referat.docx

Katarzyna Czarnecka gr.3

EGIPT - STARE PAŃSTWO - ARCHITEKTURA

Egipcjanie znani byli z wielkiej wiedzy w zakresie matematyki i fizyki, dlatego też już w połowie trzeciego tysiąclecia przed nasza erą byli w stanie tworzyć niesamowite, zadziwiające a na dodatek olbrzymich rozmiarów obiekty architektoniczne.  Architektura  Egiptu, a mianowicie Starego Państwa była bardzo zróżnicowana pod względem typu budowli jak i materiałów, których używali do ich tworzenia.  Zacznę od krótkiego opisu budowli mieszkalnych, które niestety nie zachowały się do czasów obecnych.

W Egipcie domostwa wznoszone były z suszonej cegły i mułu nilowego nietrwale i prymitywnie. Również pałace faraonów i rezydencje wielmożnych z tego okresu nie zachowały się do dziś. Jednak możemy stwierdzić, że zarówno pałace królewskie jak i wiejskie wille wielmożów zawierały  szereg niedużych pomieszczeń, wzniesionych wśród ogrodu, ozdobionego sadzawką lub sztucznym stawem. W parku nie brak było portyków i altan, wspartych na kolumienkach, a całą rezydencje otaczał mur. Niekiedy w jego obrębie wznosiły się też zabudowania gospodarcze np. silosy na zboże. Lecz na te założenia budownictwa mieszkalnego archeologowie nie patrzą jak na dzieło sztuki, lecz dzięki nim próbują poznać styl życia ówczesnych ludzi.

Jednymi z najstarszych budowli powstałych w pierwszych dynastiach, które stanowiły wzór dla egipskich architektów do tworzenia planów i konstruowania jakże znanych nam piramid są mastaby. Popularne i stosowane były również w kolejnych dynastiach Starego Państwa. Mastaba, jako grobowiec składała się z trzech zasadniczych części: podziemnej komory grobowej, biegnącego do niej pionowego szybu wychodzącego w części nadziemnej oraz budowli na planie prostokąta, z cegły suszonej lub z kamienia, o przekroju trapezoidalnym. Ten zmonumentalizowany kopiec powstawał  z ziemi lub piasku, wydobytego podczas kopania grobu. Ta wykopana ziemia zawsze będzie układać się w prostokątny kopczyk o ukośnych ściankach. Nadziemna budowla musiała posiadać następujące elementy: ślepe wrota, wymodelowane w kamieniu, przez które dusza zmarłego mogła przechodzić swobodnie z grobowca na zewnątrz. Nad ślepymi wrotami znajdowała się kamienna płyta, czyli stela posiadająca inskrypcje, powtarzające się formuły ofiarne oraz relief z przedstawieniami zmarłego, czasem w gronie rodziny. Zależnie od zamożności w mastabie znajdowały się dodatkowe elementy tj. serdaby, w których znajdowały się posąg zmarłego. Przykładem masataby powstałej w V dynastii jest mastaba Ptahepsesa w Abusir.

Człowiekiem, który dla rozwoju monumentalnej architektury egipskiej położył największe zasługi był Imhotep, kanclerz i nadworny architekt drugiego władcy III dynastii- Dżesera.  Imhotep uważany był za wieszczka i czczony nieomal na równi z bogami jako patron nauki i medycyny. Wzniósł on w Sakkarze ok. 2650r.p.n.e z kamienia pierwszy monumentalny zespół budowli sepulkralnych wokół grobowca przeznaczonego do pochówku króla (m.in. piramida schodkowa Dżesera). Przypuszcza się, że pierwszym jego planem było wzniesienie zwykłej mastaby, lecz z biegiem czasu dodał  on 5 kolejnych  kondygnacji tym samym otrzymując piramidę schodkową. Możliwe również, że Imhotep nie zdołał dokończyć swojego planu związanego z budową tej piramidy. Ta budowla sepulkralna o wymiarach podstawy 121 x 109 m oraz wysokości 62,5 m zbudowana została z nowego budulca, jakim był kamień. Grobowiec posiada wiele cech charakterystycznych dla budowli wykonywanych z cegły, bloki kamienne imitują wyglądem suszoną cegłę, ściany korytarzy wzmocnione są kolumnami o kształcie podobnym do drewnianych słupów albo wiązek trzcin, żłobkowania sufitu imitują stropy z pni palmowych.

Wykorzystywanie wartości konstrukcyjnych i dekoracyjnych nowego materiału po raz pierwszy zastosowanego przez Imhotepa tzn. kamienia, było dziełem następnych generacji architektów pracujących dla władców IV dynastii. Jednymi z najsłynniejszych budowli stanowiących w najbardziej klasyczne ich rozwiązanie są trzy piramidy w Gizie – Cheopsa, Chefrena i Mykerinosa . Zacznę od omawiania piramidy Cheopsa powstałej mniej więcej w 2560r.p.n.e. Za Greków uważana byłą za jeden z siedmiu cudów świata. Jest ona największa z pośród tego zespołu piramid, długość każdego z boku ma 230m 35cm, a wysokość wynosi 146m i 59cm.  Piramida zorientowana jest zgodnie z kierunkami świata. Do jej budowy zostało zużyte 2 521 000 m3, kąt nachylenia wynosi 51o 52’ . Niewątpliwie u podstawy proporcji tej piramidy leżą doskonałe obliczenia matematyczne; to samo dotyczy jej wewnętrznych korytarzy i tzw. głównej komory królewskiej, z pustym sarkofagiem. Z komory tej prowadzą ukośne szyby – kanały wentylacyjne na zewnątrz, a nad nią znajduje się kilka pustych pomieszczeń, skonstruowanych w celu zmniejszenia ogromu ciśnienia wielkiej masy kamieni.  Przy piramidzie Cheopsa została odnaleziona używana barka, możliwe, że stosowano je do transportu zwłok faraona, jednak inskrypcja zamieszczona na barce wskazuje na to, że ta została umieszczona przez następcę Cheopsa.

Kolejną piramidą w Gizie jest piramida Chefrena, druga co do  wielkości piramida w Gizie w Egipcie i grobowiec faraona Chefrena – czwartego z  kolei władcy starożytnego Egiptu z IV dynastii. Do wnętrza piramidy prowadzą dwa wejścia, jedno oddalone o kilka metrów od samej budowli, drugie na wysokości 11 m od ziemi. Oba korytarze prowadzą do komory grobowej, której dolna część została wykuta w skale. U boku piramidy Chefrena widnieje monolitowy sfinks wykuty w zrębie skalnym pozostałym po miejscowym kamieniołomie. Ten strażnik grobu królewskiego ma ciało lwa i głowę ludzką, prawdopodobnie faraona Chefrena.

Piramida Mykerinosa jest najmniejsza spośród piramid w Gizie w Egipcie, będąca grobowcem władcy Mykerinosa z IV dynastii z okresu Starego Państwa. Po południowej stronie piramidy wznoszą się trzy małe piramidki satelitarne trzy piramidy królowych (od lewej Hetepheres, Meritites i Henutsen),

Te trzy w Gizie piramidy uważane są za szczytowy punkt rozwoju architektury w Starym Państwie, stały się one również symbolem cywilizacji państwa faraonów.

Łamana Piramida Snofru nazywana  również Południową, Romboidalną, Złamaną, Pochyłą, Stępioną, Zgiętą i Fałszywą znajduje się Dahszur w Egipcie i została wybudowana przez władcę starożytnego Egiptu Snofru z IV dynastii pomiędzy 2670r.p.n.e a 2620r.p.n.e. W czasach Snofru nazywana była "Ta-z-południa-która-jawi-się-błyszczącą". Jest jedyną znaną piramidą łamaną. Długość boku tej piramidy wynosi 188,6 m,a wysokość – 101,1 m. Jej cechą charakterystyczną jest zmiana kąta nachylenia ścian bocznych mniej więcej w połowie wysokości z 54°31' na 43°21'. Ciekawą jej cechą jest jej "dwoistość". Posiada dwa wejścia i dwa kąty nachylenia boków, zaś dwa korytarze prowadzą do dwóch zespołów pomieszczeń i dwóch komór grobowych. Jedno wejście znajduje się na środku północnego boku na wysokości 12 m, drugie – na zachodniej ścianie na wysokości 33,5 m. Do jej boku przylegała kaplica grobowa a w obrębie kręgu grobowego znalazła się jedna mała piramida satelitarna, położona przy murze otaczającego Piramidę Łamaną, z ulokowaną przed jej wejściem niewielką kaplicą do składania ofiar.

Kolejną znaną nam piramidą z okresu Starego Państwa jest piramida w Meidum miejscowość na południe od Sakkary i Dahszur. Była pierwszą piramidą z gładkimi stokami. Budowa tej piramidy została rozpoczęta przez Huniego, a dokończona przez jego domniemanego syna Snofru. Pierwotnie wybudowano ją jako piramidę schodkową o 7 stopniach. Rdzeniem piramidy była konstrukcja w kształcie wieży, stanowiąca jednocześnie jej siódmy stopień nachylony pod kątem 75°. Do wieży tej następnie dobudowano sześć grubych warstw, kolejno coraz niższych, stanowiących kolejne stopnie piramidy nachylone pod tym samym kątem co rdzeń. W piramidzie w Meidum zmieniono również strukturę piramidy: w odróżnieniu od piramid III dynastii mających komory i chodniki wykute w skale w części podziemnej, w Meidum elementy te zostały przeniesione niemal w całości do korpusu piramidy. Kolejne fazy budowy widoczne są doskonale na zachowanej części w znacznym stopniu zniszczonej już piramidy.

Najstarszą zachowaną klasyczną piramidą kształcie ostrosłupa jest Czerwona Piramida (lub Północna). Znajduje się w Dahszur w Egipcie, wybudowana przez władcę starożytnego Egiptu Snofru z IV dynastii. Posiada zastosowane już w piramidzie w Meidum oraz Łamanej rozwiązanie architektoniczne, pozwalające zminimalizować nacisk masy piramidy na komorę grobową, a mianowicie sklepienie wspornikowe. Komory czerwonej piramidy wymurowano całkowicie w jej korpusie i jest ona jedyną piramidą nie mającą części podziemnej.
Czerwona piramida jest pierwszą, zaprojektowaną i wykonaną zgodnie z projektem piramidą ostrosłupową.  Po ukończeniu obie piramidy Snofru w Dahszur, Łamana i Czerwona, stały się największymi budowlami Egiptu aż do czasu wybudowania piramid w Gizie. W niej właśnie po śmierci złożono doczesne szczątki władcy. W późniejszych czasach, jeszcze w starożytności, grobowiec został splądrowany, a komora grobowa nosi nawet ślady pożaru. Zachowały się w niej tylko skąpe szczątki mumii mężczyzny, najprawdopodobniej samego Snofru.

Następną budowlą, którą chciałabym zaprezentować jest świątynia solarna Niuserra w Abu Gurab koło Abusir z okresu V dynastii.  Jest jedyną całkowicie kamienną i prawie kompletnie zachowaną świątynią solarną. Jej centralnym akcentem był obelisk o wysokości 36 m, stojący na platformie – cokole o wysokości 20 m i pochyłych ścianach. Wykonany był z miejscowego wapienia. Obelisk znajdował się na dziedzińcu o wymiarach 75 m na 100 m, na którym także przed platformą obelisku znajdował się wielki, alabastrowy stół ofiarny. Do zespołu solarnego wiodła z Nilu specjalna rampa, będąca drogą procesyjną. Łączyła ona cały obiekt, a ściślej niewielką świątynię osadzoną w murze okalającym Wielki Dziedziniec, z tzw. świątynią dolną („powitalną”). Na cokół można było wejść specjalną, spiralną klatką schodową. W cokole obelisku było urządzone niewielkie pomieszczenie, zwane obecnie komorą światów lub komorą pór roku, w którym znajdowały się unikatowe reliefy z wyobrażeniami procesów i zdarzeń zachodzących w naturze podczas poszczególnych pór roku, w tym zajęcia ludzi, zwierzęta domowe i dzikie, rośliny, czyli obraz natury i otaczającego świata widziany oczami ówczesnych Egipcjan. Cały kompleks świątynny był wzorowany na Wielkiej Świątyni Słońca w Heliopolis.

Piramida Sahure jest piramidą władcy starożytnego Egiptu z V dynastii, Sahurego, położona na nekropoli w Abusir. Była prawdopodobnie pierwszą piramidą wybudowaną w Abusir. Ze wszystkich piramid władców V dynastii jest najdalej na północ położoną piramidą.  zachowały się w nim nim liczne znakomite reliefy pozwalające odtworzyć różne aspekty panowania tego władcy i życia Egipcjan w tamtych czasach. Od niedbale zbudowanej piramidy znacznie różni się bogato zdobiona świątynia grobowa. Obejmuje ona:

§                      przedsionek,

§                 &...