PAN TADEUSZ
Autor: Adam Mickiewicz
Rok powstania: 1834
Rok wydania: 1834
Epoka literacka: Romantyzm
Rodzaj literacki: epika
Gatunek literacki: epopeja narodowa
Bohaterowie: Jacek Soplica (ksiądz Robak), Tadeusz Soplica, Sądzia Soplica, Horeszko (Stolnik), Zosia Horeszkówna, Telimena, Dobrzyńscy, Maciej Dobrzyński, Wojski Hreczesza, Rejent Bolesta Asesor, Bartek (Prusak), Hrabia, Jankiel, Gerwazy Rębajło (Klucznik), Płut (major), Podkomorzy, Rykow Nikita, Protaz Brzechalski (Woźny), Bartek Brzytewka, Maciej Chrzciciel, Maciej Konewka, Jan Henryk Dąbrowski, Romuald Giedrojć, Stefan Grabowski, Karol Kniaziewicz, Kazimierz Małachowski.
Motywy: ojczyzna, przyroda, uczta, arkadia, nieszczęśliwa miłość, rodzina, spełniona miłość, szlachcic, krajobraz, Żyd, emigrant, dworek szlachecki, konflikt, taniec, zbrodnia, patriotyzm, wewnętrzna przemiana bohatera.
Główni Bohaterowie
Jacek Soplica (ksiądz Robak): bohater główny; brat Sędziego, ojciec Tadeusza; w epopei zwany jest również bernardynem, mnichem, księdzem; jego burzliwe losy stanowią kanwę fabularną dzieła;
Tadeusz Soplica: bohater drugoplanowy i tytułowy; dwudziestoletni młodzieniec, syn Jacka, bratanek Sędziego;
Streszczenie
Do rodzinnego domu przyjeżdża ze szkół w Wilnie na wakacje młody Tadeusz. Okazuje się, że Soplicowo, majątek jego opiekuna Sędziego Soplicy, jest pełne gości, którzy zjechali tu, aby uczestniczyć w procesie o stary zamek, niegdyś własność bogatego magnata Stolnika Horeszki. Proces toczy się między ostatnim krewnym Horeszki, Hrabią i Sędzią Soplicą.
Wieczorem Tadeusz bierze udział w uczcie, na której uwodzi go ciotka Telimena. Tadeusz myśli, że to ona jest śliczną dziewczyną, którą zaskoczył rankiem (Zosia mieszkała w pokoju Tadeusza w czasie jego nieobecności w dworku). O wdzięki Zosi stara się także nieco starszy od Tadeusza hrabia z rodu Horeszków. Następnego dnia okazuje się, że niedźwiedź opuścił matecznik i można na niego zapolować - wszystkich pochłaniają przygotowania do łowów na króla puszczy. Polowanie rozpoczyna się wczesnym rankiem. Nieco później w karczmie Jankiela pojawia się ksiądz Robak, który namawia okoliczną szlachtę, by zatroszczyła się o przygotowanie Litwy na przyjęcie wojsk Napoleona, który już się zbliża.
Myśliwi odnoszą sukces - niedźwiedź zostaje zabity. Wieczorem podczas kolejnej uczty wybucha spór między Soplicą a Hrabią. Zamiast ogólnie spodziewanej zgody, Hrabia zrywa porozumienie i postanawia przedłużyć proces i starać się o odzyskanie zrujnowanego zamku.
Agitacyjne działania Robaka wykorzystuje wierny sługa Horeszków - Gerwazy - który namawia zaścianek Dobrzyńskich do zajazdu na Soplicowo. Jeszcze tego samego dnia wieczorem Dobrzyńscy napadają na Soplicowo. Już rankiem okazuje się jednak, że to nie oni zwyciężyli w walce. Ktoś zawiadomił o bitwie stacjonujących w okolicy Rosjan, którzy pojmali szlachtę z Dobrzyna i rozpanoszyli się w Soplicowie. Na ratunek pospieszył Robak z przywódcą rodu Dobrzyńskich, Maćkiem nad Maćkami. Udało im się wyzwolić Dobrzyńskich a następnie pokonano Rosjan. Jeszcze tego samego wieczora po odbyciu spowiedzi i wyznaniu swoich win zmarł zraniony kulą w czasie bitwy z Rosjanami ksiądz Robak, który okazał się być Jackiem Soplicą.
Tymczasem młodzi żołnierze musieli uchodzić z majątku, bo groziło im aresztowanie. Byli wśród nich Tadeusz i Hrabia, którzy wyruszyli walczyć w Legionach Polskich. Po upływie roku ponownie pojawili się w dworku, tym razem jako legioniści, bohaterowie. W Soplicowie wydano ucztę na cześć polskich generałów służących pod dowództwem Napoleona. Odbyły się także zaręczyny Tadeusza i Zosi. Jacek Soplica został oficjalnie zrehabilitowany (miał na Litwie opinię zdrajcy narodowego, ponieważ z jego ręki zginął Stolnik Horeszko, zwolennik Konstytucji 3 maja).
boska_bestia