BIOLOGIA – WYKŁAD 28 X 2009
Choroby krajów rozwijających się:
Infekcyjne: gruźlica, trąd, cholera, żółta febra, dżuma, czerwonka
Inwazyjne pasożytnicze:
Malaria=zimnica wyw. przez różne gat. plasmodium, schistosomozy, leiszmaniozy, amebozy, filariozy, glistnica, włosogłówczyca, ankylostomoza, tasiemczyce
(trzeba znać nazwy drobnoustrojów wywołujących!)
MEDYCYNA – nauka obejmująca całość wiedzy o zdrowiu i chorobach człowieka oraz o sztuce leczenia chorych i zapobiegania chorobom.
Choroby pasożytnicze to przede wszystkich choroby krajów rozwijających się, ale ze względu na podróżowanie mogą być obecne również u nas.
Pasożyt – współbiesiadnik albo darmozjad. Może nim być zarówno org. zwierzęcy (pierwotniaki, płazińce, niecienie, mięczaki, stawonogi). Może to być także grzyb.
W zależności od przyjętego kryterium wyróżniamy:
Ø Pasożyt stały – taki który prowadzi pasożytniczy tryb życia w ciągu całego rozwoju osobniczego np. świdrowiec albo włosień
Ø Pasożyt okresowy – taki który prowadzi ten tryb życia w pewnym okresie rozwoju osobniczego np. tęgoryjec
Ø Pasożyt czasowy – taki który styka się z żywicielem jednorazowo lub wielokrotnie na krótko np. pijawka, pchła, komar
v Pasożyt kosmopolityczny – taki, który występuje na całej kuli ziemskiej np. włosień, glista, lamblia
v Pasożyt endemiczny – taki, który na określonym obszarze występuje np. zarodziec
ü Pasożyt zewnętrzny – występuje na powierzchni skóry
ü Pasożyt wewnętrzny – występuje wew. organizmu żywiciela – komórkowy np. toksoplazma, pozakomórkowy np. loa
Część pasożytów wewnętrznych np. glista czy tęgoryjec przed ostatecznym osiedleniem się wędruje w organizmie żywiciela (inaczej migruje) przechodząc pełne etapy rozwoju.
Pasożytnictwo :
Żywiciel, w którym pasożyt rozmnaża się płciowo, jest żywicielem ostatecznym np. człowiek dla bruzdogłowca.
W przeciwnym przypadku mówimy o żywicielach pośrednich. Żywicieli pośrednich może być kilku.
Podziału tego nie można stosować dla pasożytów, które nie rozmnażają się płciowo, np. świdrowca.
Żywiciel główny – gatunek w danych warunkach środowiska, którego populacji ekstensywność (częstość zarażenia) jak i intensywność (liczebność populacji pasożyta w zarażonym osobniku) jest dla danego pasożyta największa. Jeżeli cechuje to żywiciela w warunkach biocenotycznych, to mówimy o żywicielu właściwym.
Żywiciel uboczny charakteryzuje się inwazją o mniejszej ekstensywności i intensywności inwazji.
Żywiciel sporadyczny = przypadkowy to organizm który tylko w wyjątkowych warunkach ulega zarażeniu pasożytem.
Źródłami zakażenia dla innych są nosiciele i ludzie chorzy, którzy zarażeni są określonym wirusem, bakterią, grzybem, pierwotniakiem lub ???
Nosiciel to osoba u której przebieg choroby jest bezobjawowy a także osoba u której nosicielstwo poprzedza wystąpienie objawów czyli jest ona w okresie wylęgania lub utrzymuje się [nosicielstwo] po jej zakończeniu, czyli osoba jest w okresie zdrowienia.
Drogi zarażenia:
Wrota zakażenia:
Transmisja pasożyta:
Na świecie jest więcej pasożytów niż organizmów wolnożyjących. Organizmy nie będące pasożytami są zazwyczaj żywicielami. Człowiek jest żywicielem ponad 100 gatunków pasożytów i 100 gatunków grzybów. Sami przyczyniamy się do zwiększenia liczby pasożytów i grzybów. Pierwsze zapiski o pasożytach są z XVI wieku p.n.e.
Dane epidemiologiczne przedstawione przez WHO wskazują, że znaczna część ludzi jest zarażona pasożytami, co w połączeniu z niedostatkami żywności jest główną przyczyną zgonów ludzi.
W pewnych obszarach geograficznych tj. Afryka, Ameryka Południowa i południowo-wschodnia Azja częstość inwazji pasożytami jest bardzo wysoka i osoby tam żyjące są żywicielami co najmniej jednego z pasożytów. Związane to jest z szeregiem czynników tj. ekologiczne, socjologiczno-ekonomiczne, czy zachowań ludzkich, np. na Filipinach ludzie uważają zarażenie glistą za coś nieodłącznego i niezbędnego do rozwoju dziecka. Tam 90% populacji jest zarażone glistą.
Przeciętnie u dziecka pasożytuje 50 samic glist. Jedna samica wytwarza dziennie 240 000 jaj. Jajo ma grubą otoczkę. Jest ono oporne na wysychanie, na urazy mechaniczne, a w glebie która jest naturalnym rezerwuarem jaj mogą przetrwać 2 lata i być zdolne do zarażenia. Jaja te mogą się rozwijać w 10-procentowej formalinie, może przetrwać w wodzie morskiej o dużym zasoleniu.
Dane epidemiologiczne (na świecie):
Nowa ustawa o chorobach zakaźnych i zakażeniach (od 1.01.2009)
Jest 6 chorób które podlegają zgłaszaniu do SANEPIDu:
Dane oficjalne epidemiologiczne w Polsce 2006, 2007
Teniozy w Polsce:
Zapadalność 0,41; 0,35 / 100 000 przede wszystkim pomorskie
Tasiemiec nieuzbrojony taenia saginata 68,8%
Bąblowica w Polsce:
Zapadalność 0,17; 0,11 / 100 000 przede wszystkim podlaskie
Włośnica w Polsce:
Zapadalność 0,34; 0,77 / 100 000 przede wszystkim wielkopolskie
Najczęściej mięso dzika!
Pełzakowica w Polsce:
Zapadalność 0,055; 0,05 / 100 000 przede wszystkim wielkopolskie
Zimnica [malaria] w Polsce:
Zapadalność 0,05; 0,03 / 100 000
Zachorowania głównie po powrocie z Afryki, także z Azji i Australii z Oceanią. Jest około 2-3 zgon z powodu malarii w Polsce.
Inne parazytozy w Polsce:
Są to dane oficjalne.
Najczęstsze parazytozy u dzieci w Polsce: owsica, lamblioza, włosogłówczyca, pełzakowica, glistnica.
Wśród dwudziestu chorób jelitowych o największej śmiertelności na świecie są cztery parazytozy: pełzakowica, lamblioza, glistnica i tęgoryjczyca.
Pasożyty kosmopolityczne-jelitowe:
Grzybice:
W ostatnich latach nastąpił wzrost wskaźników zakażeń grzybami pacjentów oddziałów zabiegowych. W ciągu 10 lat wzrost jest od 3 do 5 razy.
Grzybice układu trawiennego:
To są badania pobierane w trakcie endoskopii.
Wniosek: grzyby nie lubią środowiska zasadowego.
Ocena mykologiczna przetworów mlecznych:
Grzyby kochają cukry, więc najbezpieczniejszy jest jogurt naturalny.
Często mamy do czynienia z inwazjami wieloogniskowymi.
W kontakcie z pasożytem bądź z grzybem jest kilka możliwości:
Istnieje wiele czynników sprzyjających zarażeniu pasożytami lub grzybami. Są to takie czynniki jak: zaburzenia odporności (wrodzone bądź nabyte), zaburzenia funkcjonowania gruczołów dokrewnych, rozległe rany, uzależnienia.
Czynniki ekologiczne sprzyjające zarażeniom pasożytami:
Ad. 1. Zoolodzy, dla których rezerwuarowymi żywicielami są zwierzęta domowe, stanowią poważne zagrożenie dla zdrowia człowieka, szczególnie dla mieszkańców wsi, hodowców zwierząt, weterynarzy i wynikać mogą z bezpośredniego kontaktu ze zwierzętami lub ich odchodami. Niebezpieczeństwo zarażenia wynika również z odławiania dzikich zwierząt, z istnienia ogrodów zoologicznych, utrzymywania naturalnych parków narodowych, z prowadzenia olbrzymich hodowli, np. 2 mln kur. W nich istnieje możliwość zarażania zwierząt pasożytami, którymi w warunkach naturalnych nie mogłyby się zarazić. Przykładem są zarażenia włośniem u ludzi po zjedzeniu mięsa krowy.
Ad 2. Budowanie sztucznych zbiorników, tam, kanałów czy systemów nawadniających wzmaga szerzenie się chorób, których krążenie związane jest z wodą np. schitosomozy, onkocerkozy czy malarii. Istotne może być również skażenie termiczne wód, do którego dochodzi w wyniku zrzutów wody przemysłowej np. z elektrociepłowni (Ślesin). Dochodzi do wyginięcia organizmów przyzwyczajonych do życia w wodzie zimnej a namnażają się termofilne pełzaki, które mogą wywoływać choroby ośrodkowego układu nerwowego.
Ad. 4. Zależy od wieku, rozwoju psychicznego, od uwarunkowań socjalno-kulturowych. Przykładem może być schistosomoza, która związana jest z zanieczyszczaniem przez ludzi swoimi odchodami wody. Ponadto, ścieki często odprowadzane są też do rzek. Dzieci bawiące się w rzece, rybacy, rolnicy są narażeni na zarażenie tą przywrą krwi.
Np. w Libanie do garbowania skóry dodaje się kału psa. Może dojść do zarażenia tasiemcem bąblowcowym. Wągrzyca szerzy się także dzięki ludziom, którzy zanieczyszczają środowisko kałem zawierającym jaja tasiemca, a także hodują świnie w niehigienicznych warunkach. Kiedy te czynniki nakładają się ze zwyczajem spożywania surowej wieprzowiny, wtedy łatwo szerzy się inwazja tasiemcem uzbrojonym. Człowiek przyczynia się również do szerzenia jaj tasiemca nieuzbrojonego, szczególnie w obszarach wiejskich i wszędzie tam, gdzie toalety są nieodpowiednio lub nieużywane. Podobnie stosowanie ścieków do nawożenia pastwisk sprawia, że szerzy się cysticerkoza u bydła. Niektóre praktyki religijne zapobiegają lub sprzyjają szerzeniu się chorób pasożytniczych. Żydzi i muzułmanie nie spożywają mięsa wieprzowego, wobec tego włośnica i tasiemczyca wywołana przez tasiemca uzbrojonego u nich nie występuje. W krajach islamskich nakazem religijnym jest podmycie się po oddaniu moczu czy kału – może to sprzyjać szerzeniu się przywry krwi (schistosoma). Hindusi wędrują do miejsc świętych i aby uzyskać całkowite rozgrzeszenie, muszą zażyć kąpieli w rzece – to może sprzyjać szerzeniu się brankokulozy.
Ad. 5. Rozwój przemysłu spożywczego też sprzyja szerzeniu się pasożytów. Anisakoza (rozwój chłodnictwa). Pokarm może być czysty lub zanieczyszczony w trakcie przygotowywania. Peklowanie, wędzenie powodowało zabijanie pasożytów. Nowoczesne technologie sprzyjają rozwojowi pasożytów. W tatarku najgroźniejsze jest jajeczko!
Stadia inwazyjne zanieczyszczające pożywienie:
oshumerus