Opracowanie rzeczowe FINAL VERSION - materiał na egzamin.docx

Opracowanie rzeczowe-

1.  szczególny rodzaj przetwarzania tzw. informacji pierwotnej pochodzącej od twórcy, autora, którego celem jest utworzenie innej informacji stanowiącej pewien rodzaj informacji pochodnej, zawierającą zwięzłą charakterystykę treści informacji pierwotnej. Informacja otrzymana w wyniku opracowania rzeczowego pewnej informacji pierwotnej zwykle zapisywana jest w sposób ułatwiający porównywanie jej z zapisami tego typu informacji utworzonymi jako wynik opracowania innych informacji pierwotnych.

2. opracowanie którego podstawę stanowi znajomość treści opisywanego dokumentu, a same opisy w katalogach rzeczowych są ujmowane w grupy tematyczne. W ten sposób opracowanie rzeczowe ułatwia odnajdywanie dokumentów na ten sam temat, i tych samych lub podobnych zagadnieniach. Wyszukiwanie informacji na określony temat polega na przeanalizowaniu, odczytaniu, porównaniu krótkich charakterystyk zawartości dokumentów oryginalnych, zamiast analizowania pełnych tekstów.

KATALOG- uporządkowany według określonych zasad spis jednostek określonego zbioru. Tym się różni od bibliografii, która nie mówi gdzie co jest.

K. alfabetyczny- spis znajdujących się w bibl. Dok. Ułożony w porządku abecadłowym haseł, które stanowią nazwiska autorów bądź wyrazy rozpoczynające tytuł. Katalog alfabetyczny odpowiada na pytanie, czy poszukiwany dokument znajduje się w bibl. Oraz wskazuje jego miejsce w zbiorze (sygnaturę) jest przeznaczony dla czytelników, którzy znają nazwisko autora i tytuł poszukiwanych dok. Opis w katalogu alfabetycznym opiera się zasadniczo na tytulaturze.  Po prostu ułożony na podstawie cech formalnych

K. rzeczowy- spis znajdujących się w bibl. Dok. Sporządzonych bądź według ustalonych grup rzeczowych, ujętych w pewien logiczny system, bądź według tematów- haseł przedmiotowych, utworzonych przez katalogującego i wskazujących przedmiot opracowania. Jest on przeznaczony dla czytelników, którzy poszukują piśmiennictwa z danej dziedziny, bądź na dany temat, nie znając nazwisk autorów i tytułów prac. Podstawę opisów w katalogach rzeczowym stanowi tekst dokumentu. K. rzecz. Sporządza się na luźnych kartach katalogowych formatu znormalizowanego. Po prostu ułożony na podstawie treści.

Wyróżnia się 3 grupy kart występujących w katalogu rzeczowym:

a) karty opisowe podające pełny opis katalogowy poszczególnych jednostek. Zawiera ona elementy: hasło rzeczowe, opis zasadniczy i sygnaturę. Hasło rzeczowe podaje charakterystykę treściową dokumentu-jest nim nagłówek przedmiotowy (składający się z tematu i określników) bądź symbol działu (często dopowiedzeniem słownym) do którego dokument został zakwalifikowany. Forma hasła rzeczowego jest uzupełnieniem charakterystyki treściowej dokumentu, dopełnienie jej stanowi sygnaturach

b) odsyłacze tj karty pomocnicze, wskazujące w katalogu właściwe lub dodatkowe miejsce poszukiwanego piśmiennictwa. Kierują od odrzuconych sformułowań do przyjętych haseł rzeczowych, wiążą hasła w jakiś sposób pokrewne.

c) karty przewodnie- ułatwiają orientację w układzie kart opisowych i odsyłaczach. Karty przewodnie, większe wystają ponad karty, nagłówek działów. Ułatwiają orientację w układzie haseł. Układ kart w katalogu rzeczowym dostosowany jest do przyjętego rodzaju katalogów w obrębie jednego hasła rzeczowego opisy zasadnicze uporządkowane sa najczęściej abecadłowo, często stosuje się także porządek wg chronologii wydawniczej; rzadziej stosowane są inne układy formalne, jak językowy czy wg form wydawniczych lub piśmienniczych.

Dwa podstawowe układy stosowane w katalogach rzeczowych:

a) układy grup rzeczowych w kolejności logicznej opartej na hierarchii; zaliczamy katalogi działowe, w których występuje hierarchia jednorzędowa oraz systematyczne (np. układ dziesiętny), oparte na hierarchii wielorzędowej.

b) układy grup rzeczowych w abecadłowej kolejności nazw. w katalogach przedmiotowych i klasowych

Rodzaje katalogów rzeczowych:

1. katalogi tematyczne,

przedmiotowy- budowa przypomina encyklopedie ogólną, daje analityczny przegląd treści księgozbioru, grupując wyszczególnione tematy w kolejności abecadłowej. Składa się z haseł przedmiotowych zawierających temat z określnikami. Hasło przedmiotowe które zawiera temat i określniki jest podstawą szeregowania. Jest to układ najważniejszy, reprezentatywny dla tematowego.

Krzyżowy-jeżeli w jednym szeregu połączony jest katalog przedmiotowy i alfabetyczny wówczas katalogowane dzieło będzie umieszczone pod katalogiem alfabetycznym jak i pod katalogiem przedmiotowym. Każda pozycja występuje kilka razy. Pod autorem, pod tytułem, i tyle razy pod hasłem przedmiotowym ile ma tych haseł.

klasowy- karty ułożone według klas. Klasą może być cała dziedzina, wąska dyscyplina, pojedyncze zagadnienie. zakres klas bywa bardzo różny i zależny od potrzeb klasyfikowanego materiału. Obejmuje on dziedziny logicznie nie współrzędne. Liczba klas nie powinna przekraczać 30, układ stosowany w małych bibliotekach, karty ułożone alfabetycznie.

2. Katalogi ujęciowe: wychodzą z założenia punktu widzenia czyli z aspektu, z którego jest temat rozpatrywany. Wyróżniamy katalogi ujściowe:

a) działowy- dokonuje podziału piśmiennictwa na działy główne pierwszego rzędu, działy zasadnicze, bez dalszych podziałów. Podział jednostopniowy. Liczba działów głównych jest stosunkowo niewielka, nie przekracza zwykle 30. Działy te są względem siebie logicznie współrzędne i następują w logicznej kolejności. Zakres działów zależy od księgozbioru. Taki katalog był w przewodniku bibliograficznym do 86 roku.

b)systematyczny- dzieli piśmiennictwo na działy główne, poddziały i rozgałęzienia, Jest wielostopniowy, kolejność działów i poddziałów jest logiczna jest to układ wielostopniowy, przeciwnie do działowego, prowadzący od pojęć ogólnych do coraz bardziej szczegółowych. Jest reprezentatywny. Może być dowolnie głęboki. Odnogi, powiązania, działy, huj wi, tworzą duży schemat klasyfikacyjny wg którego katalogi są zbudowane. Przykład: katalogi UKD.

Piśmiennictwo-jest to ogól wypowiedzi językowych utrwalonych w piśmie, spełniających określone funkcje w rozmaitych strefach życia społecznego: służących poznaniu i wiedzy, kształtowaniu postaw ludzkich, rozpowszechnianiu informacji, celom praktycznego porozumiewania się, zaspokajania estetycznych potrzeb odbiorców.

Dokument- utrwalony wyraz treści myślowych, dzielą się:

Graficzne ( piśmiennicze, poząjęzykowe-mapa)

Oglądowe (słuchowe, mieszana, audiowizualne)

Klasyfikowanie zbiorów- nazywa się systematyczny podział przedmiotów i zjawisk nauk wg określonej zasady

Klasyfikacja- system klasyfikacji, typ języka inf- wyszukiwawczego w którym za pomocą określonych zasad podziału utworzono hierarchiczny układ klas, przyjęta rotacja najczęściej odzwierciedla uporządkowanie tych klas.

Klasyfikacja nauk a klasyfikacja piśmiennictwa

Klasyfikacja nauk- ukazuje stan rozwoju poznania naukowego poszczególnych dziedzin wiedzy przez wyszczególnienie danej nauki w systemie klasyfikacyjnym, w obrazie systematyki tej dyscypliny i powiązaniach z innymi dziedzinami. Klasyfikacja nauk jest zatem logicznym podziałem całego zbioru wszystkich nauk. Spełniać może różnorodne funkcje teoretyczne, poznawcze jak i praktyczne, zaspokajając potrzeby epistemologiczne bądź organizacyjne, tj planowanie postępu naukowego, pracy badawczej struktury instytucji dydaktycznych albo też potrzeby życia społeczno-gospodarczego. Klasyfikacje nauk kształtowały klasyfikacje piśmiennictwa Przejmowały one schematy klasyfikacji nauk. Piśmiennictwo zebrane w bibliotekach jest całokształtem ludzkiej wiedzy. Klasyfikacja nauk i klasyfikacja piśmiennictwa to nie jest to samo ale mogą się uzupełniać.

2) KLASYFIKACJA PIŚMIENNICTWA Klucze – klasyfikacje piśmiennictwa. Powstają na podstawie usystematyzowania wiedzy. Każdą klasyfikacja piśmiennictwa jest pochodna. Klasyfikacja nauk, klasyfikacja abstrakcyjna

FORMALNA (np. podział wg cech zewnętrznych: autor, tytuł, miejsce, rok, format lub formy wydawniczej i piśmienniczej: wydawnictwa zwarte i ciągłe). Tu jednostkami klasyfikacyjnymi są dzieła jako całości wydawnicze. Musi być ona wyczerpująca (jeżeli suma zakresów cząstkowych jest równa zakresowi ogólnemu tej nazwy) i rozłączną (wtedy gdy zakresy cząstkowe nazwy wzajemnie się wykluczają nie mają części wspólnej)

TREŚCIOWA - tu podział wg cech wewnętrznych dokumentu, czyli zawartości tekstu. Tu jednostkami klasyfikacyjnymi są dzieła jako całości piśmiennicze. Żeby to zrobić należy określić temat i przedmiot i aspekt (ujęcie).

Tematem nazywamy opisywany fragment opisywanej przez autora rzeczywistości. Tematem może być przedmiot jednostkowy i zbiorowy. Różne obiekty, zjawiska, zdarzenia, idee, procesy, wszystko.

Nazwy tych przedmiotów są przedmiotem charakterystyki słownej.

Ujęcie tematu to metoda opracowania tematu. Punkt widzenia autora i jego stosunek do przedmiotu.

Podział ogółu wydawnictw

-Zwarte

-Niezwarte:

   -Nieperiodyczne

    -Periodyczne

        -Dzienniki

        -Niedzienniki

            -Tygodniki

            -Nietygodniki

Ogół, zbiór dzielony to rodzaj, a to co wyniknie po podzieleniu to gatunki

Cecha wg której jest podział to podstawa podziału. W tym wypadku pediodyczność

HISTORIA KLASYFIKACJI

średniowiecze i starożytność ogólnie

Punktem wyjścia przy dokonywaniu podziału nauk w ciągu wieku bywały bądź potrzeby wyłącznie poznawcze, teoretyczne, jak chęć zdania sobie sprawy z wzajemnego stosunku różnych dyscyplin lub cheć wprowadzenia porządku w całokształcie ludzkiej wiedzy, bądź też cele praktyczne związane z organizacją pracy naukowej lub z pracami bibliograficznymi. Początkowo jedną niepodzielnie panująca nauką była filozofia. W badaniach prowadzonych na przełomie epoki klasycznej i hellenistycznej zaczęły wyodrębniać się różne nauki: matematyka, astronomia, polityka Znaczenie teoretyczne klasyfikacji nauk: polega na tym, że dzięki zastosowaniu przez autora klasyfikacji zasady podziału powstaje ogólny plan umożliwiający orientację w całym obszarze uprawianych badań naukowych, w planie występują różne grupy nauk z których każdą charakteryzuje przynajmniej jedna cecha nie przysługująca nauką zaliczonym do innych grup a nadto między naukami wchodzącymi w skład jednej grupy istnieje związek logiczny. Pod względem praktycznym klasyfikacja nauk okazuje się bardzo przydatna dla celów organizacji pracy naukowej i nauczania a także w działalności bibliograficznej, bibliotekarskiej i księgarskiej.

STAROŻYTNOŚĆ:

podział nauk u Arystotelesa: (384-442 pne) najpełniej wyłożył swoje poglądy w etyce nikomahejskiej. Dzieli w niej nauki zwane jeszcze łącznie filozofią, na kilka grup: a) nauki przygotowywawcze obejmujące - logikę i retorykę, stanowią odrębna grupę. B) nauki teoretyczne- antologia, metafizyka, matematyka, fizyka c) nauki praktyczne- etyka, polityka, ekonomia d) nauki poetyckie np. teoria literatury. Jako zasadę podziału Arystoteles przyjął stosunek człowieka do pewnych grup zjawisk a o kolejności nauk zadecydowały jego poglądy filozoficzne. Arystoteles wyżej cenił teoretyczna działalność od jego działalności praktycznej, dlatego nauki teoretyczne tworzą pierwszą, a nauki praktyczne druga grupę. Na czele nauk teoretycznych umieścił antologie i metafizykę ponieważ im zawdzięcza pojecie najogólniejsze, którym Arystoteles przypisuje wartość dużo większą aniżeli pojęciom szczegółowym, czy mniej ogólnym.

ŚREDNIOWIECZE

podział nauk średniowieczne szkoły realizowały program nauczania który wyróżniał stopień niższy tzw nauki świeckie, stopień wyższy teologią. Nauki świeckie- 7 sztuk wyzwolonych, dzieliły się na grupy: Trivium- grupa 3 sztuk zwanych dziś naukami humanistycznymi w skład których wchodziły gramatyka, retoryka, dialektyka. Quadrivium- grupa czterech sztuk zwanych dziś naukami matematyczne- przyrodniczymi w skład której wchodziły artmetyka, geometria, astronomia, muzyka. Z chwilą powstania uniwersytetu weszła w zakres nauczania na wydziale filozoficznym który był jak gdyby wydziałem przygotowującym do podjęcia studiów na jednym z trzech wydziałów zasadniczych: teologii, medycznym i prawnym. Reprezentowany przez strukturę szkoły podział nauk miał znaczenie przede wszystkim utylitarne. Potrzeba ustalenia systematyki nauk która miała doprowadzić do określenia ich wzajemnego stosunku, narasta wraz z rozwojem nauk uwarunkowanym przede wszystkim rozwojem nowych form życia społecznego.

4) NOWOŻYTNOŚĆ

Francis Bacon (1561-1626)- usiłował sformułować logiczne podstawy przyrodoznawstwa, widział w nauce narzędzie opanowania przyrody. Sam rozwijał szczegółowy program badań naukowych, które mogłyby przyczynić się do technicznego postępu ludzkości Podstawy nauk szukał w doświadczeniu, uogólnienie doświadczeń stawiał jako gł. ich zadanie. Względy praktyczne były dla niego punktem wyjścia do stworzenia systemu klasyfikacji nauk.

Całość wiedzy ludzkiej Bacon, ze względu na nieodzowne do niej uprawnienia zdolności podzielił na 3 grupy:

1.historia (oparta na pamięci),

2.poezja(oparta na wyobraźni),

3.filozofia(oparta na rozumie).

Funkcje umysłu ludzkiego stanowią w podziale Bacona najogólniejszą zasadę podziału, klasyfikacja szczegółowa opiera się na kryteriach treściowych.

Historia- zespół nauk o faktach jednostkowych, podzielił Bacon na:

1.historię naturalną (znajdującą się faktami przyrodniczymi),

2.historię społeczną (obejmującą historię Kościoła, piśmiennictwa),

3.historię polityczną

Filozofię, którą traktował jako zespół nauk systematycznych podzielił na:

1.filozofię pierwszą -tj. naukę o nauce,

2.teologię,

3.filozofię przyrody i matematykę,

4.filozofię człowieka

Odwrócony Bacon:

Nauki oparte na rozumie

O pamięć

O wyobraźnię

Kartezjusz – podział nauk w formie drzewa.

Korzeń: filozofia

Pień: fizyka

Konary: medycyna, etyka.

Kartezjusz rozpropagował przekonanie dotyczące samodzielności i samowystarczalności rozumu poszukującego prawdy

Jean le Rond d" Alembert (1717-1783)- był twórcą klasyfikacji nauk o podstawie genetycznej. Szeregował nauki w takim porządku, w jakim zdobywa je rozwijający się umysł ludzki tj. od najbardziej konkretnych ku coraz bardziej abstrakcyjnym. On też pierwszy w dziejach za jedyny przedmiot badań naukowych uznał fakty, a hipotezom wyjaśniającym odmówił cech naukowości.

Andre Marie Ampere (1775-1836) opracował własny system klasyfikacji nauk. Przyjmując dychotomiczny podział nauk na dwie    grupy. Ampere wydzielił zespół nauk o wytworach ducha- neologicznych i zespół nauk o przyrodzie-kosmologicznych. W ramach tych dwóch zespołów nauk stosował dalej podział dychotomiczny, uzyskując w rezultacie wielostopniowy układ, który obejmował 128 nauk, często sztucznie wyodrębnionych. Wysunął on jako pierwszy pojęcie nauki stosowanej, którą umieszczał każdorazowo jako równoległą klasę obok odpowiedniej klasy wolnej wiedzy.

Georg Wilhelm Friedrich Hegel (1770-1831)- W swojej filozofii przyrody usiłował sprawdzić cały rozwój naturalny rzeczy do dialektycznego procesu pojęć. Pojęcie stanowi dla Hegla pierwotną postać bytu i jest punktem wyjścia wszelkiego rozwoju. Przyznawał więc myśl i duchowi priorytet w stosunku do świata zewnętrznego, który pojmował jako wytwór rozumu albo ducha. Najistotniejsze w jego systemie jest ujecie dialektyczne, z którego wynika, że kategorie myśli nie są dane raz na zawsze, ale podlegają nieustannemu rozwojowi. Ruch myśli nie jest w swej istocie harmonijny lecz stanowi proces przezwyciężenia sprzeczności. W swoim systemie klasyfikacyjnym

Hegel rozpatruje wiedzę ludzką jako proces ludzkiego myślenia, a w etapach rozwoju i treściach myśli ludzkiej widzi zasadę klasyfikacji. Dziedziny wiedzy u niego:

1. logika,

2.filozofia przyrody,

3. filozofia ducha obejmująca

a)antropologie(bardzo ogólna nauka o człowieku),

b)fenomenologie i psychologie,

c)nauke o prawie formalnym i moralność, sztuke religie

Claude Henri Saint-Simon (1760-1825)- Klasyfikacja nauk, którą opracował, nawiązywała do poglądów francuskich uczonych 18w. a w szczególności do systemy d"Alemberta, który był jego nauczycielem. Różnorodność nauk jest dla Sainta-Simona odbiciem różnorodności przedmiotów poznania, ich systematyka powinna więc uwzględniać narastającą złożoność zjawisk przyrody- a tym samym kolejność ich poznania przez człowieka.

Jego podział nauk: W swoim schemacie klasyfikacyjnym na 1 miejscu stawia nauki traktujące o wszechświecie, dalej nauki o przyrodzie nieorganicznej, nauki o przyrodzie organicznej i na końcu nauki o społeczeństwie. Wyróżnił przede wszystkim nauki abstrakcyjne i konkretne. Pierwsze- traktowały o ogólnych prawach przyrody, rządzących elementarnymi faktami, drugie- o zespołach w jakich fakty występują w doświadczeniu, np. fizyka i chemia są naukami abstrakcyjnymi, a mineralogia nauka konkretną. Podobnie traktował stosunek fizjologii (do nauki abstrakcyjnej) do zoologii i botaniki (nauki konkretne). Nauki konkretne, zależne od abstrakcyjnych zdaniem Comte’a wchodzą dopiero w okres rozwoju, dlatego w systemie uwzględnił przede wszystkim nauki abstrakcyjne. Wyodrębnił 6 nauk i porządkował je wg stopnia zawartej w nich ogólności. Z hierarchią ogólności łączy się stopień uzależnienia. Każda nauka mniej ogólna zależy logicznie od ogólniejszej. Matematyka jako najogólniejsza, traktuje o faktach najprostszych, socjologia- o złożonych. Stopień złożności zjawisk wiąże Comte ze stopniem ich poznawałności. Był nie tylko twórcą klasyfikacji, ale również głównym reprezentantem pozytywistycznej teorii nauk. Głosił on, że jednym przedmiotem badań naukowych są fakty, dla hipotez i teorii nie widział miejsca w nauce Za cel nauki uważał wykrywanie praw naukowych tzn. stałe występujących koniecznych związków miedzy zjawiskami. Pierwszy użył terminu socjologia i obejmował nim wszystko co było abstrakcyjną nauką o człowieku. W socjologii wyróżnił: statykę społeczną- nauka o porządku społecznym, dynamikę społeczną- nauka o postępie. W klasyfikacji nie wymienił filozofii, uważał że wszystkie zjawiska podlegające badaniu podzielone zostały między inne nauki. Nie traktował rozumu jako podmiotu, i podstawą uczynił przedmiot który bada dana nauka.

August Comte – rozwinął Saint-Simona. Był twórcą pozytywizmu. Twierdził że podstawą mogą być tylko empiryzm, nie ma miejsca dla hipotez. Każda nauka jest zmienna w czasie i przechodzi 3 stadia rozwoju – teologiczne, metafizyczne, i pozytywne. I różne nauki były na różnych stopniach rozwoju. Dzielił nauki tak:

-abstrakcyjne- ogólne prawa.

...