Janusz Kuczynski - Filozofia zycia.pdf - E-BOOK FILOZOFIA - artur1969

JANUSZ KUCZYŃSKI

Filozofia

życia

WIEDZA

POWSZECHNA

Okładką projektował

A. BORECKI

SPIS TREŚCI

I. WALKA Z BOGIEM I WALKA Z SZATANEM

Odkrycie urody świata. Świat uczłowieczony. Akt negacji Boga

i proces przezwyciężania własnej natury.

II. POSZUKIWANIE SENSU 2YCIA .

Absurdy naszej cywilizacji. Diagnozy zagłady mieszczańskiego

świata i zatracenie sensu życia. Rozpaczliwy hedonizm. Wielkość

i zmierzch kapitalizmu. Człowiek jako twórca świata. Prome-

teizm socjalizmu.

III. PUŁAPKI-CODZIENNOŚCI

Automatyzm trwania, niebezpieczeństwa stabilizacji, postawa

konsumpcyjna, konformizm, władza rzeczy nad ludźmi, technika

jako cel, „złodziej czasu", codzienne narkotyki, kanibalizm spo-

łeczny i moralny.

IV. ŻYCIE W WIĘZACH IDEOLOGII

Ideologie - „okulary" naszej świadomości, kh zniekształcające,

zaciemniające lub powiększające działanie. Wybór narzucony

i wybór racjonalny. Złudny świat chrześcijanina. Niespodzianki •

cywilizacji i różnorodność religijnego przeżycia. Baśniowa wizja

losów człowieka. Bóg grozy i Bóg miłości. Religijna depersonali-

zacja człowieka. Prawdziwy los istoty ludzkiej. Istnienie w za-

mkniętym kręgu „Ja". Teoretyczna pochwała egoizmu, filozofia

życia i egzystencjalizm. Inspiracje indywidualizmu i jego klęska.

Życie i racjonalizm. Prawdziwa filozofia życia.

V. INDYWIDUALNA

REWOLUCJA:

SAMOWYZWOLENIE

JEDNOSTKI LUDZKIEJ

Redaktor: Barbara Gers

Redaktor techniczny: Bolesław Przedpełski

Korektor: Jerzy Lass

Obezwładniająca siła tradycji. Drogi pozornej emancypacji. Re-

wolucja społeczna i wyzwolenie indywidualne. Dramat optymi-

styczny. Okrycie zagadki pracy. Czas pracy i czas życia. Narzę-

dzie wyzwolenia samokształtowania człowieka.

VI. MARKSIZM - FILOZOFIA LUDZKIEGO ISTNIENIA . .

Problem człowieka w tradycji marksistowskiej filozofii. Jednost-

ka roztopiona w historii. Świat wspomnień, świat marzeń

i świat rzeczywisty. Próba apologii teraźniejszości. Czas zegarów

i czas życia. Twórcze rozdwojenie człowieka.

VII. NAUKA O ŻYCIU, JEJ PRZEDMIOT I METODY

POZNANIA

WALKA Z BOGIEM I WALKA Z SZATANEM

Obserwacja a nauka. Przedmiot analizy: istnienie człowieka.

Człowiek - procesem swoich czynów. Biografie - dziełem

sztuki. Odpowiedzialność za siebie i świat. Wewnętrzny świat

człowieka. Czynna rola myśli i uczuć. Odkrycie „głębi" życia.

Postulat wielostronnej analizy.

VIII. PRAWA ŻYCIA I MECHANIZMY ISTNIENIA ....

- Nie żyłem daremnie. Widziałem wschód słońca, wynurza-

jącego się z Bałtyku i zmierzyłem na nartach ośnieżone wierz-

chołki Tatr. Mieszkałem w samotnych leśniczówkach i poznałem

; zgiełk kilku europejskich stolic. Podczas białych nocy chodziłem

leningradzkimi nadbrzeżami Newy i oglądałem zamki nad

: Loarą. Myślą i wyobraźnią objąłem to, co było mi fizycznie

Prawa społeczne i los jednostki. Człowiek w więzach konieczno-

ści. Determinizm uczłowieczony. U progu królestwa wolności.

Mechanizmy procesu życia. Potrzeby ludzkie i rachunek hedoni-

styczny. Pozytywna i negatywna inspiracja. Uczucia kierują

człowiekiem... „Hej, użyjmy żywota!...." Namiętności Polaków.

Prawo obiektywizacji - prawo tworzenia. Człowiek i jego

twórca.

niedostępne: słyszałem prawykonanie Aidy, przeżyłem bojowe

uniesienie polskiego zdobywcy Monte Cassino i Berlina, czu-

łem ból Judyma i wraz z bohaterami Dostojewskiego dotyka-

łem piekieł ludzkiej egzystencji. Byłem nawet u wrót kosmosu

i doświadczyłem radości naukowego odkrycia. Obraz i słowo

objawiły mi świat w jego urodzie niezwykłej. Doprawdy, nie

żyłem daremnie i mogę dziś powiedzieć za Faustem:

„Poznałem cały świat i wiem,

Ze próżno ludzki duch w zaświaty goni,

Niech się tam głupcy pustym łudzą snem,

Ze nad chmurami jeden jest jak oni.

Na ziemi dzielnie trwaj, bo ona wie.

Co tobie odpowiedzieć, gdy zawołasz.

Chcesz po wieczności błądzić jak we mgle?

Co tutaj poznasz, to uchwycić zdołasz.

Taka twa droga, taki żywot twój.

I choć cię straszą widma z tamtej strony,

Ty idź wciąż naprzód, przez radość i znój,

Człowieku - nigdy nie zaspokojony." 1

IX. ZŁUDZENIA SZCZĘŚCIA I DIALEKTYCZNA KONCEPCJA

ŻYCIA

146

Popularne wyobrażenia szczęścia i ich niszczycielskie działanie.

Filozoficzna, artystyczno-psychologiczna i religijna krytyka szczę-

ścia. Rozkosz i mądrość. Egoizm-samozagłada osobowości. Życie

Prometeusza. Dynamiczne pojmowanie życia. Chwile spełnie-

nia i radość. Walka z samym sobą. Zdolność odczuwania.

X. CZŁOWIEK-ISTOTA NAJWYŻSZA

179

Świat rozproszony. W kręgu mieszczańskiego humanizmu. Otwar-

ta synteza kultury i świata. Człowiek pełny. Wybór i zakorzenie-

nie. Poszukiwanie absolutu-punktu odniesienia. Filozoficzne zna-

czenie wspólnoty. Społeczna materia człowieka. Wspólnota,

samotność, indywidualność. Społeczny i osobisty sens życia.

Dramaty i przygody życia. Socjalizm dla konkretnego człowieka.

Wielkość ludzkiej istoty. Początek drogi.

Słuchałem tego wyznania starego człowieka i myślałem wów-

czas, że świat, który objawił mu szczodrze swoją urodę, jest

światem zdobytym w walce. Bo przecież tak, jak historia po

wiekach średnich dokonała odkrycia świata i człowieka, tak

samo każdy z nas musi dokonać w indywidualnym przeżyciu

swego własnego odkrycia świata.

1 Tłum. A. M. Swinarski.

Wbrew pozorom nie istnieją przecież poza człowiekiem bar-

wy tęczy ani harmonie dźwięków, ani też perspektywy pory-

wających czy pełnych spokoju krajobrazów. W tym też sensie

nasz świat, świat dostrzegany, przeżywany i tworzony, istnieje

tylko przez człowieka, nieustannie kreowany przez istotę ludz-

ką zarówno w jej pracy, jak w wyobraźni, w procesie tworze-

nia i umiejętności dostrzegania, przeżywania.

Jeśli tak, to zaledwie wstępnym i połowicznym, niekiedy

nawet zwodniczym staje się stary problem: jakim jest

świat? Problem autentyczny, pełen dramatycznych konsek-

wencji, to problem: jakim świat mógłby być, jakim po-

winniśmy go uczynić? Jakim może być dla każdej istoty ludz-

kiej, zdolnej kształtować swój los i przez ten los własny świat,

jego indywidualny obraz.

Niegdyś człowiek walczył z bogami, by Ziemię uczynić

swoim tylko dziedzictwem, i od wieków walczy z Bogiem, by

zdobyć wolność, odzyskać w pełni siebie, zatraconego przez

wyobrażenia i tęsknoty religijne w nierzeczywistym, nieistnie-

jącym raju. Uzyskawszy tę wolność i autonomię, zdobył

możliwość nieograniczonego w perspektywie poznawania

i ujarzmiania - więcej: tworzenia świata, swojego własnego

świata. Ta walka została w zasadzie wygrana; teoretycznie

problem obalenia religijnych barier między człowiekiem i rze-

czywistością już nie istnieje.

Znosząc wyobrażenia metafizyczne, które powstały drogą

wyobcowania własnych pragnień istoty ludzkiej, powraca ona

do siebie samej. W zakończeniu drobiazgowej analizy mecha-

nizmu powstawania wiary, Ludwik Feuerbach wzywał swoich

słuchaczy, aby „z przyjaciół Boga stali się przyjaciółmi czło-

wieka, z ludzi wierzących - ludźmi myślącymi, z ludzi modlą-

cych się - ludźmi pracującymi, z kandydatów na tamten

świat - badaczami tego świata, z chrześcijan, którzy wedle

własnego wyznania są «na pół zwierzętami, na pół aniołami» -

ludźmi, pełnymi ludźmi."

Wydawało się wówczas, że już nic nie stoi na przeszkodzie

do pełni życia i szczęścia. A jednak walka człowieka z Bogiem

jest przecież jego najłatwiejszą rozprawą i, jak wiemy dziś, na

pewno nie najbardziej zasadniczą na drodze do rzeczywistego

szczęścia. Wyzwolenie z religijnych wyobrażeń może prowa-

dzić do wolności czysto negatywnej, tylko wolności od Boga.

I właściwie - to jest moje głębokie przekonanie - dopiero

wtedy zaczyna się sprawa najtrudniejsza - sprawa właści-

wej realizacji uzyskanej wolności.

Wówczas też okazuje się, że może ona być zagrożona ze

strony najmniej spodziewanej, może stać się niemożliwą do

twórczego wyzyskania przez naszą własną naturę, jej słabości

i zwyrodnienia.

Tu dopiero zaczynają się zmagania najcięższe - i codzienne,

nieustanne. Tak, jak łatwo jest przekreślić Boga niemal jed-

nym aktem woli, opartej o teoretyczną refleksję, tak praktycz-

nie o wiele trudniej dokonywać nigdy nie zakończonego wy-

siłku opanowywania i przezwyciężania zła, które jest już

w nas, zła pierworodnego, wpojonego przez wieki wychowania

i tradycji. Jest to walka przeciwko szatanom, którzy są w nas,

rozcieńczeni i niewidzialni, znudzeni i ospali, lecz zawsze

groźni. Alienację w Boga, wyobcowanie człowieka

w świat religijnych mitów, wypiera wielkie zaniecha-

nie, automatyzm i marazm. Miejsce zdemaskowa-

nego i obalonego Boga zajmuje szatan, a nie człowiek w pełni

wolny i twórczy, aktywny władca swego własnego losu.

Karol Marks wykazał, że błędem Hegla było pomieszanie

alienacji, wyobcowania wobec człowieka tworzonych przez

niego pojęć i rzeczy - z eksterioryzacją: wykraczaniem istoty

poza samą siebie w ciągłym i nieustannym akcie przekształ-

cania, a tym samym stwarzania zewnętrznego świata. W wy-

niku tego rozróżnienia twórcy socjalizmu naukowego możliwe

stało się podjęcie zasadniczej walki z wszelkimi procesami

alienacyjnymi, które - w kształcie nie religijnym, a społecz-

nym, jako władztwo świata rzeczy nad człowiekiem — by-

ły głównym niebezpieczeństwem istoty ludzkiej zniewala-

nej przez kapitalizm.

Ale gdy przychodzi społeczne wyzwolenie i w zasadzie

Janusz Kuczynski - Filozofia zycia.pdf

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: