badania_pomorskie2007.pdf

Socjodemograiczny portret zbiorowości ludzi bezdomnych

województwa pomorskiego – grudzień 2007

(Raport z badań)

Maciej Dębski

WSTĘP

Bezdomność jako problem społeczny jest zjawiskiem wysoce zróżnicowanym i jako takie niejednokrotnie wymy-

ka się naukowemu poznaniu bądź próbie teoretycznej klasyikacji. Dowodem na to, że bezdomność posiada wiele oblicz,

może być fakt istnienia wielu pojęć i terminów stricte deinicyjnych (Duracz-Walczak, 2002), mnogość rozwiązań polityki

społecznej w kierunku ograniczenia bezdomności oraz występowanie różnorodnych form pracy socjalnej podejmowanej

z osobą bezdomną. Chcąc uchwycić zjawisko bezdomności w jego pełnym wymiarze należy nie tylko stosować interdy-

scyplinarne podejście badawcze (budowanie szerokich koalicji złożonych z teoretyków i praktyków), ale również rozwinąć

taki system monitorowania problemu, który zapewniałby z jednej strony możliwość uchwycenia najmniejszych zmian,

z drugiej zaś określiłby główne tendencje rozwijającego się zjawiska.

Można śmiało powiedzieć, że rok 2006 i 2007 w województwie pomorskim upłynął pod znakiem monitorowania

problematyki bezdomności. Działo się to poprzez realizację różnorodnych projektów unijnych, debat społecznych, czy konfe-

rencji naukowych, wizyt. W ostatnich dwóch latach, dzięki realizacji projektu „Agenda Bezdomności – Standard Aktywnego

Powrotu na Rynek Pracy” 1 , ale również dzięki bieżącej działalność Pomorskiego Forum na rzecz Wychodzenia z Bezdomno-

ści (dalej Forum) i Uniwersytetu Gdańskiego, udało się zrealizować wiele projektów badawczych, do których zaliczyć można

badania nad psychospołecznym proilem osób bezdomnych (Dębski, Retowski 2008 - w druku), badania nad analizą funkcjo-

nowania systemu pomocy osobom bezdomnym w województwie pomorskim 2 , badania nad wizerunkiem osób bezdomnych

w świadomości młodzieży akademickiej (Dębski, 2007), badania nad religijnością osób bezdomnych w województwie po-

morskim (Dębski, Stachura, 2008 - w druku), jak również badania nad stereotypem osób bezdomnych wśród pracodawców 3 .

W roku 2007 stworzono również raport porównawczy z badań socjodemograicznych realizowanych w latach 2001 – 2005

(Dębski, Stachura, 2008 - w druku), a w ramach przygotowywania projektu „mieszkam w sieci”, metodą ankiety internetowej

zrealizowano badania wśród pracowników organizacji pozarządowych świadczących pomoc osobom bezdomnym, dotyczą-

ce wykonywanej pracy (ocena jej jakości), jak również badania dotyczące kontaktu obywateli z osobami bezdomnymi.

Biorąc pod uwagę wszystkie czynności związane z problematyką bezdomności podjęte w latach 2001-2007 nie

boję się stwierdzić, że województwo pomorskie jest niekwestionowanym liderem w zakresie realizacji badań naukowych,

wypracowywania standardów pracy z osobami bezdomnymi oraz tworzenia spójnych narzędzi do walki z bezdomnością.

Niewątpliwym sukcesem województwa jest również fakt, że wyniki uzyskanych badań stały się podstawą do napisania

gminnych programów walki z bezdomnością oraz wojewódzkiej strategii rozwiązywania problemów społecznych, a nie-

które z praktycznych rekomendacji udało się wdrożyć w życie (np. powołanie hostelu dla niepełnosprawnych osób bez-

domnych w Nowym Stawie). Pomimo wielu działań realizowanych w zakresie wypracowania narzędzi pracy z osobami

bezdomnymi (streetworking, asystowanie osobie bezdomnej), wydanych publikacji naukowych (Pomosty, Kompendia),

zrealizowanych badań, odbytych spotkań, wysłuchanych konferencji i debat, członkowie Pomorskiego Forum na rzecz

Wychodzenia z Bezdomności jednogłośnie postanowili po raz kolejny zrealizować socjodemograiczne badania określa-

jące portret zbiorowości osób bezdomnych. Jest to już czwarty z kolei projekt badawczy, którego głównym celem wciąż

pozostaje zliczenie wszystkich osób bezdomnych znajdujących się w chwili badania na terenie województwa pomorskiego

oraz określenie ich głównych cech społeczno-demograicznych.

Jako autor bądź współautor większości raportów mam głębokie poczucie, że cele oraz metodologia badań socjode-

mograicznych zostały bardzo dobrze opisane w raporcie z 2005 roku (Dębski, Olech, 2005). Przygotowując się do pisania

niniejszego opracowania zadałem sobie pytanie, czy jest sens po raz kolejny rozprawiać o głównych założeniach badawczych,

opisywać, jakie osoby bezdomne wzięto pod uwagę w procesie ich liczenia, dlaczego badanie było realizowane zimą a nie la-

tem, jakie korzyści płyną z faktu realizowania badań socjodemograicznych. W toku tych rozważań doszedłem do wniosku,

że kolejny raport nie powinien powielać już zdobytej wiedzy, tym bardziej, że jest ona wiedzą szeroko dostępną, do której

każdy w każdej chwili może mieć wgląd 4 . W niniejszym opracowaniu zatem w sposób świadomy zrezygnowałem z ponow-

nego opisu typologii ETHOS, zaś kwestie metodologiczne ograniczone zostały jedynie do niezbędnego minimum. W prze-

1 Więcej na www.ab.org.pl.

2 Raport z przeprowadzonych badań od 31 marca 2008 będzie dostępny na stronie: www.ab.org.pl.

3 Raport z przeprowadzonych badań od 31 marca 2008 będzie dostępny na stronie: www.ab.org.pl.

4 www.pfwb.org.pl/main.php?id=4.6.3.

PISMO SAMOPOMOCY

ciwieństwie do wcześniejszych opracowań nie zostaną również zaprezentowane wyniki dla bezdomnych dzieci. Całość ma-

teriału empirycznego zebranego podczas realizacji badań socjodemograicznych zaprezentowana zostanie pod koniec roku

2008 w odrębnej publikacji, w której zamieszczone będą inne wyniki i analizy statystyczne zgłębiające problem bezdomności

kobiet oraz dzieci. Dla osób, które są zainteresowane wynikami, została przygotowana specjalna publikacja multimedialna,

która dostępna jest na stronie internetowej Pomorskiego Forum na rzecz Wychodzenia z Bezdomności w Gdańsku 5 .

Realizowane przez Forum i Uniwersytet Gdański badania naukowe mają sens o tyle, o ile na ich podstawie istnieje

możliwość realnej zmiany systemu pomocy osobom bezdomnym w województwie pomorskim. Aby tak w istocie się dzia-

ło, każde zrealizowane badanie powinno kończyć się przedstawieniem konkretnych rozwiązań, które w niedługim czasie

powinny zostać wdrożone do systemu. To, co jest niewątpliwą wartością tego raportu to fakt, że zawiera on dużą ilość re-

komendacji wysnutych na podstawie uzyskanych danych empirycznych. Z racji tego, iż badanie socjodemograiczne raczej

zarysowuje pewne problemy, a nie odpowiada na szereg szczegółowych pytań w prezentacji wniosków, posiłkowałem się

wiedzą zdobytą podczas realizacji badań nad psychospołecznym proilem osób bezdomnych (Dębski, Retowski, 2008 -

w druku), jak również podczas realizacji badań nad skutecznością funkcjonowania systemu pomocy osobom bezdomnym

w województwie pomorskim. W tym miejscu wart jestem czytelnikowi wyjaśnienie, że często powołuję się na publikację

naukową, która została złożona do druku, ale która jeszcze nie została wydrukowana 6 . Chciałbym jednak podkreślić, że

większość z wysnutych propozycji rozwiązań została szeroko skonsultowana z liderami pomocy społecznej w wojewódz-

twie pomorskim, za co chciałbym w sposób szczególny podziękować Pani Ewie Szczypior, Pani Grażynie Sochackiej, Panu

Piotrowi Olech oraz Panu Marcinowi Kowalewskiemu. Rekomendacje odnoszące się do poszczególnych obszarów badaw-

czych nie będą widoczne na końcu raportu, ale w miejscu analizy wyników danego obszaru.

Pomimo tego, że badanie socjodemograiczne realizowane było po raz czwarty, wciąż daje się zauważyć metodo-

logiczne błędy, które wpływają negatywie bądź to na ogólną liczbę zliczonych osób bezdomnych, bądź to na rzetelność

uzyskiwanych danych i prowadzonych rozmów. Dlatego część raportu poświęcono na wyprowadzenie rekomendacji meto-

dologicznych, które pomogłyby usprawnić realizację badania socjodemograicznego w latach następnych. Dbając o profe-

sjonalizację swoich działań i czynności badawczych Forum po raz pierwszy postanowiło skonstruować tak zwaną krótką an-

kietę dla samego ankietera. Narzędzie to z jednej strony kontroluje pracę osoby wykonującej badania terenowe, z drugiej zaś

jest doskonałym źródłem informacji o sytuacji wywiadu z respondentem. W „ankiecie do ankietera” zadano pytania, które

swoją treścią nawiązywały do ogólnych kwestii związanych z realizacją badań (miejsce przeprowadzenia wywiadów, ilość

odbytych rozmów), zachowania się osób bezdomnych podczas realizacji wywiadu, oceny zastosowanych w kwestionariuszu

pytań (zrozumiałość, jasność, adekwatność). Warto w tym miejscu zaznaczyć, że dane zawarte w ankiecie do ankietera to re-

zultat odczucia samych osób realizujących badania terenowe. Rzeczą oczywistą jest również fakt, że wypowiedzi ankieterów

wcale nie muszą w pełni odzwierciedlać odczuć i postaw osób bezdomnych biorących udział w badaniu. Niemniej jednak

udzielone odpowiedzi 73 ankieterów należy uznać za cenny wkład w wypracowaną metodologię badawczą, dzięki której

można w sposób bardziej doskonały realizować podobne badania w przyszłości. W tym miejscu pragnę podziękować Pani

Aleksandrze Dębskiej-Cenian za pomysły pytań, jakie powinny pojawić się w „ankiecie do ankietera”, a Pani Ewie Szczypior

za to, że nie pozwoliła, aby pomysł, który zrodził się spontanicznie, tak samo spontanicznie nie umarł.

Raport z socjodemograicznego badania zbiorowości osób bezdomnych województwa pomorskiego realizowanych

w roku 2007 składa się z kilku zasadniczych części. W pierwszej z nich zaprezentowana zostanie historia badań socjode-

mograicznych, cel główny oraz cele szczegółowe, dobór respondentów do badania, jak również technika prowadzonych

badań (skategoryzowany wywiad kwestionariuszowy). Część pierwszą zakończy ukazanie zmian w zastosowanym narzę-

dziu badawczym w roku 2007 w porównaniu do kwestionariusza wywiadu z 2005 roku. Całość części drugiej poświęcona

została problemom metodologicznym, na jakie napotkano przed, w trakcie oraz po realizacji badań w grudniu 2007 roku.

W części tej przedstawiono również najczęstsze błędy popełniane przez ankieterów realizujących badanie socjodemogra-

iczne. Część trzecią opracowywanego raportu stanowią wyniki badań socjodemograicznych, które koncentrują się na

znalezieniu odpowiedzi na kilka zasadniczych pytań:

a) Ile osób bezdomnych zamieszkuje teren województwa pomorskiego?

b) Jakie są podstawowe cechy społeczno-demograiczne osób bezdomnych (płeć, wiek, wykształcenie, miejscowość za-

mieszkania, ilość lat bycia osobą bezdomną)?

c) Jak często i z jakich form pomocy korzystają osoby bezdomne?

d) Jakie są przyczyny bycia osobą bezdomną (strukturalne i jednostkowe)?

e) Gdzie, w jakich miejscach, w ciągu ostatniego roku najczęściej przebywały osoby bezdomne?

f ) Jaki jest aktualny stan zdrowia osób bezdomnych? (posiadanie grupy inwalidzkiej, subiektywne poczucie zdrowia)?

g) Jaka jest aktualna sytuacja mieszkaniowa osób bezdomnych? Jaka jest aktualna sytuacja zawodowa osób bezdomnych

(podejmowanie pracy, charakter pracy, źródła dochodu)?

Z punktu widzenia analizy statystycznej wskazać należy, że głównymi zmiennymi niezależnymi są zmienne płci,

fazy bezdomności, wieku, typologii bezdomności (bezdomność instytucjonalna i pozainstytucjonalna).

5 W ramach odrębnego opracowania dla gminy Gdynia zostały stworzone dodatkowe pytania do kwestionariusza dla osób bezdomnych, które nie ukończyły

18 roku życia. Szczegółowe wyniki zostaną przedstawione w odrębnym dokumencie, którego napisanie planuje się na połowę marca 2008 roku.

6 Dębski, M., Retowski S., Psychospołeczny proil osób bezdomnych w Trójmieście, Uniwersytet Gdański, Gdańsk (2008 - w druku).

Całość rozważań zawartych w raporcie z socjodemograicznych badań zrealizowanych w roku 2007 zamykają me-

todologiczne rekomendacje niezbędne do wdrożenia podczas realizacji badań w następnych latach.

CZĘŚĆ I – INFORMACJE O BADANIU

1. Kilka słów o socjodemograicznym badaniu zbiorowości osób bezdomnych w województwie pomorskim

Głównym organizatorem badań nad socjodemograicznym portretem zbiorowości ludzi bezdomnych wojewódz-

twa pomorskiego od 2001 jest Pomorskie Forum na rzecz Wychodzenia z Bezdomności w Gdańsku. Choć w każdym roku

uzyskiwano bardziej lub mniej zróżnicowane wyniki w poszczególnych obszarach badawczych, zawsze badanie to było

ewenementem na skalę nie tylko wojewódzką, ale również ogólnopolską. Wprawdzie Forum jest głównym realizatorem

projektu badawczego, ale de facto to partnerzy przedsięwzięcia w głównej mierze odpowiedzialni są za sprawne przygo-

towanie i zrealizowanie badania terenowego. Podczas każdego badania realizatorzy badania zapraszają do współpracy

Ośrodki Pomocy Społecznej, Ośrodki Pomocy Rodzinie, Powiatowe Centra Pomocy Rodzinie, placówki świadczące róż-

norodną pomoc ludziom bezdomnym, służby mundurowe (Policję, Straż Miejską, Straż Ochrony Kolei, Służbę Więzienną,

Straż Graniczną Służbę Zdrowia).

W latach 2001 – 2005 widoczna i odczuwana była profesjonalizacja organizacji badań terenowych, którą zawdzię-

czać możemy:

a) ścisłej współpracy międzysektorowej : Chodzi o zaangażowanie w realizację badania wielu różnych instytucji, nie

tylko związanych bezpośrednio z instytucjami pomocy osobom bezdomnym. Ścisłe skoordynowanie działań wielu

podmiotów (straż miejska, policja, straż graniczna, służba ochrony kolei) przynosi konkretne i wymierne korzyści

chociażby w postaci lepszego poznania zespołu osób, które są zaangażowane w pomoc osobom bezdomnym w woje-

wództwie pomorskim. Poprzez zaangażowanie instytucji istnieje możliwość podejścia systemowego do problematyki

bezdomności w regionie.

b) zwróceniu uwagi na problem ludzi bezdomnych w województwie pomorskim : Dotyczy to przede wszystkim osób

kluczowych zajmujących się polityką społeczną w regionie, ze szczególnym uwzględnieniem problematyki bezdom-

ności (politycy, osoby kluczowe w organizacjach pozarządowych i edukacji). Szczególnie widoczne jest to w nowo

przyjętej strategii województwa pomorskiego, w której socjodemograiczne badania prowadzone przez Forum, sta-

nowią istotny wkład metodologiczny. Zwrócenie uwagi na problem bezdomności możliwe jest również dzięki me-

diom, które z roku na rok zdają się coraz obszerniej informować obywateli województwa pomorskiego o realizowa-

nych badaniach, ich założeniach, celach oraz wymiernych i niewymiernych skutkach.

c) ścisłej współpracy w obrębie instytucji świadczących usługi dla osób bezdomnych : Podczas realizowanych badań

w województwie pomorskim nawiązuje się wspólna platforma walki z bezdomnością, w której bierze udział więk-

szość organizacji pozarządowych pomagających osobom bezdomnym. Badanie socjodemograiczne przekracza

ramy organizacji zrzeszonych w Forum, organizując wokół siebie również nowopowstałe, niezrzeszone instytucje

czy organizacje. Współdziałanie w ramach instytucji świadczących pomoc osobom bezdomnym jest o tyle istotne, że

na bazie tej współpracy można w dalszej perspektywie myśleć o wypracowywaniu wspólnych standardów pomocy

osobom bezdomnym.

d) zaobserwowaniu nowych miejsc, w których dochodzi do gromadzenia się osób bezdomnych w miejscach nie-

mieszkalnych : Na podstawie realizowanych badań istnieje możliwość stworzenia dokładnych map przebywania

osób bezdomnych poza placówkami. Z racji tego, że badanie co roku przeprowadzane było w okresie zimo-

wym, istniała możliwość interwencji terenowej, która w istocie polegała na sprowadzeniu osób przebywających

w miejscach niemieszkalnych do różnego rodzaju placówek dla osób bezdomnych. Lepsze poznanie miejsc prze-

bywania osób bezdomnych jest ważne również z punktu widzenia pracy streetworkerów czy asystentów osób

bezdomnych.

e) podniesieniu jakości zebranych danych oraz efektywnej pracy ankieterów : W roku 2001 odrzucono aż 135 ankiet

z powodu złego wypełnienia ich przez ankieterów, w roku 2003, 2005 i 2007 takie sytuacje należały do rzadkości. Nie

oznacza to jednak, że ankieterzy nie popełniali błędów.

W roku 2007 rozpoczęcie badania socjodemograicznego ustalono we wszystkich miejscowościach województwa

pomorskiego na dzień 07 grudnia 2007r. o godzinie 20:00 zaś jego koniec zaplanowano na 08 grudnia o godzinie 04:00.

Wyjątkiem odnośnie godziny rozpoczęcia badania, jak co roku, były placówki dla osób bezdomnych, w których przebywa

duża liczba osób bezdomnych. W placówkach takich sondaż rozpoczynamy w godzinach wieczornych, natomiast w pla-

cówkach penitencjarnych, szpitalach, ZOL, badanie może zostać zrealizowane w przeciągu całego dnia.

PISMO SAMOPOMOCY

2. Grupa docelowa – respondenci

W badaniach socjodemograicznych realizowanych w roku 2007 posługiwano się tymi samymi deinicjami 7 . Na potrze-

by operacjonalizacji powyższych deinicji osoby bezdomnej przyjęto i posłużono się Europejską Typologią Bezdomności i Wy-

kluczenia Mieszkaniowego ETHOS wypracowaną specjalnie na potrzeby badawcze przez FEANTSA i Europejskie Obserwato-

rium Bezdomności. Typologia ta stała się najważniejszym elementem określającym grupę odbiorców naszego przedsięwzięcia.

a) Osoby bezdomne – bez dachu nad głową

Kategorię osób „ bez dachu nad głową ” opisuje „ bezdomność pozainstytucjonalna ”, przy czym pozainstytucjo-

nalność wcale nie oznacza tutaj całkowitej rezygnacji z usług oferowanych przez podmioty zajmujące się pomocą bezdom-

nym, a raczej stan sporadycznego korzystania z pomocy i funkcjonowania przede wszystkim poza sferą oddziaływania

instytucji. W kategorii tej znajdują się przede wszystkim osoby, które wieczór i noc, w którą realizowane jest badanie,

spędzają poza jakąkolwiek instytucją funkcjonującą całodobowo. Znajdują się w niej tzw. „rough sleepers” to znaczy osoby

„śpiące pod chmurką”, czyli osoby przebywające w tzw. miejscach niemieszkalnych. Miejsca, w których ankieterzy mogą

poszukiwać osób bezdomnych to:

• dworce kolejowe i autobusowe oraz ich okolice

• tereny ogródków działkowych, domki letniskowe

• garaże

• kanały i węzły ciepłownicze

• ulice

• plaże

• pustostany, budynki do rozbiórki

• bunkry

• lasy i parki

• miejsca na cmentarzach

• centra handlowe, parkingi

• opuszczone samochody, przyczepy kempingowe

• klatki schodowe, zsypy, piwnice, strychy, śmietniki

• złomowce

• ziemianki

• wagony i bocznice kolejowe.

Osoby bezdomne bez dachu nad głową to również osoby przebywające w ogrzewalniach (zmuszone do przebywa-

nia kilka godzin poza placówką, w miejscu publicznym). Zadaniem ogrzewalni jest zapewnienie bezpiecznego i ciepłego

miejsca pobytu w nocy (nie ma łóżek, są tylko krzesełka), osobom które z różnych przyczyn nie chcą skorzystać z oferty

placówkowej. W ogrzewalni można przebywać pod wpływem alkoholu, jeśli to nie zagraża samej osobie bezdomnej i in-

nym osobom. Odbiorcy tej usługi sporadycznie korzystają z pomocy instytucji, stąd zakwaliikowani zostali do kategorii

„bezdomności pozainstytucjonalnej”.

b) Osoby bezdomne – bez własnego domu

Drugą kategorię osób stanowią bezdomni „ bez własnego domu ”. W ramach tego podziału zakwaliikowano wszyst-

kie osoby, które w trakcie realizacji badania przebywały w instytucjach zapewniających całodobowe schronienie. Znajdu-

ją się w niej przede wszystkim te osoby bezdomne, które przebywają w placówkach zapewniających pomoc w postaci

schronienia (domy, schroniska, noclegownie, domy i schroniska dla samotnych matek), osoby bezdomne przebywające

w mieszkaniach treningowych (wspieranych i kontraktowych), zakładach penitencjarnych (zakłady karne i areszty śled-

cze), w szpitalach i izbach wytrzeźwień. Kategoria ta opisuje tą część osób bezdomnych, które w sposób bezpośredni lub

pośredni nie są zagrożene utratą zdrowia, mają także możliwości zaspokajania fundamentalnych potrzeb, zachowywania

higieny, spożywania posiłków, czy godziwego noclegu. Osoby te mają zapewnioną pomoc całodobową, a często oprócz

schronienia, osoby te mają dostęp do innych form pomocy np. inansowej, rzeczowej, psychologicznej, czy edukacyjnej.

To, co charakterystyczne dla tej kategorii osób to fakt nie posiadania własnego domu, w większości przypadków osoby te

7 „Osoba bezdomna to taka, która z różnych przyczyn, wykorzystując własne możliwości i uprawnienia, czasowo lub trwale nie jest w stanie zapewnić

sobie schronienia spełniającego minimalne warunki pozwalające uznać je za pomieszczenie mieszkalne. Miejsce spełniające warunki mieszkalne to

takie, które nadaje się do stałego przebywania bez narażania zdrowia i które umożliwia zaspokojenie podstawowych potrzeb życiowych: noclegu,

zachowania higieny osobistej, sporządzania posiłków” - Przeformułowana nieznacznie deinicja zaproponowana przez A. Przymeńskiego (1997).

„Osoba bezdomna to osoba niezamieszkująca w lokalu mieszkalnym, w rozumieniu przepisów o ochronie praw lokatorów i mieszkaniowym zasobie

gminy i niezameldowana na pobyt stały, w rozumieniu przepisów o ewidencji ludności i dowodach osobistych, a także osoba niezamieszkującą

w lokalu mieszkalnym i zameldowaną na pobyt stały w lokalu, w którym nie ma możliwości zamieszkania” - Przeformułowana nieznacznie deinicja

zaproponowana przez Dr Annę Duracz-Walczak (2001/2002).

nie posiadają własnego lokalu mieszkalnego lub nie mają do niego prawa (brak meldunku). Wprawdzie mają „dach nad

głową”, ale mają utrudnione możliwości zaspokajania potrzeb społecznych – wyższego rzędu (brak prywatności, intymno-

ści, brak możliwości nawiązywania swobodnych relacji międzyludzkich).

Główną zbiorowością ludzi bezdomnych reprezentującą tą kategorię to oczywiście dorośli mężczyźni, kobiety oraz

dzieci przebywające w wyspecjalizowanych całodobowych placówkach przeznaczonych dla osób bezdomnych . Placów-

ki te mają różne formy, od schronisk o krótkim okresie pobytu, poprzez domy dla osób starszych o długim okresie pobytu,

po mieszkania treningowe oferowane usamodzielniającym się osobom bezdomnym. Osoby pozostające w placówkach

i mieszkaniach treningowych pomimo tego, że mają zapewnione tymczasowe schronienie, w związku z brakiem własnego

miejsca mieszkalnego, w myśl przyjętych deinicji, w sposób oczywisty pozostają jednak osobami bezdomnymi. Do tej

kategorii zakwaliikowano także osoby przebywające w mieszkaniach wspieranych . Mieszkania wspierane, na potrzeby

badania, zostały zdeiniowane jako mieszkania wspierane przez instytucje i organizacje (inansowo, praca socjalna), w któ-

rych przebywają osoby bezdomne i z tytułu bezdomności otrzymują w nich pomoc. Mogą być to zarówno mieszkania

wspierane, których właścicielem jest gmina lub organizacja, ale mogą być to też stancje lub wynajmowane pokoje, a jedno-

cześnie z tytułu bezdomności wspierane przez pomoc społeczną (mieszkania wspierane). Forma taka rozpowszechniona

jest w mniejszych gminach nieposiadających placówek dla bezdomnych, rozwiązanie takie jest mniej „inwazyjne” oraz

sprzyja zapobieganiu uzależnieniu od pomocy, ponieważ osoby pozostają jednak w ich „naturalnym” środowisku.

W ramach tej kategorii zakwaliikowano także osoby, które przebywają w zakładach penitencjarnych . Typologia

ETHOS przewiduje zakwaliikowanie do kategorii „bez domu” jedynie osoby opuszczające instytucje karne, a jednocześ-

nie nieposiadające własnego miejsca zamieszkania, w konsekwencji po wyjściu skazane na bezdomność. Przy czym część

krajów okres opuszczania zakładu ustala pomiędzy trzema a sześcioma, a czasem dwunastoma miesiącami do wyjścia na

wolność. Takie ujęcie tematu pomaga ustalić potencjalną liczbę osób, które w stosunkowo niedługim okresie czasu naj-

prawdopodobniej będą beneicjentami systemu pomocy bezdomnym. W naszym badaniu niestety, pomimo podejmowa-

nych starań, nie udało się ustalić liczby osób opuszczających instytucje karne w przeciągu dwunastu miesięcy. Ustalono

jednak precyzyjnie liczbę osób bezdomnych w myśl obu przyjętych deinicji. Jednocześnie zrezygnowano z uwzględniania

w ramach badania osób z bardzo długimi wyrokami pozbawienia wolności.

Kolejną grupą osób zakwaliikowaną w ramach tej kategorii to osoby bezdomne (zgodnie z deinicjami) przeby-

wające w szpitalach . Umieszczono tutaj część osób bezdomnych przebywających w szpitalach w tym także w szpitalach

psychiatrycznych, przede wszystkim na odtruciu alkoholowym lub na terapii oraz część osób przebywających także w Za-

kładach Opieki Zdrowotnej lub Leczniczej, gdzie poddawane są różnego rodzaju zabiegom rehabilitacyjnym. Ponadto

umieszczono tutaj osoby bezdomne przebywające w izbach wytrzeźwień , osoby znajdujące się pod wpływem alkoholu

mają tutaj zapewnioną całodobową opiekę i pomoc, stąd takie sklasyikowanie tego miejsca. W związku jednak z tymcza-

sowym charakterem pobytu w izbach wytrzeźwień (do czasu odzyskania trzeźwości), trudno orzec czy osoby bezdomne

w nich przebywające rekrutują się z miejsc niemieszkalnych czy też z placówek dla bezdomnych. Należy jeszcze podkreślić,

że w województwie pomorskim powoli zamykane są izby wytrzeźwień, a liczba osób bezdomnych w nich przebywających

jest śladowa. Reasumując osoby bez własnego domu to:

• osoby przebywające w noclegowniach

• osoby bezdomne przebywające w całodobowych schroniskach dla osób bezdomnych

• osoby bezdomne przebywające w schroniskach dla kobiet

• osoby bezdomne przebywające w zakładach penitencjarnych

• osoby bezdomne przebywające w szpitalach i izbach wytrzeźwień

• osoby bezdomne zakwaterowane w mieszkaniach wspieranych (mieszkalnictwo treningowe, chronione).

3. Cele badania socjodemograicznego

Głównym celem przeprowadzenia socjodemograicznych badań wśród osób bezdomnych od roku 2001 jest usta-

lenie liczby osób bezdomnych przebywających na terenie województwa pomorskiego oraz ustalenie ich podstawowych

danych społeczno-demograicznych. Chodzi tutaj o dokonanie diagnozy w takich aspektach jak płeć, wiek, wykształcenie,

miejsce i forma przebywania, korzystanie z pomocy, doświadczenie bezdomności: strukturalne i jednostkowe przyczyny

bezdomności, długość pozostawania osobą bezdomną, zdrowie osób bezdomnych, aktywność zawodowa osób bezdom-

nych oraz sytuacja mieszkaniowa. Obok celu głównego badania można wskazać również na cele szczegółowe, nie związane

bezpośrednio z uzyskaniem danych naukowych, lecz uzyskaniem praktycznych informacji służących systemowi pomocy

osobom bezdomnym. Wszystkie poniższe cele szczegółowe dotyczą w dużej mierze osób bezdomnych przebywających

poza placówkami. Do celów szczegółowych zaliczyć można:

a) stworzenie „map” przestrzennych przebywania osób bezdomnych poza placówkami: Cel ten jest szczególnie ważny z punk-

tu widzenia systemu pomocy osobom bezdomnym. Dzięki jego osiągnięciu istnieje możliwość stworzenia dokładnych miejsc

przebywania osób bezdomnych w miejscach niemieszkalnych, a to z kolei może warunkować niesienie bardziej wszechstron-

nej pomocy. W przypadku badań socjodemograicznych możemy powiedzieć, że z jednej strony już istniejące mapy są do-

PISMO SAMOPOMOCY

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: