Torfowisko Przymiarki koło Ludźmierza.pdf

Torfowisko „Przymiarki” ko³o LudŸmierza

Lokalizacja:

województwo ma³opolskie

powiat nowotarski

gmina Nowy Targ

miejscowoœæ LudŸmierz

Rejon geograiczny:

Centralne Karpaty Zachodnie

Obni¿enie Orawsko-Podhalañskie

Kotlina Orawsko-Nowotarska

Jednostka geologiczna:

Zachodnie Karpaty Wewnêtrzne

niecka orawsko-nowotarska

5480

4424

4426

W malowniczym LudŸmierzu Torfowisko „Przymiarki”

znane jest równie¿ pod wieloma innymi nazwami, m.in.

Torfowisko LudŸmierskie, Puœcizna Rêkowiañska, M³aka

Brze¿ek. Jest jednym z kilkudziesiêciu rozpoznanych torfo-

wisk w Kotlinie Orawsko-Nowotarskiej. Znajduje siê ono na

po³udniowy zachód od Nowego Targu, nieca³y kilometr od

miejscowoœci LudŸmierz i oko³o 200 metrów na pó³noc od

drogi nr 957 prowadz¹cej z Nowego Targu przez LudŸmierz

do Czarnego Dunajca. Do samego obiektu prowadz¹ od

drogi œcie¿ki gruntowe.

Kotlina Orawsko-Nowotarska jest œródgórskim zapad-

liskiem tektonicznym, rozwiniêtym na pograniczu niecki

podhalañskiej, pieniñskiego pasa ska³kowego i p³aszczowiny

magurskiej nale¿¹cej do Karpat liszowych. Wype³niona jest

rzecznymi i jeziornymi osadami trzeciorzêdowymi (miocen,

pliocen) przykrytymi rzecznymi i rzeczno-lodowcowymi

osadami czwartorzêdowymi. Osady te by³y gromadzone w

postaci rozleg³ych, wachlarzowatych sto¿ków nap³ywowych

formowanych przez wody roztopowe w czasie, gdy na ob-

szarze Tatr wystêpowa³y lodowce. Jeden z takich sto¿ków

rozci¹ga siê od Chocho³owa a¿ po LudŸmierz. Buduj¹ go

widoczne w terasach rzecznych dobrze obtoczone ¿wiry,

utworzone ze ska³ granitowo-gnejsowych pochodz¹cych

z Tatr. ¯wiry przykryte s¹ miejscami osadami ilastymi,

których mi¹¿szoœæ dochodzi do 1 m. Stanowi¹ one trudno

przepuszczalne utwory pod³o¿a torfowisk.

Nachylon¹ z po³udnia na pó³noc powierzchniê stropow¹

sto¿ka nadbudowuj¹ torfowiska. Rozwiniête s¹ one w postaci

torfowisk wysokich, wznosz¹cych siê ponad powierzchniê

sto¿ka w postaci kopu³ o wysokoœci 4-9 m. Torfowiska te

zaczê³y rozwijaæ siê kilkanaœcie tysiêcy lat temu, przy czym

pocz¹tkowo by³y to najprawdopodobniej torfowiska niskie.

Torfowiska wysokie s¹ na obszarze Polski formami doœæ

rzadkimi, a Kotlina Orawsko-Nowotarska jest jednym z kilku

miejsc ich wystêpowania. Oprócz ciekawych, kopu³owych

form jakie tworz¹, daj¹ one mo¿liwoœæ wgl¹du w ich budowê

wewnêtrzn¹ i obserwacji wykszta³cenia torfów. W skarpach

na kopule torfowiska „Przymiarki” widzimy torfy o ró¿nych

odcieniach barwy brunatnej. Torfy maj¹ zmienne struktury

(m.in. w³ókniste, g¹bczaste), czasem spotyka siê w nich

pnie drzew, niekiedy w pozycji wzrostu. W wiêkszych

iloœciach pnie pojawiaj¹ siê w wy¿szych odcinkach proilu.

Równoczeœnie ku górze maleje stopieñ rozk³adu torfu. Torf

tworz¹ przede wszystkim ró¿norodne mszary, typowe

zw³aszcza dla zespo³ów kêpkowych ( Sphagnum fuscum ,

Sphagnum magellanicum ). Zespo³y dolinek ( Sphagnum

cuspidatum ) s¹ w torfowiskach Kotliny Orawskiej rzadsze.

Na powierzchniach kopu³ wystêpuj¹ rzadkie i chronione

roœliny m.in. rosiczka okr¹g³olistna ( Drosera rotundifolia ),

modrzewica pó³nocna ( Andromeda polifonia ), przygie³ka

bia³a ( Rhymchospora alba ), turzyca sk¹pokwiatowa ( Carex

paucilora ), ¿urawina b³otna ( Vaccinium oxycocos ), bagno

zwyczajne ( Ledum palestre ). Od brze¿nych partii pojawiaj¹

siê zaroœla drzewiaste i krzewy z brzoz¹ i kosodrzewin¹. W

coraz m³odszych warstwach torfu wzrasta udzia³ py³ków

roœlin pól uprawnych.

Torfowisko „Przymiarki” jest jednym z najlepiej zachowa-

nych torfowisk wysokich w Kotlinie Orawsko-Nowotarskiej.

Ze wzglêdu na postêpuj¹c¹ w ostatnich latach degradacjê

kopu³y i zmniejszanie powierzchni torfowiska, w celu jego

ochrony, zaproponowane zosta³o jako stanowisko doku-

mentacyjne posiadaj¹ce wysokie walory przyrodnicze i

dydaktyczne. Torfowiska, poza mo¿liwoœci¹ poznania samych

utworów je buduj¹cych, daj¹ mo¿liwoœæ œledzenia zmian kli-

matu, sukcesji roœlinnoœci, historii osadnictwa itp. Stwarzaj¹

wiêc ogromne mo¿liwoœci dydaktyczne i poznawcze, a tak¿e

mo¿liwoœci popularyzacji wielu dyscyplin nauk przyrodniczych

oraz historii i archeologii. Po³o¿one niedaleko du¿ego oœrodka,

jakim jest Nowy Targ (oko³o 5 km w linii prostej), jest ³atwo

dostêpne dziêki istniej¹cej sieci drogowej. NieŸle rozwiniêta

infrastruktura samego miasta i jego okolicy umo¿liwia ³atwe

zwiedzenie tego interesuj¹cego miejsca, a jednoczeœnie po-

LudŸmierz

zwala na poznanie interesuj¹cych zabytków Nowego Targu

(koœció³ paraialny, m³yny wodne, zabudowania gospodarcze

z XIX w.) oraz jego atrakcji w postaci regionalnego targu

odbywaj¹cego siê raz w tygodniu (czwartek).

W LudŸmierzu znajduje siê jedno ze s³ynnych miejsc piel-

grzymkowych - Sanktuarium Matki Boskiej LudŸmierskiej.

glacial talus which ills the depression. Peat accumulation has

started a dozen of thousands years ago, since the youngest

Vistula River glacial period (so-called Late Glacial Period).

The raised (domed) bogs are relatively rare in Poland. Their

characteristic feature is a dome morphology. The surface is

settled by typical plant assemblages dominated by sphagnum

mosses. Scarps developed at the dome surface allow to ob-

serve the internal structure of raised bog with peat layers of

various colour. The ecosystem includes rare and protected

species: Drosera rotundifolia, Carex pacilora and Vaccinum

oxycocos . The “Przymiarki” peat bog is designed as docu-

mentation site. It is easily accessible and located in the close

vicinity of touristic centers: LudŸmierz and Nowy Targ.

The “Przymiarki” peat-bog near LudŸmierz

One of the best-preserved, raised peat-bogs in the

Orawa-Nowy Targ Depression is located about 1 kilometer

from LudŸmierz village, southwest from Nowy Targ town.

The bog forms an easily recognizable dome, about 4-9

meters high, developed at the surface of Quaternary luvio-

Autor karty stanowiska dokumentacyjnego i fotograii:

T. Soko³owski (2005)

Wybrana literatura: 32, 33, 94, 95, 161, 180,

197, 204, 269, 270, 317, 318, 319, 320

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: