Góra Wżar w Kluszkowcach.pdf

Góra W¿ar w Kluszkowcach

Lokalizacja:

województwo ma³opolskie

powiat nowotarski

gmina Kluszkowce

miejscowoœæ Kluszkowce

Rejon geograiczny:

Zewnêtrzne Karpaty Zachodnie

Beskidy Zachodnie

Gorce

5480

Jednostka geologiczna:

Karpaty Zewnêtrzne

p³aszczowina magurska

warstwy szczawnickie

andezyty W¿aru

4450

4452

Góra W¿ar (Wd¿ar) usytuowana w po³udniowej czêœci

Gorców przy granicy fliszowej jednostki magurskiej z

pieniñskim pasem ska³kowym, pomiêdzy Kluszkowcami

i Czorsztynem, cechuje siê niezwykle interesuj¹c¹ bu-

dow¹ geologiczn¹. W kilku nieczynnych kamienio³omach i

ods³oniêtych wychodniach skalnych, tworz¹cych miejscami

nagromadzenia o charakterze go³oborzy, widoczne s¹ an-

dezyty – magmowe ska³y wulkaniczne wieku mioceñskiego.

Stanowi¹ one zachodni kraniec pasa intruzji andezytowych

ci¹gn¹cych siê z pó³nocnego zachodu na po³udniowy wschód,

na odcinku oko³o dwudziestu kilometrów pomiêdzy Klusz-

kowcami a Jaworkami po³o¿onymi w Ma³ych Pieninach. Intru-

zje wystêpuj¹ w obrêbie liszowych utworów p³aszczowiny

magurskiej oraz liszowej jednostki Grajcarka nale¿¹cej do

struktury pieniñskiego pasa ska³kowego. Góra W¿ar jest

jednym z trzech miejsc (obok zlokalizowanych dalej na

wschód Bryjarki i Jarmuty) wystêpowania ró¿nych typów

¿y³ andezytowych.

Andezyty góry W¿ar wystêpuj¹ w formie stromo

zapadaj¹cych ¿y³ niezgodnych – tzw. dajek, reprezentuj¹cych

dwie generacje intruzji. Andezyty starszej generacji tworz¹ w

antyklinalnej strukturze liszowej szereg radialnie ustawionych

dajek, o prawie równole¿nikowym przebiegu, poprzecinanych

i przemieszczonych systemem poprzecznych uskoków prze-

suwczych. M³odsz¹ generacjê tworzy poprzeczna do nich, dajka

andezytowa utworzona w streie jednego z takich uskoków.

W obrêbie starszej generacji wyró¿niane s¹ ró¿ne odmiany

andezytu amibolowego (magnetytowy, skaleniowy, plagiokla-

zowy) i m³odszy od niego andezyt amibolowo-augitowy. Ten

drugi typ magmy andezytowej pojawi³ siê ponownie podczas

powstawania drugiej, m³odszej generacji intruzji bêd¹cej na

W¿arze g³ównym przedmiotem eksploatacji. Procesy te dato-

wane s¹ na œrodkow¹ czêœæ trzeciorzêdowej epoki mioceñskiej

i obejmuj¹ okres od 13,5 do 10,8 mln lat temu.

Magma przemieszczaj¹c siê z g³êbokiego ogniska

wykorzystywa³a strefy tektonicznie rozluŸnione i w systemie

radialnych spêkañ ciosowych fa³dowej, antyklinalnej struk-

tury W¿aru utworzy³a po zastygniêciu opisane wy¿ej formy

intruzywne. Podczas tworzenia siê dajki w streie aktywnego

uskoku przesuwczego dosz³o do powstania stref brekcji

tektoniczno-wulkanicznej zbudowanej z roztartej masy ska³y

wulkanicznej i fragmentów otaczaj¹cych ska³ liszowych.

W wielu miejscach zobaczyæ te¿ mo¿na produkty kontak-

towego metamorizmu wywo³ane g³ównie oddzia³ywaniem

wysokiej temperatury. Ska³y fliszowe w bezpoœrednim

otoczeniu intruzji s¹ na jasno przebarwione, wyraŸnie

„spieczone” rozpadaj¹ siê kostkowo.

W kamienio³omie po³udniowym widocznym z drogi

Nowy Targ – Kroœcienko ods³ania siê pionowa dajka an-

dezytu amibolowo-augitowego. Ma on charakterystyczn¹

szaroniebieskaw¹ barwê, a na powierzchniach œwie¿ych

prze³amów dobrze widoczne s¹ czarne prakryszta³y

s³upkowego amibolu, izometrycznych augitów i blaszkowych

biotytów. Oprócz nich liczne s¹ szare prakryszta³y skaleni,

g³ownie plagioklazów. Niewielka iloœæ bezpostaciowej, afani-

towej masy skalnej œwiadczy o g³êbszych, subwulkanicznych

warunkach krzepniêcia stopu magmowego. W jednym z

bloków grzêdy skalnej ci¹gn¹cej siê powy¿ej wyrobiska

mo¿na przy pomocy kompasu zapoznaæ siê z interesuj¹cym

zjawiskiem anomalnego pola magnetycznego. Ig³a kompasu w

zale¿noœci od miejsca zbli¿enia do ska³y wychyla siê nawet do

po³o¿enia odwróconego. Zjawisko to wi¹¿e siê najczêœciej

z uderzeniami piorunów lub z lokalnym, znacznym wzbo-

gaceniem andezytu w magnetyt.

Przebiegaj¹ce selektywnie procesy wietrzenia i erozji,

szybciej i efektywniej dzia³aj¹ce na wychodniach mniej

odpornego liszu, poprzez wypreparowane, stercz¹ce w

morfologii góry grzêdy i ci¹gi ska³ek znacz¹ rozmieszczenie

¿y³ andezytowych w jej wnêtrzu.

Na jednej z nich, u po³udniowego podnó¿a góry W¿ar

znajduj¹ siê tzw. „organy Hasiora”, pomnik partyzantów

autorstwa tego znanego rzeŸbiarza. Ze szczytu góry roz-

tacza siê wspania³a, pe³na panorama na Beskid S¹decki,

Gorce, Kotlinê Nowotarsk¹, Pieniny z Trzema Koronami i

z jeziorem czorsztyñskim i szczególnie piêkna na po³udnie,

gdy widoczne s¹ Tatry Bielskie i Wysokie.

Kluszkowce

Góra W¿ar jest obecnie atrakcyjnym, wielosezonowym,

oœrodkiem turystycznym, bardzo popularn¹ stacj¹ narciarsk¹ i

oœrodkiem paralotniarstwa. G³êbokie wyrobisko o wysokich,

pionowych œcianach, wykorzystywane jest tak¿e przez szko³ê

wspinaczkow¹. Dogodny uk³ad komunikacyjny, parkingi,

rozbudowana baza noclegowa i gastronomiczna w s¹siednich

wsiach sprawiaj¹, i¿ rejon góry W¿ar jest obiektem geotury-

stycznym najwy¿szej rangi. Popularyzacji sprzyja po³o¿enie

w pobli¿u Pieniñskiego Parku Narodowego i pobliskie, po-

wszechnie odwiedzane, ruiny zamku czorsztyñskiego. Walory

naukowe ³¹cz¹ siê tutaj z wyj¹tkow¹ rang¹ dydaktyczn¹.

of both the sedimentary rocks and the older generations of

andesites. This variety was mined in quarries of the W¿ar

Mt. as construction and road stones.

Quarry developed in the slopes of the W¿ar Mt. provides

exposures of vertical andesite dyke with well-developed, hori-

zontal joint system arranged transversally to the dyke body.

Andesite is grey, locally bluish, with distinct phenocrystals of

augite and black amphibole embedded within matrix rich in

feldspars. On both walls, from a dozen to over 20 meters high,

whitish, bedded, calcareous sandstones and marly shales of the

Szczawnica Formation are visible with black and bluish-black

streaks. These rocks were thermally altered by the intrusions.

At the top of the mountain small ridges occur composed of

older-generation andesites. Local magnetic anomalies detected

in two of these ridges originate from thunderbolt strikes.

The quarry is located in the W¿ar Mt., in the vicinity of

Kluszkowce village. Before the partisan monument visitor

must turn right taking the road to the quarry gate. Passing

by a small andesite mound with the monument atop, the

entrance to the deep, abandoned quarry appears.

The Kluszkowce area provides numerous tourist attractions:

the Czorsztyn reservoir, the ski center, the castles in Niedzica

and Czorsztyn as well as mountain ranges: the Gorce and the

Pieniny Clippen Belt with numerous hike and bike trails.

The W¿ar (Wd¿ar) Mt. in Kluszkowce

Andesites from the W¿ar Mt. form two generations of

intrusions. The older generation are parallel, W-E-trending,

steeply dipping dykes cut by transversal faults. Several variet-

ies are known: the oldest, feldspatic-amphibolitic, younger

– magnetitic and youngest – amphibolitic with augite. These

andesites ascended in the Miocene from a magma chamber

located at considerable depth along the joint system cutting

the anticline composed of the Magura Beds. In the central

part of the W¿ar Mt., the tectonic breccia was formed along

the tectonic line, enabling the intrusion of the youngest,

amphibolitic-augitic andesite. Breccia contains fragments

Autorzy karty stanowiska dokumentacyjnego:

E. S³omka, T. S³omka (2006)

Autor fotograii: A. Joniec

Wybrana literatura: 46, 47, 48, 278, 279, 437

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: