Jak_napisac_statut_stowarzyszenia.pdf

JAK NAPISAĆ STATUT

STOWARZYSZENIA?

Autor: Radosław Skiba (Stowarzyszenie Klon/Jawor)

3w* 002, stan prawny 1.08.2004

Przedruki lub przenoszenie całości lub części tej publikacji na inne nośniki

możliwe wyłącznie za zgodą właścicieli praw autorskich.

SPIS TREŚCI

I. Wstęp

II. Jakie postanowienia musi zawierać statut

stowarzyszenia?

Autor:

Radosław Skiba (Stowarzyszenie Klon/Jawor)

1. Nazwa stowarzyszenia

2. Siedziba i teren działania

Redakcja:

Renata Niecikowska (Stowarzyszenie Klon/Jawor)

3. Cele i sposoby ich realizacji

4. Członkowie stowarzyszenia

5. Organy stowarzyszenia

Niniejsza publikacja powstała z zachowaniem wszelkiej staranności o rzetelność,

jednak wydawca nie ponosi odpowiedzialności za skutki zastosowania się do porad

zamieszczonych w broszurze lub posłużenie się wzorami udostępnionych dokumentów.

6. Sposób reprezentacji

7. źródła finansowania i składki członkowskie

8. Zmiany statutu

9. Rozwiązanie stowarzyszenia

Niniejsza publikacja została wydana dzięki wsparciu:

Polsko-Amerykańskiej Fundacji Wolności

III. Co może określać statut stowarzyszenia?

1. Terenowe jednostki organizacyjne

oraz Unii Europejskiej

2. Członkostwo cudzoziemców nie mających

miejsca zamieszkania w Polsce

3. Działalność gospodarcza

4. Status organizacji pożytku publicznego

5. Inne postanowienia statutu

ISBN 83-89095-39-4

Warszawa 2004

IV. Przykładowy statut

I. WSTĘP

II. JAKIE POSTANOWIENIA

MUSI ZAWIERAĆ STATUT

STOWARZYSZENIA?

Uchwalenie statutu jest bardzo ważną czynnością związaną z zakładaniem sto-

warzyszenia. Statut jest najważniejszym wewnętrznym aktem regulującym dzia-

łanie stowarzyszenia. Treść statutu decyduje bowiem o charakterze stowarzy-

szenia, jego celach, zakresie działania i zasadach funkcjonowania. Przepisy

prawa pozostawiają członkom stowarzyszenia bardzo dużą swobodę w kształ-

towaniu zapisów statutu. Dlatego też nie ma dwóch takich samych statutów,

tak jak nie ma dwóch takich samych stowarzyszeń. Statut stowarzyszenia jest

podstawowym dokumentem, który należy dołączyć do wniosku o rejestrację

stowarzyszenia w Krajowym Rejestrze Sądowym. Postanowienia statutu są

badane przez sąd rejestrowy pod względem ich zgodności z prawem. Po zareje-

strowaniu stowarzyszenia rola statutu jest równie istotna. Stanowi on „konsty-

tucję” organizacji i obok ustawy o stowarzyszeniach jest podstawowym aktem

regulującym działalność stowarzyszenia. Bardzo ważną cechą stowarzyszenia

jest jego samorządność. Zasada ta oznacza, że stowarzyszenie samodzielnie

określa swoje cele, programy działania i strukturę organizacyjną oraz uchwala

akty wewnętrzne dotyczące jego działalności.

W tej części opracowania omawiamy zagadnienia związane z treścią statutu

„typowego” stowarzyszenia rejestrowanego w KRS.

Odrębności związane z ewentualnym ubieganiem się przez stowarzyszenie o sta-

tus organizacji pożytku publicznego zostały opisane w części III na str. 18.

Stowarzyszenie powstaje w wyniku podjęcia, przez co najmniej 15 członków

założycieli, uchwały o założeniu stowarzyszenia. Stowarzyszenie jest organi-

zacją społeczną o charakterze korporacyjnym. Forma prawna stowarzyszenia

jest odpowiednia dla grupy osób, które chcą wspólnie działać i realizować wy-

znaczone przez siebie cele. Członkowie stowarzyszenia sami decydują, jaką

działalnością chcą się zajmować. Mogą oni w każdej chwili w drodze zmiany

statutu zmienić cel działania stowarzyszenia.

Prawo o stowarzyszeniach definiuje stowarzyszenie jako dobrowolne, samo-

rządne, trwałe zrzeszenie o celach niezarobkowych (art. 2 ust 1). Dobrowol-

ność stowarzyszenia polega na swobodzie tworzenia i rozwiązywania stowarzy-

szeń, dobrowolności przystępowania do istniejących stowarzyszeń oraz na nie-

ograniczonej swobodzie występowania z nich. Trwałość stowarzyszenia ozna-

cza, że istnieje ono niezależnie od konkretnego składu swoich członków (pod

warunkiem, że jest ich co najmniej 15). Niezarobkowy cel stowarzyszenia prze-

jawia się w tym, że celem stowarzyszenia nie może być przysporzenie korzyści

majątkowych członkom stowarzyszenia. Dlatego też stowarzyszenia, mogą

wprawdzie prowadzić działalność gospodarczą, lecz dochód z tej działalności

powinien służyć wyłącznie realizacji celów statutowych 1 . Nieprawidłowe są sy-

tuacje, w których dochód uzyskiwany z tytułu działalności gospodarczej jest w

całości lub większej części przekazywany na rozwój samej działalności gospo-

darczej, a nie na realizację celów statutowych.

Niniejsze opracowanie ma na celu ułatwienie osobom tworzącym stowarzysze-

nia właściwe sformułowanie treści statutu, tak aby był on zgodny z wymogami

prawa, a także aby umożliwiał sprawne działanie organizacji.Warto mieć świa-

domość, że wadliwie skonstruowany statut może bardzo utrudniać właściwe

funkcjonowanie organizacji.

Art. 10 ustawy z dnia 7 kwietnia 1989 r. Prawo o stowarzyszeniach (Dz. U. z

1989 r., Nr 20, poz. 104 z późn. zm.) wskazuje konieczną minimalną treść

statutu. Statut stowarzyszenia powinien określać:

> nazwę stowarzyszenia odróżniającą je od innych stowarzyszeń, organizacji

i instytucji;

> teren działania i siedzibę stowarzyszenia;

> cele i sposoby ich realizacji;

II. JAKIE POSTANOWIENIA MUSI ZAWIERAĆ STATUT STOWARZYSZENIA?

> sposób nabywania i utraty członkostwa, przyczyny utraty członkostwa oraz

prawa i obowiązki członków;

> władze stowarzyszenia, tryb dokonywania ich wyboru, uzupełniania składu

oraz ich kompetencje;

> sposób reprezentowania stowarzyszenia oraz zaciągania zobowiązań mająt-

kowych, a także warunki ważności jego uchwał;

> sposób uzyskiwania środków finansowych oraz ustanawiania składek

członkowskich;

> zasady dokonywania zmian statutu;

> sposób rozwiązania się stowarzyszenia oraz

> strukturę organizacyjną i zasady tworzenia jednostek terenowych, jeżeli

stowarzyszenie zamierza tworzyć takie jednostki.

tyle niekorzystne, że w takim wypadku każda zmiana adresu skutkuje koniecz-

nością zmiany statutu. Zmiana siedziby stowarzyszenia wymaga podjęcia sto-

sownej uchwały o zmianie statutu oraz zgłoszenia tego faktu do Krajowego

Rejestru Sądowego.

Terenem działania większości stowarzyszeń jest obszar całego kraju. Nie ma

jednakże przeszkód, aby bądź ograniczyć zasięg działania organizacji do np.

jednego województwa, bądź go rozszerzyć na inne kraje.

