczegóły, dotyczące podziału budynków, stref i odległości między nimi oraz omawia wytyczne i przepisy obejmujące wszystkie instalacje. W rozdziale (8) podano przepisy obejmujące instalacje elektryczne.

1.7.     Rozporządzenie Ministra Gospodarki z dn.17.09.1999r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy przy urządzeniach i instalacjach energetycznych (Dz.U. 80/1999 poz. 912).

W rozporządzeniu podano rodzaje poleceń do pracy, osoby sprawujące konkretne funkcje w procesie przygotowania i wykonania prac przy urządzeniach elektroenergetycznych oraz określa zasady organizacji tych prac.

1.8.     Rozporządzenie Ministra Gospodarki z dn.14.09.1999r. w sprawie obowiązków stosowania niektórych norm (Dz.U. 80/1999 poz. 911).

Rozporządzenie to nakazuje wprowadzenie do obowiązującego stosowania od dn.01.01.2004r. normy PN-IEC 60038:1999 „napięcia znormalizowane IEC”. Norma ta określa w sieciach rozdzielczych niskich napięć napięcie znamionowe o wartości 400/230V.

1.9.     Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki socjalnej z dn.28.05.1996r. w sprawie rodzaju prac, które powinny być wykonywane przez co najmniej dwie osoby (Dn.U. 62/1996).

Rozporządzenie to stanowi podstawę do sporządzenia instrukcji eksploatacyjnych oraz określa zasady wykonywania prac przy urządzeniach elektroenergetycznych.

1.10. Rozporządzenie Ministra Przemysłu z dn.08.10.1990r. w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać urządzenia elektroenergetyczne w zakresie ochrony przeciwporażeniowej.

Rozporządzeniem tym należy się posługiwać przy eksploatacji istniejących urządzeń i instalacji elektrycznych, wybudowanych do 1995r, które nie były modernizowane. Wszelkie dobudowy, przeróbki i modernizacje tych urządzeń muszą być dokonywane zgodnie z normami PN-IEC 60364.

1.11. Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dn. 16.06.2003r. w sprawie ochrony przeciwpożarowej budynków, innych obiektów budowlanych i terenów - Dz.U. 121/2003 (rozporządzenie weszło w życie 11.01.2004):

a)     PN-IEC 60364 – normy dotyczące instalacji elektrycznych w obiektach budowlanych.

b)     PN-IEC 60038: 1999 „napięcia znormalizowane IEC”.

c)     PN-92/E-08106 „stopnie ochrony zapewnione przez obudowy (Kod IP).

d)     PN-E-05100-1: 1998 „Elektroenergetyczne linie napowietrzne. Projektowanie i budowa”.

e)     Norma E SEP-E-003. „Elektroenergetyczne linie napowietrzne. Projektowanie i budowa. Linie prądu przemiennego z przewodami roboczymi w izolacji oraz przewodami w osłonie izolacyjnej”.

f)      Norma N SEP-E-005. Elektroenergetyczne linie napowietrzne. Przewody izolowane o napięciu znamionowym do 1kV.

g)     Norma N SEP-E-004. Elektroenergetyczne i sygnalizacyjne linie kablowe. Projektowanie i budowa (zastępuje normy PN-76/E-05125).

h)     Norma PN-88/E-06705. Stopnie ochrony.

i)       Norma SEP-E-0001. Sieci elektroenergetyczne niskiego napięcia. Ochrona przeciwporażeniowa.

j)       PN-IEC 61024-1. Ochrona odgromowa obiektów budowlanych. Zasady ogólne.

k)     PN-IEC 61024-1-1. Ochrona odgromowa obiektów budowlanych. Zasady ogólne. Wybór poziomów ochrony dla urządzeń piorunochronnych.

l)       PN-89/E-5003/03. Ochrona odgromowa obiektów budowlanych. Ochrona obostrzona.

m)  PN-92/E-05003/04. Ochrona odgromowa obiektów budowlanych. Ochrona specjalna.

n)     PN-IEC 613-1. Ochrona przed piorunowym impulsem elektromagnetycznym. Ogólne zasady.

o)     PN-IEC 61024-1-2. Ochrona odgromowa obiektów budowlanych. Ogólne zasady. Projektowanie, budowa, utrzymanie i nadzór nad urządzeniami piorunochronnymi.

p)     PN-86/E-05003/01. Ochrona odgromowa obiektów budowlanych. Ochrona podstawowa.

q)     PN-EN 60079-10: 2002. Urządzenia elektryczne w przestrzeniach zagrożonych wybuchem. Norma ta jest tłumaczeniem normy europejskiej i jest zharmonizowana z dyrektywą Unii Europejskiej 94/9/EC, nazwaną dyrektywą ATEX 100 (z angielskiego: atmospheres explosive).

2.      Wiadomości ogólne.

2.1.     Napięcia i układy sieciowe.

Zgodnie z rozporządzeniem Ministra Gospodarki z dn.14.09.1999r w sprawie obowiązku stosowania niektórych Polskich Norm (Dz.U. 80/1999 poz. 911 ze zmianami) od 01.01.2004r, obowiązuje norma PN-IEC 60038:99 „napięcia znormalizowane IEC”, która określa napięcia znamionowe 400/230V. W tym dniu straciła w Polsce ważność norma PN-1998/E-0200 „napięcia znormalizowane”, która określała to napięcie w wysokości 380/220V.

Z kolei Polska Norma PN-91/E – 05010 określa zakresy napięciowe prądu przemiennego i stałego wg tabeli:

Tabela 1. Zakresy napięciowe prądu przemiennego i stałego.