sierpień2010.pdf

Centralna Komisja Egzaminacyjna

Arkusz zawiera informacje prawnie chronione do momentu rozpoczęcia egzaminu.

WPISUJE ZDAJĄCY

Miejsce

na naklejkę

z kodem

KOD PESEL

dysleksja

EGZAMIN MATURALNY

Z JĘZYKA POLSKIEGO

POZIOM PODSTAWOWY

SIERPIEŃ 2010

Instrukcja dla zdającego

1. Sprawdź, czy arkusz egzaminacyjny zawiera 16 stron.

Ewentualny brak zgłoś przewodniczącemu zespołu

nadzorującego egzamin.

2. Rozwiązania zadań zamieść w miejscu na to

przeznaczonym.

3. Pisz czytelnie. Używaj długopisu/pióra tylko z czarnym

tuszem/atramentem.

4. Nie używaj korektora, a błędne zapisy wyraźnie przekreśl.

5. Pamiętaj, że zapisy w brudnopisie nie będą oceniane.

6. Możesz korzystać ze słownika poprawnej polszczyzny

i słownika ortograficznego.

7. Na karcie odpowiedzi wpisz swój numer PESEL i przyklej

naklejkę z kodem.

8. Nie wpisuj żadnych znaków w części przeznaczonej

dla egzaminatora.

Czas pracy:

170 minut

Liczba punktów

do uzyskania: 70

Część I – 20 pkt

Część II – 50 pkt

MPO-P1_1P-104

Egzamin maturalny z języka polskiego

Poziom podstawowy

Część I – rozumienie pisanego tekstu

Przeczytaj uważnie tekst, a następnie wykonaj zadania umieszczone pod nim. Odpowiadaj

tylko na podstawie tekstu i tylko własnymi słowami – chyba że w zadaniu polecono inaczej.

Udzielaj tylu odpowiedzi, o ile jesteś proszona/y. W zadaniach zamkniętych wybierz tylko

jedną z zaproponowanych odpowiedzi.

PRZEZ KULTUROWE OKULARY

1. Siedmioro psychologów – Anglik, Gruzin, Rosjanka, Polka, dwoje Estończyków

i Wietnamka – zjawiło się w gruzińskiej wiosce, by w wysokogórskim pensjonacie pracować

nad projektem badawczym. Pensjonat z przybyszami siedzącymi od rana przy laptopach jawił

się jako chybotliwa łódka na niespokojnym morzu. „Nie, to nie może się udać” – myślał

Robin, Anglik i koordynator projektu, obserwując z irytacją tych, którzy zachowywali się

niezgodnie z – uniwersalnymi przecież – standardami dobrej roboty.

2. Przede wszystkim łódka mogła zostać zatopiona przez ósmego pasażera, niemowlaka

Siewę, który przyleciał tu z Petersburga ze swoją matką. „Takie rzeczy nie zdarzają się

w cywilizowanym świecie” – myślał Robin. „Niemowlęta powinny być otoczone troskliwą

opieką, a nie narażane na niewygody. Po drugie, nie wolno łączyć spraw prywatnych

z zawodowymi. A raczkujące po podłodze dziecko po prostu przeszkadza w pracy!”.

Lekkomyślne zachowanie Gruzina Georgija też nie dawało gwarancji dopłynięcia do portu.

Georgij zamierzał opuścić grupę na całe dwa dni, by uczestniczyć w przyjęciu wydanym

na cześć swojego ojca. Ponadto pracę zakłóciła wizyta lokalnej milicji: Anu z Estonii

naruszyła miejscowe obyczaje, co rano biegając po gruzińskich bezdrożach w szortach

i podkoszulku. Pozostali członkowie grupy nie byli lepsi. Dla Andu z Estonii utrzymywanie

dobrych kontaktów z okoliczną ludnością, poprzez degustację win z przydomowych

wytwórni, było ważniejsze niż punktualne stawianie się na poranne sesje. Punktualność

nie była ceniona również przez Annę, Polkę, która przychodziła ostatnia, ponieważ mnóstwo

czasu zabierały jej pogawędki z personelem pensjonatu. Tylko pracowita i sumienna Lan

Anh, Wietnamka, nie sprawiała kłopotów.

3. Uniwersalne standardy, jedynie słuszne zasady, najwyższe wartości – co znaczą te

słowa w kontekście międzykulturowym? Zachodzi podejrzenie, że osoba operująca takimi

kategoriami patrzy na ludzi z innych kultur przez własny filtr kulturowy, niczym przez

okulary, których nigdy nie zdejmuje. Nazywamy to etnocentryzmem.

4. W wielu definicjach stwierdza się wprost, iż etnocentryzm oznacza poczucie, że nasz

styl życia i wartości wyznawane przez naszą kulturę są lepsze niż styl życia i wartości innych

grup kulturowych. Towarzyszy temu często pogarda dla innych, czasem wrogość.

5. W łagodniejszej formie etnocentryzm może być rozumiany jako czynienie fałszywych

założeń na temat zachowania innych ludzi na podstawie własnego, ograniczonego

doświadczenia. Robin mógł mylnie założyć, że Szura – matka Siewy – jest złą matką,

bo pozwala dziecku raczkować po brudnej podłodze. Fałszywie mógł też uznać,

że zachowanie Lan Anh jest motywowane „profesjonalnym” podejściem do zadania.

A przecież z perspektywy Szury bycie dobrą matką mogło oznaczać jak najczęstsze

przebywanie ze swoim dzieckiem, niezależnie od warunków. Zaś Wietnamce mogło zależeć

głównie na harmonijnych stosunkach w grupie, a nie na samym zadaniu.

6. Ograniczone doświadczenie wynika z procesu enkulturacji, czyli uczenia się własnej

kultury. Każdy z nas uczy się sposobów zachowania właściwych dla swojej kultury. Do tych

samych zasad odnosimy się, gdy interpretujemy zachowania innych ludzi jako zgodne

lub niezgodne z kulturowymi przepisami. Na ogół nie rozstajemy się ze swoimi filtrami

kulturowymi. Inni ludzie wokół nas, należący do tej samej grupy kulturowej, mają takie same

filtry. Z czasem więc przestajemy je w ogóle zauważać.

Egzamin maturalny z języka polskiego

Poziom podstawowy

7. Problem w tym, że etnocentryczne okulary utrudniają zrozumienie ludzi pochodzących

z innych kultur. Spostrzegamy i interpretujemy „ich” zachowania w kategoriach „naszych”

doświadczeń. Georgij, przedstawiciel kultury kolektywistycznej, był zaskoczony gniewną

reakcją Robina, ponieważ nie wziął pod uwagę, że w kulturach indywidualistycznych –

a w takiej wychował się Robin – inaczej rozumie się powinności syna względem ojca.

Bieganie w szortach o świcie dookoła wioski na pewno miało inne znaczenie dla tradycyjnie

żyjących Gruzinów niż dla Anu, przedstawicielki kultury, w której dbanie o kondycję

fizyczną należy do podstawowych reguł.

8. Czy można uchronić się przed własnym etnocentryzmem i jego skutkami? Jedynym

sposobem jest uświadomienie sobie, że takie zjawisko istnieje i mocno wpływa na nasze

postrzeganie innych. Zamiast uporczywie twierdzić, że jesteśmy otwarci na inne kultury

i tolerancyjni, nauczmy się swój etnocentryzm rozpoznawać, zawieszać na czas jakiś

i próbować zrozumieć zachowanie „obcego” z perspektywy jego własnej kultury. Może się

okazać, że to, co w jednej kulturze jest dobre, nie musi być takie w innej. Na przykład

w kulturze kolektywistycznej celebrowanie urodzin ojca kosztem niedotrzymania warunków

kontraktu biznesowego nie jest objawem patologicznej zależności syna od ojca, lecz wyrazem

szacunku należnego rodzicowi. W kulturze indywidualistycznej sprawy rodzinne mogą zejść

na dalszy plan, jeśli są w konflikcie z indywidualnym interesem danej osoby.

9. Pojawia się tu problem relatywizmu kulturowego. Jest to przekonanie, iż wszystkie

kultury mają tę samą wartość, a badacz powinien pozostać wobec nich neutralny. I dążyć

do zrozumienia grup i społeczeństw przy pomocy ich własnych kategorii pojęciowych,

tzn. bez narzucania komukolwiek – rzekomo uniwersalnych – idei, wartości czy standardów.

10. Powstaje jednak pytanie: czy rozumienie czyichś odmiennych zachowań oznacza ich

bezwarunkową akceptację? Czy Robin, zdając sobie sprawę z tego, że Siewa jest

wychowywany w kulturze, w której ceni się odporność na choroby zdobywaną przez dziecko

w kontakcie z zarazkami, powinien pozwolić niemowlęciu na tarzanie się po brudnej

podłodze? A może posiadana przez Robina wiedza o związkach między brudem a chorobami

każe mu interweniować? To na pozór błahy problem. Pokazuje on jednak dylematy, które

mogą być naszym udziałem w obliczu zjawisk wzbudzających nasz gorący sprzeciw,

azarazem akceptowanych w innych kulturach. Czy kamienowanie młodych kobiet

w niektórych krajach muzułmańskich, w imię honoru męskiego, może być akceptowane?

A system kastowy w Indiach? Relatywizm kulturowy nakazuje szacunek dla innych kultur

i niepoddawanie ich osądowi moralnemu. Nie ma kultur lepszych i gorszych. Postulat ten ma

rację bytu w sensie metodologicznym, albowiem poznawanie odmiennych kultur wymaga

od nas wzięcia w nawias naszych własnych norm, standardów, wartości. Nie wszystkie jednak

„kulturowo słuszne” formy zachowań powinny być akceptowane. Deklaracja Praw

Człowieka, uchwalona w 1948 roku, zakazuje tortur i nieludzkiego traktowania człowieka,

nakazuje wyrzeczenie się niewolnictwa i respektowanie wartości takich jak wolność

sumienia, wyznania i równość płci.

11. Wróćmy do bohaterów naszej historyjki. Czy Robin podniósł Siewę z podłogi? Nie,

nie zrobił tego. Wartość, jaką przedstawiała szczęśliwa matka, radosne dziecko i rozbawieni

członkowie grupy, zyskała na ważności u tego chłodno do tej pory kalkulującego Anglika.

Mimo raf i mielizn kulturowych łódka z ośmiorgiem pasażerów dobiła do celu. Projekt został

ukończony w zaplanowanym terminie. Zapewne nie bez znaczenia był fakt, że pasażerowie

zajmowali się psychologią międzykulturową, a więc ciężko pracowali nad przełamywaniem

swego etnocentryzmu.

Na podstawie: Anna Kwiatkowska, Przez kulturowe okulary , „Charaktery” nr 6/2006 r.

Egzamin maturalny z języka polskiego

Poziom podstawowy

Zadanie 1. (2 pkt)

Jakie funkcje w tekście pełni historia o psychologach, pracujących w gruzińskim pensjonacie?

Określ dwie.

.......................................................................................................................................................

Zadanie 2. (2 pkt)

Jaki obraz został wykorzystany w tekście jako metafora sytuacji psychologów, pracujących

w gruzińskim pensjonacie? Wyjaśnij sens tej metafory.

Obraz: ..........................................................................................................................................

......................................................................................................................................................

Sens metafory: .............................................................................................................................

.…..................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................

Zadanie 3. (1 pkt)

W akapicie 2. zostały ocenione zachowania poszczególnych uczestników projektu

badawczego.

Na podstawie całego tekstu odpowiedz na pytanie: czyj punkt widzenia reprezentują te

oceny?

A. Punkt widzenia autorki.

B. Punkt widzenia Robina.

C. Punkty widzenia poszczególnych uczestników projektu.

Zaznacz poprawną odpowiedź.

Zadanie 4. (2 pkt)

Jakie środki stylistyczne i językowe (poza rozpoznaną już w zadaniu 2. metaforą), użyte

w akapicie 2., służą ocenie zachowań członków zespołu? Określ dwa i wskaż ich przykłady.

.......................................................................................................................................................

Egzamin maturalny z języka polskiego

Poziom podstawowy

Zadanie 5. (2 pkt)

Z opowiedzianej przez autorkę historii o międzynarodowym zespole psychologów wynika,

że w trakcie realizacji projektu badawczego stosunek Robina do współpracowników zmienił

się.

a) Na czym ta zmiana polegała?

.......................................................................................................................................................

......................................................................................................................................................

b) Co było jej przyczyną?

.......................................................................................................................................................

......................................................................................................................................................

Zadanie 6. (1 pkt)

Tytuł artykułu jest

A. hiperbolą.

B. oksymoronem.

C. personifikacją.

D. metaforą.

Zaznacz poprawną odpowiedź.

Zadanie 7. (1 pkt)

Określenie kulturowe okulary, to synonim

A. etnocentryzmu.

B. enkulturacji.

C. relatywizmu kulturowego.

Zaznacz poprawną odpowiedź.

Zadanie 8. (1 pkt)

Na podstawie akapitów 3–6 wyjaśnij, na czym polega różnica między etnocentryzmem

a enkulturacją?

.......................................................................................................................................................

Zadanie 9. (1 pkt)

Wymień dwa negatywne skutki etnocentryzmu wskazane przez autorkę artykułu w akapitach

4–7.

......................................................................................................................................................

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: