A2.pdf

Ośla łączka

Wyprawa druga – A2

Nocny Dręczyciel, Laserowa strzelnica, Wyłącznik zmierzchowy,

Automat reklamowy, Symulator alarmu , Elektroniczna tęcza,

Dyskotekowy gadżet, Tańczące lampki, Migacz dużej mocy

kondensatory

elektrolityczne

rezystory

diody LED

przełącznik

brzęczyk

piezo 12V

tranzystor

MOSFET N

tranzystory PNP

kondensatory

ceramiczne

fotorezystor

fototranzystory tranzystory NPN dioda dwukolorowa

Gdy pierwszy raz w życiu stajesz na nartach,

nie odbywa się to na szczycie

Kasprowego. Szukasz jakiegoś łagodnego,

mało stromego stoku, jednym słowem –

oślej łączki. Dopiero gdy na takiej oślej łącz−

ce nauczysz się podstaw, będziesz w stanie

bezpiecznie zjechać z Kasprowego.

Niniejszy cykl jest odpowiednikiem

wypraw na taką oślą łączkę. Poszczególne

wyprawy pozwalają poznać kolejne naj−

ważniejsze zagadnienia elektroniki. Kurs

został pomyślany, by przede wszystkim

bawić, a przy okazji uczyć. Zabawa polega

na wykonywaniu różnych pożytecznych

i ciekawych układów.

W niniejszym cyklu wszelkie interpre−

tacje fizyczne są mocno uproszczone (o ile

w ogóle są), a główna uwaga jest skiero−

wane na zagadnienia praktyczne. Uwydat−

nia to charakterystyczna struktura kursu −

każdy odcinek zawiera cztery bloki, wy−

różnione kolorami.

Najważniejszy blok to umieszczone na

białym tle ćwiczenia praktyczne . Podane tu

informacje całkowicie wystarczą do zbudo−

wania i uruchomienia opisanych układów.

Nie lekceważ tych ćwiczeń! Samo przeczy−

tanie tekstu nie dostarczy Ci wszystkich naj−

ważniejszych informacji. Dopiero praktycz−

ne wykonanie i zbadanie zaproponowanych

układów pozwoli wyciągnąć wnioski i w peł−

ni zrozumieć opisane zagadnienia.Wyróżnio−

ny niebieskim kolorem ELEMENTarz

przybliża użyte w ćwiczeniach elementy

oraz zawiera inne niezbędne wiadomo−

ści.Warto poświęcić trochę czasu i starannie

przeanalizować zamieszczone na żółtym tle

TECHNIKALIA – czyli najważniejsze wy−

jaśnienia techniczne. Biblioteczka praktyka

− czwarty blok, wyróżniony kolorem różo−

wym, jest przeznaczony dla osób, które chcą

projektować własne układy. W tej części pre−

zentowane są podstawowe wiadomości dla

młodego konstruktora oraz swego rodzaju

klocki – sprawdzone, gotowe rozwiązania,

które można z powodzeniem wykorzystać

we własnych konstrukcjach.

Niniejszy materiał jest drugą wyprawą na

oślą łączkę. Aby bezboleśnie rozpocząć swą

przygodę z elektroniką, zaleca się zacząć od

lekcji pierwszej, oznaczonej A1. Podane są

tam podstawowe informacje, w tym dotyczą−

ce montażu oraz kodu kolorowego, stosowa−

nego do oznaczania rezystorów. Kolejne lek−

cje publikowane są w Elektronice dla Wszy−

stkich, począwszy od numeru 10/2000.

Archiwalne numery Elektroniki dla

Wszystkich oraz zestawy wszystkich ele−

mentów i materiałów niezbędnych do

przeprowadzenia ćwiczeń dostarczane są

przez firmę AVT – szczegóły podano na

stronie 121.

W czasie drugiej wyprawy wykonasz sze−

reg fantastycznych układów, których działa−

nie zadziwi Ciebie i Twoich najbliższych. Po−

znasz kolejne podstawowe prawa elektroniki

i zdziwisz się, jakie są proste i oczywiste.

Na naszej pierwszej wyprawie (A1) ra−

dziliśmy sobie bez użycia lutownicy. Pod−

czas drugiej wyprawy zapoznasz się z luto−

waniem. Jeśli bardzo się boisz lutowania,

możesz zmontować opisane układy innymi

sposobami, zaprezentowanymi podczas po−

przedniej wyprawy. Serdecznie radzę Ci

jednak – zacznij lutować.

Nie jest to nic trudnego, musisz tylko tro−

chę poćwiczyć i... uważać, by się nie popa−

rzyć. Pożyteczne wskazówki dotyczące lu−

towania znajdziesz w artykule. Nie przejmuj

się, jeśli na razie nie umiesz i nie rozumiesz

wszystkiego. Wykonanie proponowanych

ćwiczeń da Ci wiele radości i wiele nauczy.

Życzy Ci tego autor cyklu

Piotr Górecki

Elektronika dla Wszystkich

Ośla łączka

A2 18

Kondensator

Kondensatory obok rezystorów

są najpopularniejszymi ele−

mentami elektronicznymi. Ich

budowę ilustruje pokazany po

prawej stronie symbol kondensatora – dwie

przewodzące prąd płaszczyzny, tak zwane

okładki, przedzielone są warstwą izolatora

(dielektryka). Obecność izolatora wskazuje,

że przez kondensator w zasadzienie może

płynąć prąd (stały). Najważniejszą cechą

kondensatorów jest zdolność gromadzenia

energii elektrycznej. Zdolność tę charaktery−

zuje podstawowy parametr kondensatorów

zwany pojemnością.

Kondensator można naładować, to znaczy

zgromadzić w nim energię, a potem tę energię

pobrać – w tym względzie kondensator przy−

pomina akumulator. Trzeba jednak wiedzieć,

że ilość energii, jaką można zgromadzić w ty−

powym kondensatorze jest nieporównanie

mniejsza od ilości energii gromadzonej w ja−

kimkolwiek akumulatorze (baterii).

Oprócz roli (niewielkich) zbiorniczków

energii, kondensatory pełnią w układach

elektronicznych także inne ważne role: roz−

dzielają sygnały, zmniejszają zakłócenia, są

częścią filtrów.

Prąd elektryczny przepływający przez ciało człowieka nie jest obojętny dla zdrowia.

Czym większe napięcie, tym większy prąd i większy wpływ na organizm.

Napięcia nie przekraczające 24V uznaje się za bezwzględnie bezpieczne.

Napięcia rzędu 60V i więcej uznawane są za niebezpieczne. Napięcie w domowym gnia−

zdku sieci energetycznej wynosi 220...230V – jest to więc napięcie groźne dla życia!

Przeprowadzanie prób z układami dołączonymi wprost

do sieci grozi śmiercią!

Aby zapobiec nieszczęściu, należy zasilać budowane układy z baterii, albo z użyciem fa−

brycznego, atestowanego zasilacza, który co prawda jest dołączany do sieci, ale zasto−

sowane rozwiązania zapewniają galwaniczną izolację od sieci i pełne bezpieczeństwo.

Ćwiczenie 1 Połączenie równoległe

i szeregowe

Rozpływ prądów

Na początek bę−

dziemy łączyć re−

zystory szerego−

wo i równolegle.

Nie zlekceważ te−

go prostego ćwi−

czenia. Chodzi

o intuicyjne zro−

zumienie zasad

łączenia rezysto−

rów i rozpływu prądów.

Zmontuj układ według rysunku 1

i równolegle do rezystora R1 dołączaj

kolejno rezystory Rx o wartościach

220

Rys. 1

się jasność diody – jest ona zależna od

wypadkowej rezystancji równoległego

połączenia R1 i Rx. Czym mniejsza re−

zystancja wypadkowa, tym większy prąd

i silniej świeci dioda LED. Możesz też

dołączyć równolegle do R1 dwa lub wię−

cej rezystorów.

Ja, przygotowując ćwiczenia, wyko−

rzystałem uniwersalną płytkę stykową –

fotografia 1 .

Dodanie równolegle dowolnego rezy−

stora Rx (lub kilku równoległych rezysto−

rów) niewątpliwie zwiększa jasność dio−

dy, ale gdy Rx ma dużą wartość, zmiany

są minimalne. Dodając równoległy

, 1k

, 10k

, 100k

, 1M

(nie

dołączaj mniej−

szych niż 100

bo możesz spalić

diodę). Nie mu−

sisz dołączać re−

zystora Rx na sta−

łe – wystarczy, że

dotkniesz jego

końcówkami koń−

cówek rezystora

R1. Zwróć uwa−

gę, jak zmienia

Fot . . . 1

Najważniejsze parametry kondensatora

to pojemność i napięcie maksymalne (zna−

mionowe). Jeśli napięcie na końcówkach

Połączenie szeregowe i równoległe

Jak się przekonali−

śmy w ćwiczeniu 1,

rezystancja wypad−

kowa (zastępcza)

połączenia szerego−

wego dowolnej licz−

by rezystorów jest

równa sumie ich re−

zystancji. Ilustruje

to rysunek A . Rezy−

stancja wypadkowa

(zastępcza) wynosi:

Rz = R1+R2+R3+...

Gorzej

w przypadku

połączenia

równoległego

– zobacz ry−

sunek B . Tu

obowiązuje

następująca

zależność:

+ ... +

1 1

tylko jego przekształcona forma:

R Z R1

R1 R2 RN

R Z

Rys. A

Czy ten wzór Cię przestraszył? Jeśli tak, to już

wiesz, dlaczego

w ćwiczeniu 1 za−

chęcałem Cię do in−

tuicyjnego podej−

ścia do problemu.

Możesz jednak

zapamiętać wzór na

rezystancję wypad−

kową dwóch rezy−

storów połączonych równolegle. Nie będzie to jed−

nak wzór:

Warto ten wzór zapamiętać, a przynajmniej

mieć gdzieś pod ręką.

A teraz niespodzianka! Przy łączeniu konden−

satorów jest dokładnie odwrotnie: wypadkowa po−

jemność równoległego połączenia dowolnej liczby

kondensatorów jest równa sumie ich pojemności.

Aby zwiększyć pojemność, śmiało możesz łączyć

kondensatory równolegle.

= R1 R2

Ten straszny Kirchhoff...

Podczas pierwszej wyprawy omawialiśmy prawo

Ohma. Okazało się, że to nic trudnego. Równie

proste i łatwe do intuicyjnego pojęcia okażą się

dwa kolejne fundamentalne prawa elektroniki –

prawa Kirchhoffa.

Zanim je omówimy, uściślijmy pewne podsta−

wowe fakty.

Prąd, przepływając przez elementy wywołuje

na nich spadek napięcia . Jeśli prąd nie płynie,

spadku napięcia nie ma. Uwaga − spadek napięcia

R Z

R1 R2

RR Z

...

R1 R2 RN

1 1

Rys. B

R Z

Rys. C

Elektronika dla Wszystkich

R Z

= +

Ośla łączka

rezystor, zwiększasz prąd diody.

Oznacza to, że zmniejszasz rezy−

stancję ograniczającą.

A jaka jest rezystancja wy−

padkowa dwóch lub więcej

oporników połączonych równo−

legle? Wzory na rezystancję wy−

padkową w połączeniu równole−

głym znajdziesz w części

TECHNIKALIA. Niestety, nie

są to wzory najprzyjemniejsze,

dlatego koniecznie przeprowadź

eksperyment według rysunku 1

i spróbuj intuicyjnie poczuć obowiązu−

jące zasady.

Niewątpliwie rezystancja wypadko−

wa połączenia równoległego dwóch re−

zystorów jest mniejsza od rezystancji

mniejszego z nich . O ile mniejsza? To

zależy. Powinieneś trochę poćwiczyć

z rezystorami o różnych wartościach

(w zakresie 1k

Rys. 2

kondensatora będzie zbyt wysokie, izolator

kondensatora ulegnie przebiciu, co zazwy−

czaj oznacza trwałe uszkodzenie (zwarcie

okładek). Dlatego na obudowach kondensa−

torów zazwyczaj podaje się napięcie maksy−

malne. Uwaga! Kondensator może z powo−

dzeniem pracować przy napięciach niższych

niż jego napięcie znamionowe – nie grozi to

niczym złym.

Pojemność kondensatora wyrażamy w fara−

dach (skrót F). 1 farad to ogromna pojemność;

w praktyce pojemność wyraża się w mikrofa−

radach (µF), nanofaradach (nF) i pikofaradach

(pF). W swojej praktyce najczęściej będziesz

mieć do czynienia z kondensatorami o pojem−

nościach w zakresie 1nF...4700µF.

Istnieje wiele rodzajów kondensatorów,

różniących się budową, a przede wszystkim

rodzajem dielektryka (izolatora). Są konden−

satory mikowe, papierowe, szklane, teflono−

we, poliwęglanowe, polistyrenowe, polie−

strowe, ceramiczne, elektrolityczne alumi−

niowe, tantalowe, itd.

Zdecydowanie najpopularniejsze (i naj−

tańsze) są poliestrowe, ceramiczne oraz elek−

trolityczne aluminiowe – takie kondensatory

będziesz stosował w swych układach.

Większość zasad oznaczania kondensato−

rów podałem podczas poprzedniej wyprawy.

Dodam tylko informację o oznaczaniu tole−

rancji oraz kondensatorów ceramicznych.

Tolerancję oznacza się

dużą literą. Najczęściej

jest to litera K (10%) lub

J (5%). Tabela 1 zawiera

bliższe informacje.

Oznaczenie 220nK

oznacza więc 220nF

10%; 4n7J to 4,7nF 5%,

natomiast 1n21F to

1,21nF (1210pF) 1%.

Często spotyka się ele−

menty oznaczone kodem

cyfrowym podobnym do

kodu kolorów. W ozna−

czeniu trzycyfrowym dwie pierwsze cyfry są

znaczące, trzecia to liczba zer. Wartość poda−

na jest w pikofaradach (w przypadku rezysto−

rów – w omach). Przykładowo kondensator

oznaczony 332 ma wartość 3300pF, czyli

Rys. 3

). Sprawdź i za−

pamiętaj, że wypadkowa rezystancja po−

łączonych równolegle dwóch jed−

nakowych rezystorów jest

równa połowie rezystancji

każdego z nich.

A teraz zestaw układ we−

dług rysunku 2a . Jako Rx

włączaj kolejno rezystory o warto−

ściach 0

...1M

Czy wiesz, że...

w połączeniu szeregowym

nie ma znaczenia kolejność

elementów.

nie do R1 szeregowej

rezystancji Rx zwięk−

sza rezystancję wy−

padkową. Jeśli war−

tość Rx jest dużo więk−

sza od R1, wypadkowa rezy−

stancja jest zbliżona do większej z nich,

czyli Rx. Możesz też między punkty A,

B włączyć nie jeden, ale kilka połączonych

w szereg rezystorów.

Jeśli chcesz sprawdź, czy taki sam

efekt uzyskasz przy przestawieniu ko−

lejności rezysto−

rów, czyli w ukła−

dzie według ry−

sunku 2b lub 2c.

Efekt jest zawsze

taki sam. Oznacza

to, że przy połą−

czeniu szerego−

wym dowolnych

elementów kolej−

ność nie ma zna−

czenia . Wbij to

sobie do głowy raz

na zawsze!

(zwora – kawałeczek drutu),

. Jasność

diody LED świadczy niezbicie, że doda−

, 100

, 1k

, 10k

, 100k

Tabela 1

N ± 30%

M ± 20%

K ± 10%

J ± 5%

G ± 2%

F ± 1%

D ± 0,5%

C ± 0,25%

B ± 0,1%

W ± 0,05%

P ± 0,002%

L ± 0,001%

E ± 0,0005%

Fot. . . 2

Rys. 4

Rys. D

i napięcie to to samo . Czasem myśląc o tym sa−

mym mówimy, że na elemencie występuje napię−

cie , a czasem że spadek napięcia . Rysunek D

pokazuje obwód, który nie jest zamknięty. Prąd

jest równy zeru, a więc napięcia U1 i U2...

Według prawa Ohma

U = I*R.

Oznacza to, że gdy prąd nie płynie, na rezystorach

R1, R2 (i diodzie) nie występuje spadek napięcia −

napięcia na nich są równe zeru.

Aby popłynął prąd, potrzebne jest jakieś źródło

napięcia, a obwód musi być zamknięty. Obwód ob−

ciążenia może zawierać wiele elementów, prąd

może się rozgałęziać, ale prąd zawsze zamyka się

w zamkniętym obwodzie , obejmującym źródło na−

pięcia – ilustruje to rysunek E .

A teraz przechodzimy do praw Kirchhoffa. Nic

się nie bój, nie będzie bolało.

Rys. E

Elektronika dla Wszystkich

Ośla łączka

A2 20

3,3nF. 471 to 470pF; 224 to 220000pF, czyli

220nF, natomiast 105 to 1000000pF, czyli 1µF.

A teraz dobra wiadomość. Bardzo ła−

two można policzyć rezystancję wypad−

kową rezystorów połączonych szerego−

wo: rezystancja wypadkowa połączenia

szeregowego dowolnej liczby rezystorów

jest sumą ich rezystancji. Zapamiętaj to!

W praktyce będziesz niekiedy łączył

rezystory szeregowo i równolegle, by

uzyskać potrzebną wartość. Możesz też

zastosować połączenie mieszane.

Trzy przykłady podane są na rysunku 3 .

A teraz kolejna sprawa – rozpływ

prądów w obwodzie. Sprawdzisz to

w układzie z rysunku 4 i fotografii 2

z trzema jednakowymi diodami LED,

stosując jako Rx rezystory o warto−

ściach 1

Kondensator stały

Nazwa kondensator stały wska−

zuje na rodzaj dielektryka: ciało

stałe, w przeciwieństwie do cie−

czy. Najpopularniejszymi dielektrykami są

cieniutka folia (najczęściej poliestrowa) oraz

specjalne odmiany ceramiki.

, 10

, 100

, 1k

, 10k

. Znów nie musisz łączyć Rx na

stałe – wystarczy dotknąć na chwilę

punktów A, B. Przekonaj się, że prąd

jest leniwy i chętnie płynie tam, gdzie

jest mniejszy opór (rezystancja).

kondensatory fol l li i iowe

Ćwiczenie 2

Fot. . . 3

kondensatory cerami i iczne

Wykonaj układ we−

dług rysunku 5 i fo−

tografii 3 . Zwróć

uwagę, że zastoso−

wany kondensator

elektrolityczny jest

elementem bieguno−

wym i włączony od−

wrotnie na pewno

się zepsuje, a nawet

może wybuchnąć .

Przełączaj prze−

łącznik S1. Co się

dzieje?

Nie ulega wątpli−

wości, że kondensa−

tor zachowuje się

jak bateria – groma−

dzi energię elektrycz−

ną. W pozycji

A przełącznika

S1 do baterii B1

dołączasz kon−

densator C1, kon−

densator ładuje się

w krótkim czasie prądem pły−

nącym przez rezystor R1 i diodę D1.

Świadczy o tym silny a krótki błysk dio−

dy D1. Gdy kondensator się naładuje,

prąd ładowania przestaje płynąć. O tym,

że kondensator został naładowany, czyli

zgromadziła się w nim pewna ilość ener−

gii przekonasz się, gdy przełączysz S1

do pozycji B. Dioda D2 zaświeci się,

a następnie zacznie pomału gasnąć.

Fotografie pokazują kondensatory fo−

liowe i ceramiczne. Kondensator stały jest

elementem niebiegunowym.

Najpopularniejsze kondensatory stałe ma−

ją pojemność 1nF...2,2µF (2200nF).

Kondensatory foliowe (o oznaczeniu MKT)

niewiele zmieniają pojemność pod wpływem

temperatury i są stosowane w układach, gdzie

wymagana jest stabilność pojemności.

Kondensatory ceramiczne są mniejsze

i tańsze od podobnych foliowych, ale mają

małą stabilność cieplną – niektóre ich

rodzaje potrafią pod wpływem wahań tempe−

ratury zmieniać pojemność nawet o 50%, gdy

kondensatory foliowe w tych samych warun−

kach zmienią pojemność co najwyżej o 1%.

Pomimo mniejszej stabilności, kondensatory

Czy wiesz, że...

kondensator elekrolityczny (biegunowy)

dołączony do źródła napięcia o zbyt wysokiej

wartości lub odwrotnej biegunowości mo−

że spowodować silny wybuch?

Brzęczyk będzie działał

dłużej.

A jak długo bę−

dą świecić lampki

z kondensatorem o

pojemności 4700µF?

Tym razem możesz dołą−

czyć większy kondensator rów−

nolegle do mniejszego, wypadkowa

Rys. 5

Zapewne znasz powiedzenie

że w przyrodzie nic nie ginie...

Powiedzenie to jest jak naj−

bardziej trafne w odniesieniu do

elektroniki, a ściślej: prądu

i napięcia.

Na rysunku F zaznaczyłem

rozpływ prądów w poszczegól−

nych gałęziach i zaznaczonych

zielono) węzłach. Znów użyjmy

prostej analogi z rurami instala−

cji wodnej. Prąd w przewodach

i elementach zachowuje się

podobnie jak woda płynąca w ru−

rach. Woda po drodze nie może

Fot. G

II 2

II 3

II 4

II 6

II 7

II 5

węzeł

to też jest

węzeł

2 − prądy dopływające

4 − prądy odpływające

1+ 2+ 3+ 4 = III

5+ 6+ 7

Rys. F

2 =

Elektronika dla Wszystkich

100k

2 − prądy dopływające

4 − prądy odpływające

IIII

1+ 2+ 3+ 4 = III

5+ 6+ 7

2 =

Ośla łączka

pojemność będzie sumą pojemności obu

kondensatorów – zapamiętaj to.

Zastosuj teraz w roli C1 kondensator

o pojemności 10µF i przełączaj S1. Co

się zmieniło? Czy dostrzegasz miganie

diod? Diody nadal świecą, ale czas świe−

cenia jest bardzo krótki.

Odłącz rezystor i diodę LED, pozo−

staw tylko brzęczyk. Jak długo będzie

pracował brzęczyk, zasilany z kondensa−

tora 470µF, a ile z kondensatora 10µF?

Czas świecenia diody (czas rozłado−

wania) zależy od pojemności C1 i rezy−

stancji R2. Czym większa pojemność

i czym większa rezystancja, tym czas ten

jest większy (obecność brzęczyka ma

niewielki wpływ). Podobnie od rezy−

stancji R1 i pojemności C1 zależy czas

ładowania. Zastosuj R1=1k

ścią elementów R, C. Podczas przełącza−

nia przełącznika S migać będą wszystkie

diody. Na rysunku 6 zaznaczyłem kolo−

rami, w jakim obwodzie płynie prąd ła−

dowania (kolor czerwony), a w jakim

prąd rozładowania (kolor zielony). Zau−

waż, że kierunek przepływu prądu zmie−

nia się. Czy rozumiesz dlaczego?

ceramiczne są wykorzystywane powszech−

nie, bo tylko w niewielu przypadkach wyma−

gana jest dobra stabilność cieplna.

Kondensator

elektrolityczny

Kondensator elektrolityczny za−

wdzięcza swą nazwę (zwykle

ciekłemu) elektrolitowi. Gdy

rozbierzesz popularny kondensator elektroli−

tyczny, przekonasz się, iż jest on zbudowany

ze zwiniętych pasków folii aluminiowej i pa−

sków papieru nasączonych cieczą – właśnie

elektrolitem. Wbrew pozorom, izolatorem nie

jest ani papier, ani ciekły elektrolit, tylko cie−

niuteńka warstwa tlenku glinu, wytworzona na

chropowatej powierzchni paska aluminium

(jeden z pasków jest matowy). Ponieważ war−

stwa izolatora jest zadziwiająco cienka, a chro−

powata powierzchnia aluminium ma po−

wierzchnię czynną wielokrotnie większą niż

geometryczne wymiary paska, w kondensato−

rach elektrolitycznych udaje się uzyskać sto−

sunkowo dużą pojemność. Na fotografiach

zobaczysz różne kondensatory elektrolityczne.

C1=4700µF. Jak dioda D1 świadczy

o czasie ładowania?

Zestaw teraz układ według

rysunku 6a . Ja wyko−

rzystałem płytkę

stykową – foto−

grafia 4 . Diody

świecące służą tu

tylko jako wska−

źnik prądu. Obwody

I i II są bardzo podob−

ne; różnią się tylko kolejno−

Rys. 6a

Czy wiesz, że...

w elektronice obowiązuje uczciwość: ani

prąd, ani napięcie nie mogą wyparować ani zgi−

nąć bez wieści. Nie mogą się też pojawić nie

wiadomo skąd. Te oczywiste zasady zna−

ne są jako prawa Kirchhoffa.

Przyzwyczajaj się do wy−

kresów – na rysunku 7

narysowałem jak

zmienia się w cza−

sie prąd ładowa−

nia i rozładowa−

nia. Wykres z ry−

sunku 7a dotyczy

zarówno gałęzi I, jak

i gałęzi II. Jeśli wartość

Fot . . . 4

kondensatory e l l lektro l l l i i ityczne

a l l lum i i in i i iowe ( ( (zwyk ł ł łe ) ) )

Nie produkuje się “elektrolitów” o pojem−

nościach poniżej 1µF (1000nF). Najpopular−

niejsze kondensatory elektrolityczne mają

pojemność od 2,2µF do 4700µF, ale zdarzają

się też większe, nawet do 47000µF i więcej.

Wielkość “elektrolita” związana jest z po−

jemnością oraz napięciem maksymalnym.

zginąć (rury nie są dziurawe). Ilość wody dopły−

wającej do danego węzła musi być równa ilości

wody odpływającej. To oczywiste prawda?

Tak samo jest z prądem: suma prądów dopły−

wających do węzła musi być równa sumie prądów

odpływających . Ilustruje to rysunek G . Samo

przez się zrozumiałe?

Właśnie! A to jest treść prawa Kirchhoffa doty−

czącego prądu. Może uznasz, że sprawa tych prą−

dów w węźle jest tak oczywista, że nie warto o tym

nawet wspominać. Rzeczywiście jest to zgodne

z intuicją, ale początkujący miewają z tym kłopo−

ty. Niektórzy wiedząc, że prąd przez rezystor pły−

nie “opornie” skłonni są uznać, że zmniejsza on

“po drodze” swoją wartość. I to jest bardzo

poważny błąd!

Nie może się zdarzyć, że “przed rezystorem”

(lub innym elementem) prąd jest większy, a “za re−

zystorem” – mniejszy. Zresztą wyrażenia “przed”

i “za” nie są trafne i nigdy tak nie mówimy. Ilu−

struje to rysunek H .

Zapamiętaj − w danej gałęzi prąd nie może “za−

wieruszyć się gdzieś po drodze”.

Jak pokazują wcześniejsze rysunki, prąd,

który wypłynął z dodatniego bieguna baterii, po

przebrnięciu przez dowolnie skomplikowaną sieć

Fot. H

Fot. I

Elektronika dla Wszystkich

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: