eBooks.PL.Karol BUNSCH. Rok Tysięczny(2).pdf

KAROL BUNSCH

ROK TYSIĘCZNY

Powieść z czasów Bolesława Chrobrego

uzupełniona opowiadaniem

“OBRONA NIEMCZY”

▼Spis rozdziałów▼

OBRONA NIEMCZY

▲Tytuł ▲

Część pierwsza

Na ciemnym niebie bezksiężycowej nocy migotały niezliczone gwiazdy. Ich

odblask iskrzył się w zamyślonych oczach wtopionego w mrok człowieka. Głuchą

ciszę górskiej pustaci zakłócał tylko chrzęst końskich żuchw. Przerwał ją niski głos

Stoigniewa:

- Powiadasz, Zyńka, że o śmierci kniazia Mieszka Zbrozło wiedział? Nie czas

go szukać. Samemu trzeba powziąć postanowienie.

W głosie jego brzmiał zawód i wahanie. Po chwili dorzucił:

- Jeno jakie?

- Boże drogi są jasne i proste - padła z mroku odpowiedź. Stoigniew żachnął

się niecierpliwie:

- Gdy własnego jeno szukać zbawienia. Iście trafiłem tu, choć po bezdrożach

i w mroku. Jeno mi ostać i poniechać sprawy. Alem ja przysiągł w całości utrzymać

Mieszkowe dziedzictwo, by na marne nie poszła praca mych przodków i krew mego

rodzica. Obce odrośle na Piastowym pniu jeno soki żywe wyssą, jako jemioła z dębu.

Adelajdziem przyrzekł, że nie zwolę, by je zaszczepiono. Tyś nikomu nic nie dłużen,

tu siedzisz zali nad Mosiną - za jedno. Ale co byś sam rzekł o rodzicu, który w czas

moru małżonkę i dziatki porzuci, by ratować jeno siebie? Lubo o żupanie, co z

oblężonego grodu uciecze, powierzonych sobie wojów na przepadłe ostawując? Zali

nie winni trwać, choćby na zatratę?

Pytał sam siebie. Gdy składał przyrzeczenia, nie było Ody i jej potomków,

kraj jednoczył się w jednym ręku. Dotrzymać ich dziś to wywołać wojnę

wewnętrzną, gdy grożą postronne. Wracał myślą do tej chwili, gdy przed dwudziestu

laty rannemu w bitwie pod Cydzyną Mieszkowi składał to przyrzeczenie. Tam

poznał siłę zdolną znieść od jednego zamachu wszystko, co jest obcego w kraju, i

omal jej nie rozpętał. Od tego czasu zmieniło się wiele, zmienił się i on sam. Sięgnąć

do tych sił byłoby łatwo i dziś, ale to, co wtedy uczynił bez wahania, teraz budzi w

nim wątpliwości. A jeśli tego nie uczyni, czy zdoła dopełnić, co przyrzekł?

Jakby zgadując przyczynę rozterki wojewody, pustelnik rzekł:

- Tyle człek dłużny, na ile go stać, i tam powinność swą pełnić winien, gdzie

go Bóg postawił. Wszędy grzechu ustrzec się można. Ja ludzi nie szukam, ale nie

uciekam przed nimi. Boże słowo głoszę tym, którzy chcą go słuchać, bez nijakiej

przemocy czy nakazów. Łacniej wierzą, gdy widzą, że żadnej z tego nie czekam

korzyści, nawet ci, co je za niemieckie szalbierstwo uważać zwykli. I dotrę z nim

tam, gdzie żaden nakaz nie dotrze.

