Osady polodowcowe w Niebylcu.pdf

Osady polodowcowe w Niebylcu

Rzeszów

Lokalizacja:

województwo podkarpackie

powiat strzy¿owski

gmina Niebylec

miejscowoœæ Niebylec

Region geograiczny:

Zewnêtrzne Karpaty Zachodnie

Pogórze Œrodkowobeskidzkie

Pogórze Dynowskie

5526

Jednostka geologiczna:

Zewnêtrzne Karpaty liszowe

p³aszczowina skolska

pokrywa czwartorzêdowa

4564

Krosno

4566

Obiektem jest ods³oniêcie w starej ¿wirowni zloka-

lizowanej w odleg³oœci oko³o 150 m na zachód od drogi

krajowej z Rzeszowa do Barwinka i oko³o 100 m od drogi

z Niebylca do GwoŸdzianki. Z tej drogi znajduje siê wjazd

na teren wyrobiska.

Geologicznie ¿wirownia znajduje siê w wewnêtrznej

czêœci p³aszczowiny skolskiej na terenie tzw. depresji

strzy¿owskiej, wype³nionej sfa³dowanymi utworami oligocenu

i miocenu.

W œcianie dawnej ¿wirowni, o d³ugoœci 80 m i wysokoœci

ponad 20 m, ods³ania siê proil utworów rzeczno- i jezior-

no-lodowcowych z okresu zlodowacenia Sanu przykry-

tych kilkumetrow¹ pokryw¹ utworów lessopodobnych

z okresu zlodowacenia Wis³y. W sp¹gu wyrobiska miejsca-

mi ods³aniaj¹ siê piaskowce kliwskie warstw menilitowych

wieku oligoceñskiego (34-23 mln lat temu). S¹ to be¿owe,

grubo³awicowe piaskowce kwarcowe, spêkane, pociête usko-

kami i przek³adane cienkimi warstwami brunatnych ³upków.

Na erozyjnej powierzchni piaskowców kliwskich le¿y gru-

ba seria utworów ¿wirowo-piaszczystych, reprezentuj¹cych

osady powsta³e w rzekach wyp³ywaj¹cych z czo³a l¹dolodu.

W materiale okruchowym ¿wirów rozpoznajemy fragmenty

ska³ buduj¹cych pod³o¿e tych osadów (piaskowce, zlepieñce

i ³upki) oraz ska³y krystaliczne przyniesione przez lodowiec

a¿ ze Skandynawii.

Nad tymi osadami le¿y pakiet i³ów warwowych

charakteryzuj¹cych siê laminacj¹ poziom¹, polegaj¹c¹

na wielokrotnym powtarzaniu siê grubszych lamin jas-

nych i cieñszych ciemnych. Para lamin – jasna i ciemna

powstaje w okresie 1 roku: jasna w lecie, a ciemna w

zimie. Ró¿nica wynika ze zmiennej dostawy materia³u

okruchowego, iloœci tlenu i substancji organicznej. Pakiet

ten, o mi¹¿szoœci 2 m, powsta³ w jeziorze usytuowanym

na przedpolu l¹dolodu i zosta³ zaburzony sp³ywami

synsedymentacyjnymi, czyli takimi, które zachodzi³y w

trakcie sedymentacji. W i³ach obserwujemy tak¿e liczne

struktury deformacyjne: uskoki i fa³dy.

Powy¿ej zalegaj¹ gliny lessopodobne, reprezentuj¹ce

osady eoliczne z³o¿one z py³u kwarcowego, wêglanu wapnia

i minera³ów ilastych.

Oko³o 3 km na zachód przebiega czarny szlak turystycz-

ny: Czudec – Babica – Wy¿ne – Godowa – Brze¿anka.

¯wirownia w Niebylcu jest unikatowym ods³oniêciem w

Karpatach. Mo¿na tutaj zapoznaæ siê z najlepiej ods³oniêtym

proilem utworów rzeczno- i jeziorno-lodowcowych, z

których szczególnie i³y warwowe s¹ ewenementem w

Karpatach. Najbardziej atrakcyjne (poznawczo i wizualnie)

s¹ struktury deformacyjne tych utworów: fa³dy, leksury i

uskoki. Œwiadcz¹ one o ruchach tektonicznych, prawdo-

podobnie zwi¹zanych z izostatycznym odprê¿eniem po

ust¹pieniu lodowca.

The post-glacial sediments in Niebylec

The old gravel pit is located about 150 meters west from

the Rzeszów-Barwinek state highway and about 100 meters

aside the Niebylec-GwoŸdzianka local road.

The area belongs to the inner part of the Skole Unit,

which forms so-called Strzy¿ów Depression illed with

folded Oligocene and Miocene sediments.

In the quarry bottom the Kliwa Sandstones (member of

the Menilite Beds) are occassionally visible. The erosional

surface separates the sandstones from the thick series of

sands and gravels which are outwash sediments deposited

by glacial meltwaters. The clastic material consists of sand-

stones, conglomerates and shales fragments derived from

the bedrock as well as of erratic material transported by ice

sheet from Scandinavia.

The luvial deposits are covered by varve clays with typi-

cal, rhythmic, light and dark, horizontal lamination. These are

overlain by loess-like clays composed of quartz dust, calcium

carbonate and clay minerals. This part of the succession rep-

resents aeolian sedimentation of the glacial period.

The gravel pit in Niebylec is a unique exposure in the

whole Carpathians.

146

Niebylec

Wybrana literatura: 137, 138, 459, 460, 461

Autor karty stanowiska dokumentacyjnego i fotograii:

T. Malata (2005)

147

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: