Skały dolnego ordowiku w kamieniołomie w Międzygórzu.pdf

Ska³y dolnego ordowiku w kamienio³omie

w Miêdzygórzu

Lokalizacja:

województwo œwiêtokrzyskie

powiat opatowski

gmina Lipnik

miejscowoœæ Miêdzygórz

Rejon geograiczny:

Wy¿yna Ma³opolska

Wy¿yna Kielecka

Wy¿yna Sandomierska

5622

Jednostka geologiczna:

Góry Œwiêtokrzyskie

antyklina œwiêtokrzyska

4540

Sandomierz

W nieczynnym kamienio³omie, po³o¿onym oko³o 1,5 km

na po³udniowy wschód od centrum Miêdzygórza, ods³aniaj¹

siê staropaleozoiczne ska³y osadowe wa¿ne dla poznania

budowy geologicznej tego rejonu. Wyrobisko znajduje siê

we wschodnim zboczu g³êboko wciêtej doliny bocznego

dop³ywu Opatówki. Podobne w¹wozy, g³êboko wciête w

grub¹ pokrywê lessow¹, urozmaicaj¹ rzeŸbê stosunkowo

p³askiej powierzchni tej czêœci Wy¿yny Sandomierskiej,

nieprzekraczaj¹cej tu wysokoœci 300 m n.p.m. W ska³ach

lessowych, ma³o odpornych na procesy niszcz¹ce, ablacja

i erozja rzeczna dop³ywów Wis³y i Kamiennej w wielu

miejscach w tym rejonie ods³oni³a ska³y starszego pod³o¿a.

Nale¿y tu ono do wschodniego przed³u¿enia regionalnej

geologicznej jednostki Gór Œwiêtokrzyskich, do fa³dowej

struktury antykliny œwiêtokrzyskiej.

Kompleksy warstw widoczne w wysokich do 10 m

œcianach wyrobiska zapadaj¹ stromo (pod k¹tami od 45 do

75°) w kierunku pó³nocnym i pó³nocno-wschodnim. Za-

sadnicz¹ czêœæ proilu tworzy oko³o 20-metrowej gruboœci

formacja z Miêdzygórza reprezentowana przez piaskowce

glaukonitowe, osadzone oko³o 500 mln lat temu w okresie

dolnego ordowiku. Wystêpuj¹ w nich wk³adki zlepieñców

piaszczystych, obituj¹cych w glaukonit tworz¹cy zielone

obwódki wokó³ dobrze obtoczonych otoczaków piaskow-

ców kwarcowych, piaskowców fosforytowych, mu³owców i

kwarcu, które tkwi¹ w piaszczysto-ilastej masie spoiwa typu

matriks. W œrodkowej czêœci formacji zlepieñce te tworz¹

warstwê osi¹gaj¹c¹ 5 m gruboœci.

W po³udniowej œcianie kamienio³omu ods³ania siê le¿¹ca

wy¿ej w proilu formacja z Bukówki. Tworz¹ j¹ jasnoszare

piaskowce ortidowe zawieraj¹ce liczne skamienia³oœci

ramienionogów z nadaj¹cego nazwê rodzaju Orthidae. Po-

zwalaj¹ one na dok³adne, biostratygraiczne datowanie tych

ska³. Do œrodkowego i górnego ordowiku nale¿y pakiet do-

lomitów o gruboœci 3,5 m, reprezentuj¹cy formacjê wapieni

z Mójczy, której sedymentacja zakoñczy³a siê oko³o 440 mln

lat temu, wraz z koñcem ordowiku. W streie wyrobiska

ordowickie piaskowce i dolomity rozdziela pakiet szarych

i³owców dolnego syluru. Zawieraj¹ one skamienia³oœci

graptolitów, organizmów ¿yj¹cych tylko w paleozoiku

i pozwalaj¹cych na dok³adne datowanie osadów. Takie

niezgodne stratygraicznie nastêpstwo warstw œwiadczy

o obecnoœci dyslokacji tektonicznych.

Górne czêœci œcian wyrobiska pozwalaj¹ zapoznaæ siê

z lessami. Ich gruba warstwa jest efektem procesów eolicz-

nych, akumulacji wiatrowej, charakterystycznej dla schy³ku

plejstocenu i pocz¹tku holocenu.

Zwiedzanie malowniczo po³o¿onego obiektu, który

umo¿liwia poznanie stratygrafii i budowy geologicznej

starszego paleozoiku tych okolic, wa¿nego tak¿e ze wzglêdu

na zawarte w ska³ach skamienia³oœci po³¹czyæ mo¿na ze

zwiedzaniem w Miêdzygórzu ruin pochodz¹cego z prze³omu

XIV i XV wieku zamku rodu Zaklików.

The Lower Ordovician rocks

in a querry Miêdzygórze

The Paleozoic rocks are exposed in an inactive quarry

located about 1.6 kilometer southeast form the center of

Miêdzygórze village, in the eastern slope of the Opatówka

River valley. In the quarry walls, up to 10 meters high, the

beds dip at 45 to 75° to the north and northeast. The main

part of the succession is 20-meters-thick Miêdzygórze For-

mation deposited in the Lower Ordovician (about 500 Ma).

These are glauconitic limestones with intercalations of sandy

conglomerates, also rich in glauconite, which forms green

rims around well-rounded pebbles of quartz sandstones,

phosphatic sandstones, mudstones and quartz embedded

within clayey matrix cement.

In the southern wall the overlying Bukówka Forma-

tion appears. These are light-grey Orthis sandstones with

numerous brachiopods. The Middle and Upper Ordovician

strata are represented by 3.5-meters-thick dolomite beds

214

Miêdzygórz

belonging to the Mojcza Formation. Due to dislocation,

the dolomites are separated from the sandstones by a layer

of Lower Silurian grey claystones. In the upper parts of the

quarry thick layers of loess can be observed. These are aeolian

sediments typical of the Pleistocene/Holocene break.

In Miêdzygórze the ruins of castle can be interesting for

visitors. It originates from the break of the XIVth and XVth

centuries, and was owned by the Zaklik family.

Wybrana literatura: 36, 37, 38, 76,

115, 118, 378, 426, 463

Autorzy karty stanowiska dokumentacyjnego i fotograii:

W. Trela, S. Zbroja (2005)

215

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: