Granulity w Starym Gierałtowie.pdf

Granulity w Starym Giera³towie

Lokalizacja:

województwo dolnoœl¹skie

powiat k³odzki

gmina Stronie Œl¹skie

miejscowoœæ Stary Giera³tów

5578

Rejon geograiczny:

Sudety z Przedgórzem Sudeckim

Sudety Wschodnie

Góry Z³ote

Masyw Œnie¿nika

Jednostka geologiczna:

Sudety Œrodkowe

kopu³a orlicko-œnie¿nicka

antyklinorium Giera³towa

5576

3636

3638

W Sudetach Œrodkowych, w Starym Giera³towie,

w prawym brzegu skarpy rzeki Bia³ej L¹deckiej,

w odleg³oœci 0,5 km w kierunku wschodnim od

koœcio³a, znajduje siê wychodnia ska³ bardzo silnie

przeobra¿onych (zmetamorizowanych) granulitów.

Ska³y pierwotne to osadowy kompleks ska³

mu³owcowych typu szarog³azów, którym towarzyszy³y

grubsze wtr¹cenia ska³ marglistych oraz zasadowych

wulkanitów i tufów. Zosta³y one poddane niezwykle

wysokiemu ciœnieniu (rzêdu 20-35 kbar) i bardzo

wysokiej temperaturze (oko³o 800-1100°C) po

pogr¹¿eniu na g³êbokoœæ oko³o 100 km. Wiek opisy-

wanych przemian datuje siê na oko³o 380-350 mln lat

(dewon-karbon).

W opisywanym obiekcie zobaczyæ mo¿na dwie

odmiany granulitów, ró¿ni¹ce siê sk³adem mineralno-

chemicznym oraz stopniem zwietrzenia. Odmiana

ciemna (s³abo zwietrza³a) zbudowana jest z kwarcu,

plagioklazów i granatów, ale wystêpuje tu te¿ bogaty

w sód piroksen – omfacyt. St¹d nazwa tej odmiany

– granulity omfacytowe. Barwa ciemnych granulitów

zmienia siê od szarozielonej do szaroró¿owej. Drug¹

odmian¹ s¹ granulity jasne, zbudowane z kwarcu,

plagioklazów, skalenia potasowego oraz podrzêdnie

czerwonego granatu i dystenu. Odmiana jasna jest

silniej zwietrza³a i na przekrojach poprzecznych œcian

widniej¹ ci¹gi porozrywanych fragmentów granulitów

ciemnych. S¹ to ska³y drobnoziarniste, z widocznymi

ró¿owymi granatami, które czêsto koncentruj¹ siê w

warstewkach. Barwa granulitów jasnych jest szaropo-

pielata, na powierzchniach zwietrza³ych – bia³o szara.

W otoczeniu granulitów wystêpuj¹ migmatyczne gnej-

sy giera³towskie. Ods³aniaj¹ce siê tutaj ska³y wchodz¹

w sk³ad regionalnej wychodni, ci¹gn¹cej siê 12 km i

szerokiej do 2 km, biegn¹cej w kierunku pó³nocno-

wschodnim a¿ na terytorium Czech.

Obecnoœæ tego rodzaju ska³ na powierzchni Ziemi

jest dowodem wielkoskalowych ruchów tektonicznych,

które spowodowa³y wyniesienie tych ska³ z poziomu

dolnej skorupy Ziemi. Granulity tworz¹ w obrêbie

europejskich waryscydów (ska³ powsta³ych w czasie

orogenezy waryscyjskej 380-240 mln lat temu) rzadkie

i niewielkie wyst¹pienia.

Dostêpnoœæ ods³oniêcia jest bardzo dobra; znajduje

siê ono w odleg³oœci 200 m od przystanku PKS- Stary

Giera³tów II (przystanek na ¿¹danie). Z przystanku

nale¿y siê udaæ przez ³¹kê w dó³ rzeki – Bia³ej L¹deckiej

i w prawej skarpie rzeki odszukaæ wychodni opisanych

granulitów.

Obiekt ten znajduje siê na terenie Œnie¿nickiego

Parku Krajobrazowego, na granicy miêdzy Górami

Z³otymi a Masywem Œnie¿nika.

Tu¿ przy korycie rzeki Bia³ej L¹deckiej biegnie

œcie¿ka rowerowa, a w odleg³oœci 1 km na zachód

znajduje siê niebieski szlak turystyczny: L¹dek Zdrój

– Nowa Morawa.

2,3

Stary Giera³tów

The granulites from Stary Giera³tów

The highly altered granulites are exposed in

Stary Giera³tów (the Central Sudety Mts.), in the

right bank of the Bia³a L¹decka River bed, some 500

meters east from the church. The rocks belong to a

regional, 12-kilometers-long and 2-kilometers wide

outcrop of metamorphic rocks which continue to the

northwest, to the Czech Republic. Two varieties of

granulites can be observed: light and dark. In the vicin-

ity the migmatitic Giera³tów Gneisses occur. These

ultra-metamorphic rocks were formed at depth of

about 100 kilometers, under the pressure of 20-35

kbar and at the temperature of 800-1,100°C, and

exhumed during the Variscan orogeny (380-240 Ma).

Within the European Variscides granulites form rare

and rather small exposures. These rocks are very

interesting for geologists and petrologists as their

geological position and exhumation are subjects of

vigorous discussions.

Wybrana literatura: 12, 20, 103, 135, 229, 245,

375, 392, 406

Autor karty stanowiska dokumentacyjnego i fotograii:

R. Kryza (2005)

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: