Na czym polega Zapis/odczyt optyczny?
zapis i odczyt sygnałów dzięki wykorzystaniu modulacji strumienia światła. Analogowa rejestracja optyczna ścieżki dźwiękowej na taśmie filmowej umożliwia odczyt poprzez modulację natężenia światła z lampy projekcyjnej projektora filmowego, przechodzącego przez ścieżkę optyczną na krawędzi taśmy i zamienianego na odpowiadający zapisanym dźwiękom sygnał elektryczny przez fotoelement. Przy odczycie optycznym rejestracji cyfrowej na płytach kompaktowych CD wykorzystuje się światło spójne z półprzewodnikowej diody laserowej, które jest odbijane od zwierciadlanej powierzchni płyty lub rozpraszane w tych miejscach ścieżki zapisu, gdzie warstwa odbijająca została w procesie produkcji płyty usunięta. Jeżeli w momentach wyznaczanych na skali czasu zegarem taktującym promień światła został odbity, to zostaje on zamieniony na sygnał elektryczny odpowiadający 1 - jednemu bitowi informacji, jeżeli został rozproszony to brak sygnału odpowiada 0 - również jednemu bitowi informacji. Ciąg bitów, będący cyfrowym sygnałem odpowiadającym zapisanej informacji, zostaje następnie przetworzony do postaci właściwej dla rodzaju informacji. Jeżeli zapisanym sygnałem był dźwięk, to w przetworniku C/A (cyfrowo-analogowym) zostaje on zamieniony na postać analogową, dalej wzmocniony i przetworzony przez kolumny głośnikowe na falę akustyczną odpowiadającą zapisanej. Zapis optyczny informacji w postaci cyfrowej na płytach CD-ROM pozwala na rejestrację dowolnych informacji multimedialnych o najlepszej aktualnie możliwej relacji gęstości zapisu do ceny. Technologia zapisu dźwięku od 1982, a danych multimedialnych od końca lat '80, na dysku o pojemności ok. 660 MB (325 000 str. maszynopisu) przy koszcie produkcji płyty poniżej 1 dolara, została rozwinięta pod koniec lat '90 do możliwości zapisu ok. 17 GB informacji, co odpowiada ok. 8 500 000 stron maszynopisu lub kilku (8 godz.) filmów fabularnych z wielokanałowym lub wielojęzycznym dźwiękiem, na jeGramofon - urządzenie służące do odtwarzania dźwięku zapisanego na płytach gramofonowych.
Gramofon wyewoluował z fonografu i odziedziczył jego zasadę działania. Nośnikiem informacji jest obracająca się płyta (typowo z prędkościami 33 1/3, 45 lub 78 obrotów na minutę, czasem 16 2/3) z wyżłobionym spiralnym rowkiem, w którym prowadzona jest igła. Drgania igły przetworzone są we wkładce na impulsy elektryczne. W innych rozwiązaniach konstrukcyjnych zamiast igły stosuje się promień lasera.
Do końca lat 80. płyty gramofonowe były popularnym nośnikiem muzyki; zastąpione zostały płytami kompaktowymi.
Mimo upływu lat i wprowadzenia na rynek wielu urządzeń cyfrowych płyta gramofonowa jest źródłem dźwięku przetworzonego w sposób analogowy, pozbawionego metalicznego nalotu charakterystycznego dla technologii CD, znacznie gorszej MiniDisc czy popularnego ostatnio MP3.
Wśród najnowszych gramofonów rozróżniamy:
· 1) o ramieniu w kształcie litery "L",
· 2) o ramieniu w kształcie litery "S",
· 3) o ramieniu tangencjalnym ("poprzecznym") - rzadka, ale bardzo dobra konstrukcja, ponieważ igła gramofonowa prowadzona jest w taki sam sposób jak rylec nacinający płytę podczas nagrania.
Trzeci typ gramofonu produkowany był przez szwajcarskiego Revox'a. Teraz produkuje go czeska firma Aura.
Duże znaczenie dla jakości dźwięku ma jakość igły, wkładki i przewodów prowadzących sygnał na wyjście z urządzenia. Najlepsze szlify igieł gramofonowych to szlify kwadrofoniczne tj. van den Hula oraz eliptyczne. Wśród konstrukcji wkładek rozróżniamy:
· piezoelektryczne (mają znaczenie tylko historyczne z powodu wąskiego pasma przenoszenia),
· elektromagnetyczne - magnes poruszany względem cewki (MM)
· magnetoelektryczne - cewka poruszana względem magnesu (MC)
· elektrostatyczne (możliwe do skonstruowania),
· optyczno-laserowe
Elektryczny sygnał wytworzony przez wkładkę gramofonową powinien zostać jak najkrótszą drogą doprowadzony z gramofonu na odpowiednie dla danego rodzaju wkładki wejście przedwzmacniacza. Najlepszą jakość dźwięku uzyskuje się stosując cienkie, plecione, ekranowane kable z miedzi, ew. srebra.
Poza torem akustycznym duże znaczenie ma stabilność napędu oraz solidność wykonania obudowy urządzenia. Najlepsze są ciężkie obudowy na tzw "trójnogu" wykonane ze stopów metali lub drewna. Przekładnie paskowe zapewniają przeniesienie napędu bez drgań. Dobrym rozwiązaniem są talerze gramofonowe wykonane ze szkła. Pożądana jest bardzo dobra stabilizacja obrotów talerza.
- dnej płycie, przy niewiele większym jednostkowym koszcie produkcji (DVD).
Pierwsze płyty gramofonowe zostały wyprodukowane w laboratorium Menlo Park w stanie New Jersey. Zostało ono otwarte przez Thomasa Edisona i działało w od 1876 do 1883 roku.
Najczęściej stosowane płyty mają rozmiary 300, 250 i 175 mm - odpowiada to 12, 10 i 7 calom. Rozmiar otworu środkowego wynosi 7,24 mm (standard europejski) bądź 38,5 mm (standard amerykański). Przez pewien czas płyty radzieckie miały otwór środkowy o średnicy 7,0 mm. Różne rozmiary otworu środkowego wymuszają konieczność stosowania specjalnej wkładki (zachodnie single, m.in. brytyjskie, zawierały plastikowy element z otworem o średnicy 7,24 mm, który można było łatwo wyłamać, uzyskując otwór o średnicy 38,5 mm).
Ze względu na rodzaj rowka dzielimy płyty na: normalnorowkowe, mikrorowkowe i stereorowkowe.
Pierwsze płyty (normalnorowkowe), odtwarzane akustycznie przy pomocy ciężkich przetworników, miały rowek szerokości 120 mikrometrów, i odtwarzane były przy pomocy igły o promieniu wierzchołka równym 60 mikrometrów. Zastąpienie ciężkiego przetwornika akustycznego lekką wkładką umożliwiło zmniejszenie szerokości rowka (a co za tym idzie zwiększenia czasu trwania nagrania) do 55 mikrometrów (promień wierzchołka igły - 25 mikrometrów). Wprowadzenie płyt stereofonicznych zaowocowało dalszym zmniejszeniem wymiarów rowka - do 40 mikrometrów, i promienia wierzchołka igły - do 15 mikrometrów.
Rowek na tradycyjnej płycie monofonicznej zawiera tzw. zapis wboczny - w przeciwieństwie do fonografu z zapisem wgłębnym. Wprowadzenie stereofonii i związana z tym konieczność zapisu dwóch sygnałów spowodowały zastosowanie zapisu kombinowanego - wbocznego i wgłębnego - dwie ściany rowka zawierają dwa różne sygnały. Ze względu na ten fakt, jak i na mniejsze wymiary stereorowka w porównaniu z rowkiem na płytach normalnorowkowych, niewskazane jest odtwarzanie płyt stereofonicznych na gramofonie z wkładką monofoniczną - powoduje ono starcie delikatnego rowka stereofonicznego.
Rozróżnia się dwa rodzaje płyt: single - odtwarzane z prędkością 45 obr./min oraz longplay - odtwarzane z prędkością 33 1/3 obr./min. Dawniej, gdy płyty wykonywano z ebonitu odtwarzano je z prędkością 78 obr./min. Zaprzestano jednak produkcji tych ostatnich z uwagi na ich ciężar oraz małą trwałość (tłukły się jak szkło).
W dzisiejszych czasach płytę gramofonową najchętniej nazywa się winylem i jest najczęściej kojarzona z DJ-ami, którzy preferują ten nośnik do puszczania muzyki w klubach, na dyskotekach czy na imprezach muzycznych ze względu na fakt, że płytę gramofonową można ręcznie przesuwać w celu powtórzenia.
Odrębną grupę miłośników czarnej płyty stanowią audiofile lub melomani, którzy uważają, ze żaden, nawet najdoskonalszy zapis cyfrowy nie jest w stanie dorównać ciepłemu, analogowemu brzmieniu winyla.
· od środka do zewnątrz - prawie wszystkie płyty nagrywane są ze stałą prędkością kątową, co oznacza zmniejszanie się prędkości liniowej w miarę odtwarzania nagrania. W wyniku tego pod koniec nagrań obniża się jakość dźwięku, szczególnie w głośniejszych momentach. Ze względu na utwory zaczynające się cicho, a w których głośne fragmenty następują pod koniec, wprowadzono płyty odgrywane od środka ku zewnątrz. Powstało jednak niewiele takich krążków, między innymi z powodu istnienia urządzeń automatycznie zmieniających płyty oraz dlatego, że większość nagrań nie trwa akurat 20 minut.
· częściowe tłoczenie - tradycyjnie powierzchnia płyty jest maksymalnie wykorzystywana; rowki kończą się ok. 1 cm od nalepki w środku. Aby uniknąć zniekształceń zwiększających się przy centrum płyty (mniejsza prędkość liniowa, jw.), niektóre wytwórnie zmniejszały czas nagranego materiału do ok. 15 minut na stronę. Nagrana część powierzchni kończyła się wtedy znacznie dalej od centrum płyty, jednak lustrzana, niezapisana część dysku przywodziła na myśl marnotrawstwo...
· podwójne ścieżki - wczesne stereo - zanim w 1957 roku wynaleziono sposób zapisu dźwięku stereofonicznego w pojedynczym rowku, wytwórnia Cook Laboratories wydała szereg płyt, na których wytłoczone były dwie równoległe ścieżki: kanał lewy i prawy. Aby odtworzyć taką płytę należało zakupić specjalną nakładkę na ramię gramofonu i zainstalować dwie igły w odpowiednim rozstawie. Wydano bardzo niewiele krążków w tym standardzie.
· nagranie wybierane przypadkowo - równoległy zapis kilku ścieżek - odpowiedź na znany żart-zagadkę "Ile rowków jest na płycie gramofonowej?" - "Dwa, po jednym na każdej stronie" nie zawsze jest prawdziwa. Wydano bowiem kilka płyt, na których wytłoczono trzy lub więcej ścieżki równolegle na każdej ze stron. Odtwarzane nagranie zależało od tego, w którym dokładnie miejscu na początku płyty położy się igłę.
· Nieskończona pętla - ścieżka typowej płyty gramofonowej kończy się "cichą pętlą" - ramię adaptera nie przesuwa się, urządzenie albo czeka na reakcję użytkownika, albo wyłącza się automatycznie. Możliwe jest jednak nagranie dźwięku na tej ścieżce, np. powtarzanego w nieskończoność zdania (np. na LP Angstlos Niny Hagen; innymi przykładami takiej zapętlonej płyty są Sgt. Pepper's Lonely Hearts Club Band grupy The Beatles, oraz Atom Heart Mother zespołu Pink Floyd). Pomysł ten później rozwinięto, i tłoczono też krążki zawierające tylko zapętlone ścieżki, np. z powtarzającą się perkusją lub innym instrumentem. Ciekawym przykładem takiego albumu jest winylowa edycja kompilacji "DE9 Closer To The Edit" autorstwa Richie'go Hawtin'a, gdzie na dwóch płytach umieszczono w sumie 120 takich pętli.
polskie pocztówki dźwiękowe z lat 60.
Czasem pojawiały się płyty tłoczone na folii (luzem lub pokrywającej papier albo karton) lub na cienkiej warstwie winylu.
Często stosowano te techniki, aby dołączyć nagranie dźwięku do książek lub czasopism. Wydawano nawet czasopisma, w których wszystkie "strony" były płytami! Składało się je w odpowiedni sposób i układało odpowiednią stroną w górę na gramofonie.
W Polsce, oprócz popularnych plastikowych "pocztówek dźwiękowych" produkowanych w latach 60. przez przedsiębiorstwo państwowe RUCH pojawiały się również papierowe płytki. Przykładem takiej wielostronnej składanej płyty jest wydane w latach 80. nagranie bajki Hansa Christiana Andersena Słowik. W latach 60. wydawano także płyty na prawdziwych, tradycyjnych pocztówkach - można było pójść do studia z pocztówką, nagrać tam swój głos, a studio robiło w pocztówce dziurę, powlekało kartkę folią z nagraniem - i kartkę można było wysłać pocztą!
Pięciocalowy singel Move away grupy Culture Club
Typowe rozmiary płyt gramofonowych to 7 cali (singel) i 12 cali (LP, maxi-singiel)
· rozmiary 16 i 20 cali - chociaż największe używane domowo płyty mają średnicę 12 cali, niektóre studia nagraniowe i radia używały wewnętrznie płyt o rozmiarach 16 i 20 cali. Te obracające się z prędkością 78 obrotów na minutę (rpm, ang. revolutions per minute) płyty używane były do automatycznego wypełniania muzyką "bezobsługowych" programów radiowych oraz do odtwarzania nagranych uprzednio audycji. Zapewniały 20 minut nieprzerwanej transmisji o jakości nieodbiegającej dla przeciętnego słuchacza od przekazu na żywo. Także wczesne "zwykłe" LP nagrywane były na dwudziestocalowych płytach 78 rpm i dopiero później przenoszono materiał na typowe "dwunastocalówki". Gramofony umowżliwiające odtwarzanie płyt szesnastocalowych nadal znajdują się w wielu rozgłośniach radiowych, prawdopodobnie jednak rzadko już odgrywają płyty inne, niż standardowe.
· rozmiary 7 cali, 78rpm - siedmiocalowe płytki 78 rpm dla dzieci powstawały głównie w latach 20., 30. i 40. XX wieku. Produkowane były z łatwo pękającego szelaku, więc, szczególnie w dziecięcych rękach, połamane płyty nie były rzadkością. Dopiero w latach 50. zaczęto eksperymentować z rodzajami plastiku umożliwiającymi produkcję niełamliwych płyt.
· rozmiary 10 cali - obok typowych dwunastocalowych albumów produkowano, również w Polsce, tzw. "minialbumy" - płyty o średnicy 10 cali. Podobnie jak "dwunastki", "dziesiątki" obracały się z prędkością 33,3 rpm. Format ten był szczególnie popularny w początkach kariery płyty gramofonowej, pod koniec rzadko już go używano, jednak jeszcze dziś się go spotyka (np. niektóre publikacje z serii Burial Mix).
· rozmiar 9 cali - płyty promocyjne. Grupa grająca muzykę industrialną, Nine Inch Nails, wydała ograniczoną liczbę płyt o średnicy 9 cali. Płyta promowała piosenkę Przemarsz świń (March of the Pigs).
· rozmiary 8 cali - głównie japońskie płytki wydawane głównie w latach 80. i 90.
· rozmiary 5, 6, 11 i 13 cali - podziemne wydawnictwa, głównie punkowe grupy lat 90.
· rozmiary 6, 7, 8 i 9 cali- popularne w Japonii "kartki dźwiękowe" (sono shito), zazwyczaj okrągłe, w przeciwieństwie do dołączanych do magazynów płyt kwadratowych.
Coma prima Bruno Martino
Pierwsze szelakowe płyty o nietypowych kolorach, czasem kilku naraz, pojawiły się już w 1910 roku (wydawane przez wytwórnie takie, jak Vocalion Records).
promocyjny singel Mel & Kim wytłoczony na niebieskiej folii
Pod koniec lat 70. pomysł powrócił i zaczęło się pojawiać dużo kolorowych "siódemek" i "dwunastek". Dostępne było całe spektrum kolorów, powstawały też płyty całkowicie przezroczyste. Zabawnym przykładem takiego przezroczystego singla jest The Invisible Man ("Niewidzialny człowiek") grupy Queen.
Niektóre wydawnictwa tłoczone były w kilku wersjach różniących się kolorami; miało to skłonić fanów o zacięciu kolekcjonerskim do zakupu kilku kopii tych samych albumów. Strategia ta dość często okazywała się skuteczna.
Wydany przez A&M Records w 1977 roku singel Strawberry Letter 23 ("Truskawkowy list 23") grupy The Brothers' Johnson nie tylko był odpowienio zabarwiony, ale miał też zapach truskawek.
Obrazkowa płyta Hit the North zespołu The Fall
Pierwsze płyty z nadrukowaną grafiką pojawiły się w latach 40. Wydawane były przez wytwórnię Vogue Records; do dziś są p...
kapskyduraj