Stoigniew ważył coś w sobie. Odezwał się wreszcie:

- Tak, jak ty, zacząć należało. Aleć siłą ochrzcili Niemce Połabian, orężem

ochrzcił Wtóry Otto Swena. I u nas, jako sam mówisz, chrzest dotarł tam, gdzie

nakaz książęcy. Zda mi się, za późno ze słowem iść, gdy siłą chybiono. Zwalił się

Kościół na Załabiu, w Danii nie ostało ni jedno biskupstwo. Jako Wacław w

Czechach i duński Harald życiem przypłacił, że się przy chrześcijaństwie upierał. Bo

gdy misja a podbój i ucisk to jedno, dzieckiem być trzeba lubo niewolnikiem, by

przeciw mieczowi nie podnieść miecza. Kto siłą dobywa, siłą trzymać musi. Cóż

zdziałają tacy jak ty? Prosto mówiąc, przed biskupem tu uszedłeś, bo prawa nie masz

apostołować. Jako lenna misje rozdają, nie darmo.

- Chrystus rzekł, że bramy piekielne nie przemogą Jego Kościoła. Nie wróci

pogaństwo nigdzie, dokąd raz dotarło słowo Boże.

- Nie wróci, mówisz? A czemuż to Wojciech Sławnikowic cisnął swą trzodę i

mnichem ostał? Po cóż mu pogan daleko szukać, gdy doma ich najdzie bez liku? A u

nas? My mamy podpierać, co na sile jeno książęcej stoi, gdy na co inne potrzebna?

Niechaj się zwali obcym na głowy. Nikt rozsądny nie czeka, aż spiętrzona woda jaz

przerwie. Sam go zburzy, by mu fala nad głową nie poszła.

Urwał, ale Zyńka wiedział, o czym myśli Stoigniew. Kraj znał, może lepiej

od wojewody, wiedział, że na uroczyskach i żalnikach po staremu pogańskie obrzędy

się odprawują. Raz już przeżył próbę nawrotu pogaństwa, której początek dał

młodociany wówczas Stoigniew. Gdyby dziś doświadczony i zażywający powagi

zarówno w kraju, jak i u młodego księcia wojewoda znowu dał hasło nawrotu,

zadepce wątły, dopiero wschodzący nieśmiały siew nowej wiary. Zapytał cicho:

- Zali wy nie wierzycie w jedynego Boga?

- Wolałbym wierzyć, że Go nie ma, niż że jest zły. Że krzywdzić zezwala

słabych, że władzę daje okrutnikom, którzy burzą jeno stary ład, nowego nie

wprowadzając. Ale nie w tym rzecz, zali ja wierzę, czy nie wierzę.

Zyńka w zamyśleniu zapatrzył się w niebo. Wskazując na nie, powiedział

cicho:

- Spójrzcie na ten ład i piękno. Nie może być zły ten, co to stworzył.

- Ja muszę patrzeć na ziemię - szorstko odparł Stoigniew. - Szukam silnego

sprzymierzeńca.

Zyńka zaczął po chwili milczenia:

- Kniaź Mieszko mądry był. Też szukał silnego sprzymierzeńca. Kraj

ochrzcić postanowił nie z miłości do Boga, bo Go nie znał. Jeno w Jego Kościele

widział ład i moc. Wyście w Rzymie bywali, nieobce wam pismo. Sami wiecie, zali

jeno w mieczu jest siła.

- Kniaź Mieszko pozór chciał odebrać wrogiej napaści. Wżdy przymierza

szukał i z cesarstwem, choć nie miłował Niemców. Ale ninie w Rzymie

Krescencjusz rządzi, przed którym papież uchodzić musiał, sam pozbawiony oparcia,

w Niemczech zasię rządzi ten, kto cesarskiego wyrostka ma w ręku. Raniej Kłótnik,

ninie stara cesarzowa wraz z mogunckim Willigizem. Dla nich Kościół sługą i

narzędziem. Ład, mówisz? Iście, na niebie, gdzie każda gwiazda, wielka czy mała,

swoje miejsce i drogi ma. Patrzysz w nie, a nie wiesz, co się na ziemi dzieje. Ład i

moc! Łońskiego roku na synodzie w Reims Arnold z Orleanu wszem wobec głośno

powiedział, jaki to ów ład: Kościół galijski posłuszeństwa Rzymowi odmówił.

- Jedna ma być owczarnia i jeden pasterz.

- Jeden pasterz! Iście, jak pamięcią sięgnę, jeden czestny człek, godzien tej

nazwy, na Piotrowej stolicy siedział - Benedykt, piąty tego imienia. Dlatego na

wygnaniu zmarł. A inni? Antychrysty - jako rzekł ów Arnold. Nie masz zbrodni,

która by nie skalała Piotrowej stolicy. Jeden pasterz drugiego wyklina i wygania lubo

głodem morzy, a trupa włóczy po ulicach.

Zaległo milczenie. Przerwał je przejmujący głos pustelnika:

- Zbliża się tysięczny rok. Antychryst uprzedzić ma przyjście Chrystusa.

Znaki będą na ziemi i niebie...

Urwał. Smuga jaskrawego światła spadającej gwiazdy przekreśliła niebo od

wschodu na zachód i roztopiła się w zielonawej poświacie, która oddzielać zaczynała

ciemny widnokrąg od jaśniejącego już nieba. Długo milczeli, wstrząśnięci

niezwykłym zjawiskiem.

Ciszę przerwały nieśmiałe zrazu głosy budzącego się ptactwa, krótka

czerwcowa noc ustępowała przed dniem. Stoigniew wstał:

- Konie rozstawne czekają, czas mi jechać, droga daleka.

Nie odchodził jednak. Zapytał cicho:

- Ty wierzysz, że skoro już przyjdzie Chrystus i sprawiedliwość uczyni?

- Wierzę, że przyjdzie. Jeno nie wiemy dnia ni godziny. Ale jak one panny

mądre - każdy winien iść Mu naprzeciw, niosąc kaganek sprawiedliwości, nim jej

słońce wzejdzie.

Stoigniew nic nie odrzekł. Zadumany dosiadł konia i ruszył w dół po stoku.

Bolesław patrzył czerwonymi z bezsenności oczyma na zwłoki ojca, złożone

na wysokich marach w chłodnym cieniu poznańskiej katedry. Zdało mu się, że chłód

ten wieje od rodzica; daleki już jest i obojętny. Nie odpowie na pytanie, które cisnęło

się na usta młodego księcia:

- Cóżeś mi ostawił?

Wieść o śmierci ojca doszła Bolesława w dalekim Krakowie, gdy gotował się

właśnie do odparcia zagrażającej napaści kijowskiego Włodzimierza. Rzucił

wszystko i pognał do Poznania, nie śpiąc i nie jedząc, nie tylko by oddać rodzicowi

ostatnią posługę, ale by uprzedzić knowania wewnętrznych wrogów, nie dopuścić do

wykorzystania przez nich wstrząsu po śmierci Mieszka. Prócz macochy, której

nienawiść do czasu obezwładniona niedojrzałością synów, nie brak i innych, od

krewniaków do dawnych szczepowych i plemiennych książątek, którym podział

Mieszkowego dziedzictwa przypomni nie zadawnioną jeszcze samodzielność. Dotąd

uginać się musieli przed władcą wszystkich plemion lechickich. Teraz dzielnicowi

książęta o ich przychylność zabiegać będą zmuszeni, wzajem przeciw sobie szukać

sprzymierzeńców. Oda szukała ich już za życia małżonka. Przybywój i Odylen

wiedzą, że los ich i życie związane są z jej zwycięstwem.

A zewnętrzni wrogowie? Jak szerokie rubieże Mieszkowej dziedziny, nie

masz miejsca, skąd nie wyciągałyby się wraże ręce po jego spuściznę. Nie tylko

Mieszko swoje państwo budował, budują wszyscy dokoła, każdy rad cudzy kamień

w węgieł swej budowli wmurować. Czeski Bolesław odebrać zechce

wielkomorawskie dziedzictwo, Morawy, Śląsk i kraj Wiślan, Gejza Słowaczyznę.

Włodzimierz jeszcze za życia Mieszka wykorzystał walkę między dziewierzami o

spuściznę po Mojmirze, by zająć Grody Czerwieńskie, teraz sięga po dalsze

zdobycze, bo tędy łatwiejsza droga ku Morzu Czarnemu niż przez ziemie zajadłych

Pieczyngów. Mazowsze szarpane przez Jadźwież i Prusaków. Grożą Prusacy i

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: