Materiały pomocnicze dla uczniów (test) Technik Elektronik.doc

Materiały do egzaminu potwierdzającego kwalifikacje zawodowe w zawodzie technik elektronik

SYMBOLE GRAFICZNE ELEMENTÓW STOSOWANYCH W UKŁADACH ELEKTRONICZNYCH

Rezystor (opornik)

Rezystor zmienny (potencjometr) - posiada trzecią dodatkową końcówkę (ze strzałką), jest to suwak którego położenie wyznacza podział całkowitej rezystancji potencjometru.

Rezystor nastawny (potencjometr montażowy) tzw. „PRek” – służy do sporadycznych zmian rezystancji w obwodzie

Termistor - to opornik półprzewodnikowy, którego rezystancja (opór) zależy od temperatury.

Kondensator,

Kondensator elektrolityczny (spolaryzowany) - to kondensator aluminiowy lub tantalowy. Kondensator taki ma okładki oznaczone znakami + lub -. Nie można takiego kondensatora podłączać w układzie odwrotnie niż wskazuje jego polaryzacja tzn. plus do potencjału wyższego, a minus do niższego. Jeśli podłączysz odwrotnie to kondensator ulegnie uszkodzeniu.

Kondensator zmieny (regulowany). Kondensator zmienny z pokrętłem wyprowadzonym na zewnątrz urządzenia to kondensator strojeniowy, a kondensator do dokładnego, wstępnego, najczęściej jednorazowego strojenia obwodów to kondensator dostrojczy nazywany trymerem.

Cewka indukcyjna

Transformator - jego symbole są różne w zależności od ilości uzwojeń i rodzaju rdzenia jakie posiada ale zawsze będą podobne do tych zamieszczonych obok.

Bezpiecznik

Żarówka

Bateria (lub akumulator) - jest źródłem energii dla każdego przenośnego urządzenia elektrycznego, dłuższa kreska oznacza biegun dodatni.

Masa - jest to punkt wspólny (zerowy) dla danego obwodu elektrycznego. Do tego punktu odnosi się wszystkie potencjały występujące w tym obwodzie. Często różnicuje się symbole masy w celu odróżnienia masy sygnałów cyfrowych , analogowych czy też masy napięcia zasilającego.

Zasilanie - takimi symbolami oznacza się punkty podłączenia napięcia zasilającego (biegun dodatni).

Źródło napięcia

Źródło prądu

Głośnik

Przełącznik NOPB - jest to przełącznik chwilowy normalnie otwarty (normally open push-button), czyli inaczej mówiąc zostanie zamknięty po naciśnięciu, a z chwilą puszczenia otworzy się.

Przełącznik SPST - pojedynczy przełącznik jednopozycyjny, czyli wyłącznik (single-pole single-throw switch).

Przełącznik SPDT - pojedynczy przełącznik dwupozycyjny (single-pole double-throw switch).

Fotorezystor - jest to element, który zmienia swoją rezystancję pod wpływem padającego nań światła.

Fotodioda - ma zastosowanie jako detektor światła. Padające na nią promienie świetlne powodują generowanie i przepływ prądu fotoelektrycznego.

Fototranzystor - jest to element, który działa tak samo jak zwykły tranzystor z tą różnicą, że zwykły prąd bazy został zastąpiony prądem fotoelektrycznym wytwarzanym przez światło w złączu baza-kolektor.

Rezonator kwarcowy - jest to po prostu odpowiednio wycięty i wyszlifowany kawałek kwarcu, który dzięki swoim parametrom znalazł zastosowanie w układach generacyjnych jako element określający częstotliwość drgań.

Dioda prostownicza - jej symbol przypomina swoim kształtem strzałkę, która wyznacza kierunek przepływu prądu gdy dioda jest spolaryzowana w kierunku przewodzenia.

Dioda stabilizacyjna (Zenera) - jej normalnym stanem pracy jest polaryzacja w kierunku zaporowym dzięki czemu uzyskuje się stabilizację napięcia.

Dioda Schottky'ego – dioda o bardzo małej pojemności stosowana w obwodach wysokiej częstotliwości.

Dioda pojemnościowa - nazywana jest również waraktorem lub warikapem i ma zastosowanie w zakresie częstotliwości radiowych, a w szczególności w układach automatycznej regulacji częstotliwości. Może ona zastąpić kondensator o zmiennej pojemności. Pojemność ta zależy od wartości napięcia przyłożonego w kierunku zaporowym.

Dioda tunelowa – dioda półprzewodnikowa, która dla pewnego zakresu napięć polaryzujących charakteryzuje się ujemną rezystancją dynamiczną.

Dioda zwrotna (wsteczna) - której charakterystyka jest bardzo zbliżona do idealnego zaworu (jeśli pracuje w kierunku polaryzacji zaporowej). Z tego powodu jest stosowana do detekcji i mieszania sygnałów.

Dioda LED - inaczej dioda elektroluminescencyjna (LED - Light Emiting Diode) zachowuje się tak jak zwykła dioda , której napięcie przewodzenia wynosi od 1,5V do 2,5V ale co najważniejsze świeci gdy jest w stanie przewodzenia.

Mostek prostowniczy - jest to układ scalony czterokońcówkowy, który składa się z połączonych ze sobą czterech diod. Oczywiście taki element może być zastąpiony czterema pojedynczymi diodami. Mostek prostowniczy wykorzystuje się w układach zasilaczy gdzie ma za zadanie wyprostować prąd przemienny.

Tranzystor bipolarny npn

Tranzystor bipolarny pnp

Darlington – układ dwóch scalonych tranzystorów jednego typu połączonych kaskadowo charakteryzujący się bardzo dużym współczynnikiem b.

Tranzystor unipolarny JFET - jest tranzystorem unipolarnym złączowym. Rozróżnia się dwa typy - z kanałem n (symbol ze strzałką skierowaną do wewnątrz) i z kanałem typu p (symbol ze strzałką skierowaną na zewnątrz). Oznaczenia poszczególnych końcówek D - dren, S - źródło, G - bramka.

Tranzystor unipolarny MOSFET - jest również tranzystorem unipolarnym jak JFET z tą różnicą, że jest to tranzystor z izolowaną bramką. Wśród tranzystorów MOSFET rozróżnia się tranzystory z kanałem wzbogacanym (indukowanym) i z kanałem zubożanym. Oczywiście występuje również podział na kanał typu p i n. Nazwy końcówek są identyczne jak dla JFET

Wzmacniacz operacyjny - jest to najczęściej spotykany symbol wzmacniacza operacyjnego. Cechą szczególną symboli wzmacniaczy operacyjnych jest to, że wejścia są zawsze oznaczane znakami + (wejście nieodwracające) i - (wejście odwracające).

Transoptor - ten symbol należy potraktować jako przykład gdyż symboli transoptorów jest bardzo wiele w zależności od ich konstrukcji. Cechą wspólną wszystkich transoptorów jest to, że sprzężenie wejścia z wyjściem odbywa się na drodze optycznej czyli jest zachowana pełna izolacja elektryczna.

Stabilizator - to jest również przykład jednego z wielu symboli przedstawiających stabilizatory w postaci układów scalonych. W tym przypadku jest to bardzo popularny stabilizator trójkońcówkowy z możliwością ustawiania napięcia wyjściowego.

Tranzystor jednozłączowy (dioda dwubazowa) – element przełączający stosowany w generatorach

Tyrystor – dioda sterowana stosowana w prostownikach sterowanych (regulatorach mocy).

Triak – tyrystor symetryczny. Połączenie odwrotne równoległe dwóch tyrystorów. Stosowany w regulatorach mocy prądu przemiennego.

Diak - dwukierunkowy półprzewodnikowy element wyzwalający, składający się z dwóch połączonych antyrównolegle (równolegle i przeciwsobnie) diód Schottky'ego. Stosowany w układach wyzwalania triaków. Często występuje scalony z triakiem.

Dynistor - tyrystor diodowy jednokierunkowy. Stosowany w układach wyzwalania tyrystorów.

System oznaczeń układów scalonych polskiej produkcji

System oznaczania układów scalonych polskiej produkcji jest objęty dwiema normami branżowymi:

·         BN-70/3375-15 - Elementy półprzewodnikowe. System oznaczania typów;

·         BN-73/3375-21 -Mikroukłady scalone. System oznaczania typów.

Oznaczenie układu scalonego składa się z dwóch części: literowej i cyfrowej.

Część literowa zawiera dwie lub trzy litery.

Pierwsza litera określa sposób wykonania (technologię) układu:

·         U - układy półprzewodnikowe, monolityczne bipolarne;

·         H - układy hybrydowe;

·         M - układy CMOS.

Druga litera oznacza funkcję spełnianą przez układ:

·         C - układy cyfrowe;

·         L - układy analogowe;

·         R - układy inne.

Trzecia litera (lub jej brak) określa przeznaczenie układu:

·         brak litery - układy do zastosowań powszechnego użytku;

·         Y - układy do zastosowań profesjonalnych;

·         A - układy do zastosowań specjalnych;

·         T - układy do zastosowań profesjonalnych o zwiększonej niezawodności;

·         Q - układy do zastosowań specjalnych o zwiększonej niezawodności;

·         X - układy prototypowe, doświadczalne lub na zamówienie.

Część cyfrowa składa się z czterech lub pięciu liczb i jednej litery. Pierwsza cyfra określa zakres dopuszczalnej temperatury pracy:

·         4 - od -55 do +85 oC;

·         5 - od -55 do +125 oC;

·         6 - od -40 do +85 oC;

·         7 - od 0 do 70 oC;

·         8 - od -25 do +85 oC;

·         1 - inny zakres.

Pozostałe trzy lub cztery cyfry są liczbą porządkową, określającą grupę oraz konkretny typ układu w danej grupie. Dopuszcza się też wprowadzenie dodatkowej litery dla oznaczenia właściwości charakterystycznych układów:

Dla TTL

·         brak litery - seria standardowa;

·         L - układy serii małej mocy;

·         S - układy serii bardzo szybkiej (Schottky’ego);

·         H - układy serii o zwiększonej szybkości;

·         ...