Przykład: „Terenem działania stowarzyszenia jest obszar Rze-

czypospolitej Polskiej. Dla właściwej realizacji swoich celów

stowarzyszenie może prowadzić działalność także poza grani-

cami Rzeczpospolitej”.

Wymienione wyżej zagadnienia muszą być uregulowane w statucie, jednakże

nie wyczerpują, czy też nie muszą wyczerpywać treści statutu. Stowarzyszenia

jako organizacja samodzielna i samorządna może w swoim statucie regulować

także inne kwestie, jak chociażby sprawę honorowego członkostwa, innych,

dodatkowych władz stowarzyszenia, czy kwestię przeznaczenia majątku stowa-

rzyszenia po jego likwidacji.

3. CELE I SPOSOBY ICH REALIZACJI

Statut stowarzyszenia powinien określać cele stowarzyszenia i sposoby ich reali-

zacji (art. 10 ust.1 pkt 3). Konstytucja RP zakazuje tworzenia stowarzyszeń,

których cele są sprzeczne z Konstytucją lub ustawą (art. 58 ust. 2). Stowarzysze-

nie nie może mieć celu zarobkowego. Wszystkie inne cele są dozwolone. Stowa-

rzyszenie może, więc stawiać sobie za cel działania nie przynoszące pożytku

społecznego lub uznawane za nierealne (np. poszukiwanie Atlantydy). Tworzone

mogą być zarówno stowarzyszenia zaspokajające jedynie partykularne potrzeby

swoich członków, jak i kierujące się interesem zbiorowym, ogólnospołecznym. W

związku z powyższym należy uznać, że członkowie stowarzyszenia mają dużą

swobodę w określeniu celów stowarzyszenia. Formułując cele pamiętajmy, że

określają one charakter stowarzyszenia i zakres jego aktywności.

1. NAZWA STOWARZYSZENIA

Podstawowe zapisy statutowe wymagane przepisami ustawy o stowarzyszeniach

wymienione zostały przez ustawodawcę w art. 10 ust. 1. Zgodnie z tym przepi-

sem statut musi określać nazwę stowarzyszenia, odróżniającą ją od innych sto-

warzyszeń, organizacji i instytucji. Celem takiej regulacji jest zapobieganie ewen-

tualnym omyłkom, co do tożsamości organizacji. Ustawa nie określa kryteriów,

jakimi powinien kierować się sąd rejestrowy przy ocenie, czy dana nazwa odróż-

nia się od nazw innych organizacji. Kwestia ta została pozostawiona swobodnej

ocenie sądu rejestrowego. Prawo o stowarzyszeniach nie wymaga, aby nazwa

zawierała określenie „stowarzyszenie”, ani inne określenia podobne, jak „towa-

rzystwo, zrzeszenie, związek, bractwo, itp.” Niektóre określenia są zastrzeżone

przez odrębne przepisy dla określonych podmiotów. Prawidłowa nazwa stowa-

rzyszenia nie może się posługiwać tymi określeniami. Na przykład zastrzeżone

są nazwy: „bank, spółka, giełda, towarzystwo ubezpieczeniowe, itp. 2 .”

Ważną kwestią jest możliwość skorzystania przez stowarzyszenie ze zwolnie-

nia podatkowego zawartego w ustawie o podatku dochodowym od osób praw-

nych. Jednym z warunków jest określenie jako celów statutowych stowarzysze-

nia działalności odpowiadającej celom ściśle określonym w ustawie 3 . Chodzi o

działalność:

> naukową, naukowo-techniczną,

> oświatową (w tym również polegająca na kształceniu studentów),

> kulturalną

oraz w zakresie:

> kultury fizycznej i sportu,

> ochrony środowiska,

> wspierania inicjatyw społecznych na rzecz budowy dróg i sieci telekomuni-

kacyjnej na wsi oraz zaopatrzenia wsi w wodę,

> dobroczynności,

2. SIEDZIBA I TEREN DZIAŁANIA

Statut stowarzyszenia powinien określać siedzibę stowarzyszenia oraz teren jej

działania. Określenie siedziby polega na wskazaniu nazwy miejscowości, w któ-

rej działać będą organy stowarzyszenia. Siedziba powinna znajdować się na

terytorium Polski. Ustawa nie wymaga podawania w statucie dokładnego adre-

su siedziby organizacji. Należy podkreślić, że zapisanie w statucie adresu jest o

II. JAKIE POSTANOWIENIA MUSI ZAWIERAĆ STATUT STOWARZYSZENIA?

> ochrony zdrowia i pomocy społecznej,

> rehabilitacji zawodowej i społecznej inwalidów oraz

>kultu religijnego.

osoby niepełnoletnie. Nie mogą one jednakże być założycielami stowarzysze-

nia. Cudzoziemcy mający miejsce zamieszkania na terytorium Polski, mogą

tworzyć stowarzyszenia na takich samych zasadach jak obywatele polscy. Na-

tomiast cudzoziemcy nie mający miejsca zamieszkania w Polsce mogą jedynie

przystępować do już istniejących stowarzyszeń - pod warunkiem, że statut da-

nego stowarzyszenia przewiduje możliwość zrzeszania w nim cudzoziemców.

Niektóre osoby z racji wykonywanego zawodu mają ograniczoną swobodę przy-

stępowania do stowarzyszeń (żołnierze zawodowi, policjanci, funkcjonariusze

Straży Granicznej, itp.).

Osoba prawna może być jedynie wspierającym członkiem stowarzyszenia.

Dodać należy, że osoby chcące przekazać swoje pieniądze na wsparcie działal-

ności statutowej stowarzyszenia mogą skorzystać z odliczenia podatkowego

jeśli dokonają darowizny na rzecz organizacji (w tym stowarzyszeń) prowadzą-

cych działalność pożytku publicznego i realizujących cele wymienione w usta-

wie o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie. Cele te częściowo

pokrywają się z ww. – jest to np. (szczegółowo na str. 19):

> pomoc społeczna,

> działalność charytatywna,

> ochrona i promocja zdrowia,

> nauka, edukacja, oświata i wychowanie,

> kultura sztuka ochrona dóbr kultury i tradycji,

> upowszechnianie kultury fizycznej i sportu,

> ekologia i ochrona zwierząt oraz ochrona dziedzictwa przyrodniczego.

Rodzaje członków

Prawo o stowarzyszeniach wymienia członków (zwyczajnych) i członków wspie-

rających. Zasadą jest członkostwo zwyczajne w stowarzyszeniu.

Ustawa nie definiuje pojęcia członka wspierającego i nie określa jego praw i

obowiązków, można więc przyjąć, że jego status określa statut stowarzyszenia.

Przyjmuje się, że członkami wspierającymi mogą być zarówno osoby fizyczne,

jak i prawne. Członek wspierający ma obowiązek udzielania wsparcia stowa-

rzyszeniu. Z reguły członkowie wspierający składają deklarację członkowską,

w której wskazują uzgodniony wcześniej sposób wspierania stowarzyszenia. Do

ich obowiązków jako członków wspierających należy wywiązywanie się z zade-

klarowanej pomocy. Kwestią sporną jest to, czy członkowie wspierający mogą

mieć takie same prawa jak członkowie zwyczajni. Wydaje się, że określenie

praw członków wspierających analogicznych do członków zwyczajnych jest

sprzeczne z intencją ustawodawcy. Napotyka też na sprzeciw sądów rejestro-

wych, które najczęściej stoją na stanowisku, że członek wspierający nie powi-

nien korzystać z czynnego, bądź biernego prawa wyborczego do władz stowa-

rzyszenia 6 .

Statut stowarzyszenia może przewidywać możliwość przyznania, w uznaniu

szczególnych zasług dla stowarzyszenia, członkostwa honorowego. Członkami

takimi mogą być wyłącznie osoby fizyczne. Członkom honorowym nie przyznaje

się z reguły praw wyborczych, mają oni natomiast podobnie jak członkowie

wspierający prawo udziału w posiedzeniach organów stowarzyszenia z głosem

doradczym. Do pewnej tradycji należy zwalnianie członków honorowych z wszel-

kich opłat i świadczeń na rzecz stowarzyszenia.

Dlatego też ważne jest, jeżeli chcemy umożliwić darczyńcom dokonanie odli-

czenia kwot przekazanych stowarzyszeniu 4 , jednocześnie korzystając ze zwol-

nienia od podatku naszych dochodów, aby cele stowarzyszenia obejmowały te

wymienione powyżej.

Cele stowarzyszenia powinny mieć charakter niezarobkowy. Oznacza to, że ce-

lem stowarzyszenia nie może być prowadzenie działalności gospodarczej. Wpraw-

dzie stowarzyszenie może prowadzić działalność gospodarczą, jednakże dochód

z niej powinien być przeznaczony na realizację celów statutowych i nie może

być przeznaczony do podziału pomiędzy jego członków. Prowadzenie działalno-

ści gospodarczej pozwala jedynie na zebranie środków służących realizacji ce-

lów statutowych 5 .

W wypadku stowarzyszeń, które mają prowadzić działalność bezpośrednio zwią-

zaną z obronnością albo bezpieczeństwem państwa lub ochroną porządku pu-

blicznego, powinny uzgodnić zakres tej działalności z Ministrem Obrony Naro-

dowej lub Ministrem Spraw Wewnętrznych i Administracji.

4. CZŁONKOWIE STOWARZYSZENIA

W niektórych statutach stowarzyszeń można odnaleźć jeszcze inne rodzaje człon-

kostwa, np. wyróżnia się członków założycieli stowarzyszenia, a więc osoby,

które były obecne podczas zakładania stowarzyszenia, wzięły udział w zebraniu

założycielskim i podpisały listę obecności.

Statut stowarzyszenia powinien regulować sposób nabywania i utraty członko-

stwa oraz prawa i obowiązki członków. Prawo tworzenia stowarzyszeń, a co za

tym idzie członkostwo w nich, przysługuje obywatelom polskim, mającym pełną

zdolność do czynności prawnych (pełnoletnim, nieubezwłasnowolnionym) i nie-

pozbawionym praw publicznych. Członkami stowarzyszeń mogą być również

II. JAKIE POSTANOWIENIA MUSI ZAWIERAĆ STATUT STOWARZYSZENIA?

Prawa i obowiązki członków

z zadeklarowanych świadczeń oraz przestrzeganie postanowień statutu i uchwał

władz stowarzyszenia.

Zakres praw i obowiązków członków stowarzyszenia nie jest ściśle regulowany

przepisami prawa i może być różnie kształtowany w ramach wolności statuto-

wej. Należy jednak pamiętać, że stowarzyszenie jest strukturą demokratyczną

i wobec tego prawa i obowiązki poszczególnych rodzajów członków, powinny

być takie same. Niedopuszczalne są zapisy statutowe różnicujące prawa lub

obowiązki członków zwyczajnych. Tworzące przez to członków drugiej katego-

rii posiadających mniej praw lub więcej obowiązków. W zasadzie immanent-

nym prawem członka zwyczajnego jest bierne i czynne prawo wyborcze do władz

stowarzyszenia. Każdy członek zwyczajny z samego faktu członkostwa posiada

takie prawo.

Członków honorowych najczęściej zwalnia się z obowiązku opłacania składek

członkowskich.

Sposób, przyczyny nabywania i utraty członkostwa

Statut stowarzyszenia musi określać precyzyjnie sposób nabywania członko-

stwa w stowarzyszeniu oraz sposób i przyczyny jego utraty. Kwestie te są bar-

dzo istotne, ponieważ członkowie są podstawą działania stowarzyszenia. Z fak-

tem bycia członkiem wiążą się opisane wyżej liczne prawa i obowiązki. Najczę-

ściej stosowaną formułą jest zasada, że członków zwyczajnych i wspierających

przyjmuje w drodze uchwały zarząd, na podstawie pisemnej deklaracji kandy-

data. We wspomnianej deklaracji kandydat składa oświadczenie o woli wstą-

pienia do stowarzyszenia i akceptacji jego celów oraz zobowiązuje się do prze-

strzegania statutu, regulaminów i uchwał stowarzyszenia. Członkowie wspie-

rający zobowiązują się do podejmowania konkretnych działań na rzecz stowa-

rzyszenia. Czasami statuty przewidują, że do nabycia członkostwa konieczne

jest uzyskanie rekomendacji członków stowarzyszenia (osoby wprowadzające).

Statut powinien przewidywać możliwość odwołania się od odmownej decyzji

zarządu do walnego zebrania członków lub innego organu stowarzyszenia.

Wśród najczęściej wymienianych praw przysługujących członkom zwyczajnym

można wymienić:

1. czynne i bierne prawa wyborcze do władz stowarzyszenia,

2. prawo zgłaszania opinii, wniosków i postulatów pod adresem władz stowa-

rzyszenia,

3. prawo uczestniczenia w zebraniach, odczytach, konferencjach, sympozjach

i innych imprezach organizowanych przez stowarzyszenie,

4. prawo do korzystania nieodpłatnie z urządzeń, świadczeń, szkoleń i pomocy

stowarzyszenia,

5. prawo do posiadania legitymacji stowarzyszenia i noszenia odznaki stowa-

rzyszenia,

6. prawo do korzystania z rekomendacji, gwarancji i opieki stowarzyszenia.

Nadanie godności członka honorowego może następować na wniosek zarządu

w drodze uchwały walnego zebrania członków.

Oczywiście statut stowarzyszenia może przewidywać także inne niż podane po-

wyżej uprawnienia członków stowarzyszenia.

Podobnie, jak zasady nabywania członkostwa, zasady jego utraty muszą być

dokładnie określone w statucie. Stowarzyszenia są organizacjami dobrowolny-

mi. Prawo zakazuje zmuszania do udziału w stowarzyszeniu lub ograniczania

prawa członków do wystąpienia ze stowarzyszenia. Można natomiast wyma-

gać, aby deklaracja o wystąpieniu z organizacji została złożona na piśmie.

Do obowiązków członka stowarzyszenia najczęściej należy:

1. aktywne uczestniczenie w pracach i realizacji celów stowarzyszenia,

2. przestrzeganie statutu, regulaminów i uchwał władz stowarzyszenia,

3. regularne opłacanie składek i innych świadczeń obowiązujących w stowa-

rzyszeniu,

4. dbanie o dobre imię stowarzyszenia, przyczynianie się do wzrostu jego zna-

czenia 7 .

Najczęściej organizacje przewidują, że członkostwo w stowarzyszeniu ustaje

na skutek dobrowolnej rezygnacji z przynależności do stowarzyszenia, zgłoszo-

nej na piśmie zarządowi lub śmierci członka albo utraty osobowości prawnej

przez członka wspierającego. Członek stowarzyszenia może zostać pozbawiony

członkostwa w organizacji (wykluczony, skreślony z listy członków) z powodu:

Na mocy postanowień statutu można na członków nałożyć także inne obowiąz-

ki. Podstawowym obowiązkiem członków wspierających jest wywiązywanie się

> nieusprawiedliwionego zalegania z opłatą składek członkowskich lub innych

zobowiązań przez określony czas,

> nieusprawiedliwionego nieuczestniczenia w pracach stowarzyszenia,

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: