Bohdan Zadura - Proza tom 1. Opowiadania (frg).pdf - Zadura Bohdan - strawberry

Bohdan ZADURA

Proza tom 1. Opowiadania

Zabawy

Zima była nijaka, bez śniegu, bez mrozu, i kwiecień, który po niej nastąpił, też był inny niż poprzednie. W

dzień temperatura nie spadała poniżej 15 stopni i nic dziwnego, że ludzie mówili, iż zmienia się w Polsce klimat.

Boisko szkolne świeciło pustkami, tylko na ceglastym korcie uwijali się dwaj początkujący adepci tenisa. Na

wiosnę życie sportowe zawsze tu zamierało; ładna pogoda, bliskość matury i końca roku szkolnego robiły swoje.

Marek wszedł do koła i po raz dwudziesty trzeci pchnął kulę. Znowu upadła blisko; marzenie, że nawiąże do

tradycji Zygmunta Heliasza, że to on właśnie przełamie dominację Amerykanów w tej konkurencji, zostanie

kiedyś rekordzistą świata, wymazując z tabel wyniki Parry O'Briena, stawało się coraz bardziej nierealne. Nawet

to, że będzie najlepszy w szkole, stawało pod znakiem zapytania. Czesiek, który uprawiał gimnastykę i

kulturystykę, pchał o metr dalej, choć był niższy, miał mniejszy zasięg ramion i wydawało się Markowi, że jest

pozbawiony talentu, natchnienia, iskry bożej. (Przejawiało się to również w jego wypracowaniach z polskiego,

długich, solidnych, za które dostawał piątki, choć nie odznaczały się polotem.) Był pracowity, miał wydatne

muskuły, lecz brakowało mu szybkości, płynności, był trochę toporny. Powinien go przerzucić w tym sezonie.

Wydawało mu się, że owo "powinienem", "chcę", "muszę", "pragnę" uskrzydli wreszcie kulę, popchnie ją, ujmie

jej ciężaru. A tu nic nie wychodziło.

"Co się stało z moją formą z jesieni. Trzeba iść do domu" - pomyślał zniechęcony.

Wtedy właśnie nadszedł Leszek, z którym od ósmej klasy siedział w jednej ławce. Kędzierzawy blondyn o

dużych niebieskich, cielęcych w wyrazie, oczach, przypominający trochę Jesienina; grywał w teatrze szkolnym

role amantów i lepiły się do niego dziewczyny, a on, trochę zepsuty, przyjmował swoje upadki z melancholią,

jakieś przytulanki, podściskiwania, pocałunki, z których czasem zwierzał się Markowi ze smutkiem. A kochał się

w starszej o rok dziewczynie o pełnej buzi, dużym biuście, którą Marek oglądał kiedyś w stroju gimnastycznym w

pierwszomajowym pochodzie, kiedy to formowano obowiązkowo grupę sportową i szkolny magazyn się

opróżniał, a panienki, które umiały co najwyżej rzucić piłką po babsku, zagrać w dwa ognie, wykonać niezgrabnie

przysiad i skłon, ujmowały w ręce oszczepy, łuki, piłki siatkowe, dyski i świadczyły o tężyźnie, sprawności

fizycznej i usportowieniu szkoły. - A oto do trybuny... - mówił spiker miejskiego radiowęzła, obsługujący

corocznie pochód, masowe pokazy gimnastyczne na stadionie miejscowej A-klasowej drużyny piłkarskiej, których

ostatnio na szczęście dla Marka zaniechano, i prowadzący na tymże stadionie konferansjerkę w czasie

sporadycznie odbywających się meczów międzynarodowych, gdy przyjeżdżała jakaś trzecioligowa drużyna z

Węgier - ... a oto do trybuny zbliżają się nauczyciele i młodzież naszego liceum, którego wysoki poziom znany jest

w całym kraju. Szkoły naszego powiatu wszechstronnie przygotowują młodzież do życia, dbają o jej rozwój

umysłowy, społeczny i fizyczny. Dziś służą naszej socjalistycznej ojczyźnie nauką, jutro będą służyć jej pracą. Ci

chłopcy i te dziewczęta mają uzasadniony powód do dumy. To idzie młodość, brawa dla naszego liceum, brawa

dla grup sportowych chłopców i dziewcząt naszej szkoły! - przekrzykiwał połączone orkiestry dęte kolejarzy i

straży pożarnej, które grały marsza:

Jeśliś mazgaj, szczerze wstydź się,

Ale lepiej natychmiast weź się w garść!

Hej, kolego, więcej życia!

Równaj krok, podnieś wzrok

I naprzód marsz!

Aby ciało twe i duch

Były młode wciąż, były młode wciąż,

Ty do celu dąż,

Hartuj ciało jak stal!

Mila, o białych, dość grubych udach, pokrytych gęsią skórką - chłodny był wtedy l Maja - w namarszczonych

szortach - nie wydała się Markowi zbyt piękna, lepiej prezentowała się w błyszczącym satynowym fartuchu z

białym kołnierzykiem, sprawiała wówczas wrażenie leniwej, rozkapryszonej i łaknącej pieszczot kotki. Podboje

Leszka śmiesznie jednak były dziecinne w porównaniu z sytuacjami, w które uwikłany był Maciek. Dojeżdżał do

szkoły z pobliskiego miasteczka, spóźniał się często, a gdy się spóźnił, opowiadał im o mężatce, która się w nim

kocha, jest lekarką i u niej w domu grywają w brydża wraz z jej mężem i proboszczem, pod stołem spotykają się

ich nogi i ręce, i jak tu mądrze rozgrywać. I jest cudowna, i szalona, i zawsze może mu wypisać zwolnienie

lekarskie. A spóźnił się, bo jechali jej samochodem, dojeżdża codziennie do szpitala, i całowali się na pożegnanie z

pół

godziny.

Nie

mam

nastroju.

- Nic mnie to nie obchodzi. "Gdy mnie tobie zabraknie..." - zanucił.

To Leszek śpiewał często "Gdy mi ciebie zabraknie"; Marek był jego suflerem w teatrze i - co ważniejsze -

na lekcjach.

- Musisz mnie zdenerwować, nie mogę pchnąć za ten znacznik. Chciałem rzucać czwórką, ale profesor uparł

się, że da mi cięższą, choć tłumaczyłem mu, że lżejsza dalej leci i przyjemniej się rzuca.

- Jeżeli p to q i p, to kupisz sobie rower.

- Od pewnego czasu przestało mnie to denerwować. Odkąd dowiedziałem się, co masz na myśli.

- Kochany, co miałem, to miałem. A co mam, to mam.

Marek przypomniał sobie swoją tajemnicę, którą chciałby się z kimś podzielić i której zarazem za nic nie

chciałby nikomu zdradzić, swoją Szwedzką Księżniczkę, która w czasie wakacji codziennie jeździła na rowerze po

parku. Znów poczuł tę piekącą zazdrość, która ścięła go z nóg, gdy kiedyś zobaczył ją z wysokim, opalonym na

czekoladę, barczystym facetem z pomaturalnego technikum. I wkrótce potem poznał gorzki smak zemsty, gdy

reprezentacje ich szkół grały w koszykówkę i właśnie z nim stanął do wyskoku rozpoczynającego mecz.

Przechodził wówczas samego siebie, ogrywał przeciwników jak chciał, lekko, elegancko, nonszalancko,

przechwytywał ich podania, zbierał piłki z tablicy, ośmieszał, wchodził pod kosz z dziecinną łatwością, tylko że ta

satysfakcja była niepełna, wśród widzów nie było Szwedzkiej Księżniczki.

Wszedł do koła. Przez chwilę ważył kulę, zrobił przysiad, doskok, półobrót i pchnął. Krzyknął. Upadła bardzo

blisko.

- To graniczy z cudem.

Co?

- Że nie wybiłem palca.

Położył się na trawie. Słońce trochę przypiekało, ziemia pachniała i ciągnął od niej chłód. Pomyślał, że gdy

się tak leży w słońcu, jest dobrze; dobrze jest podłożyć ręce pod głowę, przymknąć powieki i o niczym nie myśleć.

- Wiesz, tak naprawdę to jesteś cholernie szczęśliwy - powiedział Leszek.

- Musisz mnie rozzłościć - powiedział.

- Nie bardzo w to wierzę.

- Nie masz odcisków.

Wstał. Na korcie jeszcze grali. Niefortunnie uderzona piłka wzleciała ponad ogrodzenie, lecz odbiwszy się od

gałęzi drzew spadła na kort. Stanął tyłem do rzutni, głaskał kulę, układał ją w dłoni, w zagłębieniu obojczyka,

usiłował umościć ją przy szyi. Znieruchomiał. Szeptał jakieś zaklęcia, mamrotał coś jak ci, których oglądał parę

razy na Stadionie Dziesięciolecia, którym przyglądał się na zdjęciach w "Przeglądzie Sportowym".

- Kurwa, znowu nic. O, Boże, jacy my jesteśmy zwulgaryzowani.

- To moja zasługa, kochany - powiedział Leszek, uśmiechając się smutno, choć w jego głosie brzmiała duma.

- Chyba się mylisz. To obozowe tango. Orzeszku rwany w lesie.

- Może. Ale czy nie myślisz, że można kląć i nie stracić wrażliwości?

Masz

rację.

- Jeśli rzucisz za ten znacznik, postawię ci bełta.

- Zgoda, ale ty wypijesz trzy czwarte. - Wreszcie mu się udało, kula upadła za tabliczką oznaczającą 12

metrów.

- Nawet nie wiesz, jak się cieszę, jakie to dla mnie ważne.

Czemu?

- Znalazłem nareszcie cel w życiu. Przekroczyć trzynastkę.

Spojrzał na zegarek. Było piętnaście po trzeciej. Zmienił obuwie, wiążąc sznurówki obiecał Leszkowi, że

następnego dnia przyniesie mu Pierwszy krok w chmurach Hłaski, ubrał się i poszli. "Pozgrywaliśmy się" -

pomyślał. Kilka minut później grający opuścili kort. Był kwiecień. Niebo było biało-niebieskie. Pachniało wiosną.

Ulice zaludniły się wracającymi z pracy. Wśród nich zniknęli i oni.

Martwa natura, tranzyt

Śmiech blond. Tak właśnie i tylko tak. Na pewno śmiech blondynki, ale to już mniej; zawarte w tamtym,

mieszczące się bez reszty. Śmiech blond - pocałuj panią - rodzący się z łaskotania, gdy zachodząc z tyłu wspina się

na palce. Śmiech blond, kark blondynki o włosach upiętych do góry, w kok? puszystych, miękkich, lśniących;

puszek na szyi. Śmiech blond. Młode kobiety, płomień alkoholu, płonące kabanosy. Tam, wśród lasów, w

leśniczówce? lecznicy weterynaryjnej?, w pokoju o uchylonych oknach, przez które wiatr przywiewa wieczorną

woń maciejki. Śmiech blond, tak, z pewnością, przesycony subtelnym i zarazem drażniącym zapachem perfum. -

No, patrzcie państwo - śmiech prefekta?, kanonika?, prałata? - jowialny, dobroduszny, pulchny, znad talerzyka z

faszerowanym karpiem. Śmiech nad białym obrusem zastawionym półmiskami, nad salaterką z sałatką warzywną -

tym cudem przeistoczenie zwykłych banalnych smaków marchwi, kiszonego ogórka, fasolki, kartofli, jabłek,

cebuli, groszku, pora w nową jakość - śmiech nad błękitno-szarym małym szklanym półmiseczkiem z

marynowanymi śledziami, garnirowanymi pomarańczowymi plasterkami gotowanej marchwi i biało-żółtymi

talarkami jajka ugotowanego na twardo, śmiech ponad wielkim fajansowym półmiskiem, na którym wnoszą

złocisto-brązowo-miodowe prosię - więc jednak nie leśniczówka, a lecznica? - śmiech ponad gwarem rozmów, pod

wielką aksamitną ćmą, która wpada przez uchylone okno, krąży bezgłośnie wokół wiszącej nad stołem lampy,

obija się o klosz, przysiada na ścianie z czytelnym srebrnym rysunkiem trupiej główki, śmiech ponad przerażeniem

pań, których twarze nikną w mroku, jak twarze mężczyzn, którzy wszyscy są już bezimienni, tylko lśnią

wypielęgnowane, pulchne, tłuste, delikatne, lecz silne zarazem palce prefekta?, kanonika?, prałata?, zapada się w

cień stojący na podłodze w rogu pokoju wazon z szafirowo-liliowym i śnieżnobiałym bzem o dużych pełnych

kiściach i w ciemności obejmującej wszystkie postacie siedzące przy długim stole jaśnieje tylko odsłonięty kark

blondynki, słychać słowa: - Pocałuj panią - skrada się na palcach, wspina się na palce, chwytając za oparcie

krzesła, przechyla się, dotyka ustami aksamitnej skóry, czuje jej ciepło i chłód zapięcia złotego łańcuszka, na

którym - niewidoczny - na - niewidocznych - piersiach krzyżyk?, medalik?, medalion?, kamea? - śmiech, jasny,

czysty, kryształowy jak górska kaskada - śmiech blond.

Wzrok doktora N. zatrzymał się przez chwilę na barku. Gospodarz przechwytując to spojrzenie spytał:

Napijesz

się?

- Czemu chcecie, żebym jeszcze raz to opowiadał?

- Wiesz, pospieraliśmy się z żoną o pewne szczegóły. Akademie medyczne były wtedy przy uniwersytetach.

- Pracowałem wówczas w Równem, dwie rzeźnie i targowisko. Kroiłem wątrobę i skalpel rozciął mi palec. To

ta blizna. Dwa dni później, w kinie, złapały mnie dreszcze. Leżałem w łóżku, poprosiłem matkę, by poszła po

księdza. Wróciła, do dzisiaj nie wiem dlaczego, z popem. Pop był człowiekiem przyzwoitym i powiedział, że taka

omyłka zdarzyła mu się już parę razy. Mógłby udzielić mi rozgrzeszenia in articulo mortis, ale nie ma takiej

potrzeby. Będzie mnie pilnował, matka niechaj sprowadzi księdza. Kościół garnizonowy był niedaleko, pop

siedział przy łóżku zwilżając mi spierzchnięte usta. Gdy nadszedł ksiądz, pożegnał się. Zostaliśmy sami w pokoju.

- Jesteś jeszcze młody, mój synu - mówił ksiądz Garczyński - ale ofiaruj swoje cierpienia, swoje życie

Chrystusowi. Nie rozpaczaj, pomyśl, co cię w życiu jeszcze mogłoby czekać. Te kilkadziesiąt lat, które miną jak

chwila, a czy wiesz, że będą one przyjemne? - To był bardzo mądry ksiądz i dziś wiem, że to były prorocze słowa.

Leczyło mnie chyba dwunastu lekarzy. - Panie doktorze - mówił doktor Blumstein - my chcemy jak najlepiej, ale

nas jest za dużo, żeby pan doktor mógł wyzdrowieć. Ja mogę panu załatwić specjalny przedział sanitarny do

Lwowa i miejsce w klinice u Ostrowskiego.

Z tej podróży - niewiele ponad pół godziny jazdy pospiesznym pociągiem - zapamiętał poszczególne obrazy,

twarz ojca siedzącego u wezgłowia, stukot kół. Ambulans zamiast na dworzec główny, nie wiedzieć czemu

wyjechał po niego na stację podmiejską. Nieśli go na noszach, to tracił, to odzyskiwał przytomność, kolejarze

opukiwali koła pociągu, wzdłuż którego szli ośnieżonym peronem, potem znów ciemność, głosy w ciemności, głos

profesora Ostrowskiego, który był prorektorem uniwersytetu: - Po co mi przywozicie trupa! - Strzępy rozmów.

Uprzedzam,

że

ryzykowne.

- To pan się na tym zna, panie profesorze - mówił ojciec.

- Wstrzyknięto mi końską dawkę delbety, 7 centymetrów. Leżałem w separatce, na granicy jawy i snu.

Zobaczyłem jakby film z całego swojego życia. Sukienkę, tak, sukienkę, w niebieskie kwiatki, której nie

pamiętałem, lecz później matka potwierdziła, że nosiłem taką w dzieciństwie, gdy miałem dwa lata. I zobaczyłem

swoje pierwsze oszustwo, gdy rozliczając delegację wpisałem całą dietę, zamiast sześciu złotych, które mi

przysługiwało; blankiet, mój podpis, twarz kasjera i jego nazwisko - do dziś pamiętam - Malanowski. I trzy srebrne

dwuzłotówki. Delbeta o parę stopni obniżyła gorączkę, ale gruczoły limfatyczne pod pachą i pod łopatką

nabrzmiewały coraz bardziej. Ostrowski - rozstrzelany został przez Niemców wraz z innymi profesorami -

zdecydował, że będzie mnie operować. Szansa niewielka, ale zawsze. Rano przygotowania, lewatywa. Już mieli

mnie wieźć na stół, kiedy wbiegł do separatki Włodek Komorski, adiunkt, którego znałem ze studiów, z knajpy u

Eduarda, Żydka, który dobrze zjeść i wypić dawał, przy tej samej zresztą ulicy co klinika, parę domów dalej. Jesteś

uratowany. Rektor umarł. Ostrowski musi się zająć pogrzebem i nie będzie mógł cię kroić. Gdyby co, mów, że

czujesz się lepiej.

Następnego dnia nadeszło wreszcie płynne złoto zamówione telegraficznie w Szwajcarii. I jakoś się

wylizałem. Tak to prawdopodobnie śmierć Jego Magnificencji uratowała mi życie.

Wieś jesienią. Nad Wieprzem. Równina w deszczu. Chałupy bielone wapnem, niektóre malowane na

niebiesko. Niektóre ogacone, z oknami cofniętymi, z warstwą waty lub mchu pomiędzy dubeltowymi oknami.

Strzechy sczerniałe, niektóre zapadnięte. Ni to mżawka, ni mgła, błyszczą liście osik. Idą od podwórza do

podwórza, od zagrody do zagrody. W gumowych butach, w białych kitlach narzuconych na jesionki, felczer,

profesor - w owym czasie już docent?, prawie docent? - i dziecko. Wraz z nimi od chlewa do chlewa idzie kwik

świń. Utytłanych i różowych jak różowa wydaje się dziecku różyca; pomór jest bezbarwny. Chwytają je za nogi,

za uszy, siadają na nich okrakiem. Kwik, kwik. Gdzieniegdzie targi:

- Był tu u nas taki, co kurom zastrzyki robił, i wszystkie pozdychały.

- Tato, ile ci płacą za szczepienie?

Odpowiedź gubi się w chrząkaniu i kwiku.

Jesienią w pochmurny dzień zmrok zapada szybko. Podwórza taplają się w błocie i mroku, coraz trudniej

dziecku omijać kurze i krowie ekskrementy. Mężczyźni ciężej stawiają nogi, odrywając od ziemi warstwę lepkiej

gliny, liście, wiechcie przegniłej słomy.

Sołtys prosi do stołu. Pobielana wapnem kuchnia z chlebowym piecem. Na zapiecku szary kot. W kącie łóżko

z wydętą pierzyną w dużą czerwoną kratę. Podłoga pomalowana na olejno, ciemny orzech. Między futryną a

ścianą gruby słomiany warkocz. Zaduch. Zapach parowanych kartofli, nawozu, gnojówki cieknącej wąskim

strumyczkiem przez podwórko i rozlewającej się na polach za stodołą. Kwaśny zapach mleka. Sołtys wyciąga z

kredensu

fajansowe

głębokie

talerze.

- Kogutka rano zastrugałem, rosół baba ugotowała - mówi.

Rosół jest złoty, pływają po nim jeszcze bardziej złote oczy tłuszczu. Talerze stoją na stole przykrytym ceratą,

obok nich leżą aluminiowe łyżki. Sołtys przynosi garnek z kartoflami, nakłada kilka ziemniaków do każdego

talerza.

- Dziadowska zupa, dziadowska zupa! - woła dziecko, nieporadnie, jakby nieśmiało przepoławiając łyżką

kartofel. Rosół mętnieje.

Kto śpiewał tę piosenkę?

Wiwat

dziewka,

ulica,

Niech

nam

żyje

gruźlica,

Plujmy

krwią,

Plujmy krwią czarną.

Czy było to w tamtych wcześniejszych jeszcze latach? Czy też nie śpiewał jej nikt, a tylko cytował jej słowa,

czy było to w młodości - czyjej?, wśród sosnowych lasów, w leśniczówce?, lecznicy?, może jednak śpiewał ją ktoś

na niedzielnej konnej przejażdżce, pod koniec maja lub w początkach czerwca, gdy lasy były białe od konwalii i

gęste od ich zapachu, a kobiety schylały się po nie w kimonach, w żorżetach, kretonach w różowe i niebieskie

groszki, lekkie jak motyle? Czy doktor N., opowiadając po trzecim kieliszku o swych lwowskich studenckich

latach, przypomniał ją między wierszami? Czy któryś z doktorantów, przychodzących do profesora w

poszukiwaniu rady, a i protekcji przed egzaminem z ekonomii? Więc raczej w czasach nieodległych, gdy profesor

był już profesorem, a któryś z nich usiłował w ten sposób wkupić się w łaski, wykazując się znajomością tego,

czego z własnego doświadczenia znać nie mógł, a co profesorowi musiało być bliskie? Przecież nie było to

konieczne, skoro znajdowali z nim wspólny język w sprawach czasu teraźniejszego, bywali na obiadach i

kolacjach, zjawiali się z kwiatami, z sękaczem - jak ten z Suwalszczyzny - niektórzy na ty z profesorem, niektórzy

używający form profesorze - kolego, równie przecież świadczących o zażyłości.

- Czy zauważył pan, profesorze, powrót do obyczaju noszenia czapek akademickich? - pytał któryś z nich.

- Ale jest to renesans czapek, nie lasek, kolego.

A może usłyszał ją wtedy, po kilkudziesięciu godzinach okupowania wydziału, gdy już znużenie zaczęło brać

górę nad podnieceniem, gdy ucichły już wszystkie dyskusje i debaty, gdy już uchwalono, co można było uchwalić,

gdy opowiedziane zostały już wszystkie dowcipy, może wtedy ktoś odkręcając termos z kawą zaczął nucić tę

piosenkę? Siedzieli przykryci jednym kocem, który przezornie z sobą przyniosła. Objął ją, słysząc, czując?, równy,

miarowy oddech. Przesuwał od czasu do czasu palcami po jej włosach, jakby chcąc się upewnić, że jest materialna,

że jest i że wszystko, co dzieje się od kilku tygodni, nie jest snem.

- Nie przeżyłabym, gdyby coś ci się stało.

Ból w prawym kolanie narastał. Pojawił się po kilku godzinach jazdy. Po odpoczynku, rozprostowaniu nóg

ustępował, ale wracał już szybciej. Na jednym z przejść strażnik graniczny przez chwilę patrzył na wkładkę

paszportową, zdjęcie w dowodzie i na niego.

wy?

zapytał.

Ja.

- Stare zdjęcie. Krótkie włosy - uśmiechnął się, mówiąc łamaną polszczyzną. - Tranzit? - zapytał.

- Tranzyt.

Z przewieszonej przez ramię torby wyjął pieczątkę, przybił ją we wkładce. Zasalutował i machnął

Bohdan Zadura - Proza tom 1. Opowiadania (frg).pdf

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: