PREZENTACJA
q Odniesienie zasad mechaniki do żywego organizmu.
q Ruch i praca są tymi czynnikami, które rozwijają i kształtują nasze narządy, zwłaszcza narząd ruchu.
Odpowiednio stosowane ćwiczenia mają zasadniczy wpływ na zakres ruchu w stawie. Działając profilaktycznie, utrzymują one pełny zakres ruchu w stawie, a w przypadku ograniczenia ruchu mogą wpłynąć na jego zwiększenie. Poza tym ćwiczenia i ruch kształtują powierzchnie stawowe. W odniesieniu do części miękkich stawu – torebki i więzadeł – ćwiczenia warunkują ich elastyczność i sprężystość. Uwapnienie kości w dużej mierze zależy od ćwiczeń, ruchu i obciążenia. Bezruch doprowadza do odwapnienia układu kostnego, zaburzeń w jego ukrwieniu i do bolesności.
Ćwiczenia wpływają kształtująco na mięśnie zdrowe, zwiększając ich siłę i masę. W przypadku porażeń lub niedowładów odpowiednio prowadzone ćwiczenia mogą przywrócić czynności mięśni i poprawić ich siłę. Ruch i ćwiczenia utrzymują prawidłowa długość i elastyczność mięśni oraz rozwijają zdolność ich reagowania na bodźce układu nerwowego. Skurcz oraz rozkurcz mięśnia – co występuje podczas ćwiczeń – ułatwia prawidłowe krążenie krwi na obwodzie i odpływ chłonki naczyniami chłonnymi. Prawidłowy dopływ krwi tętniczej do mięśnia zaopatruje go w potrzebny do pracy tlen i glikogen, nie zaburzony odpływ krwi żylnej usuwa produkty zmęczenia pracy mięśnia, głównie kwas mlekowy.
Ruch w zależności od swej formy może być bodźcem dla układu nerwowego lub reakcją tego układu. Ruch bierny zmieniając ułożenie kończyny, rozciągając torebkę stawową, więzadła i mięśnie, działa jako bodziec proprioceptywny. Ćwiczenia czynne spełniają rolę czynnika pobudzającego ośrodkowy układ nerwowy. Rozwijają pamięć ruchową oraz szybkość i łatwość oddziaływania na bodźce zewnętrzne. Specjalne ćwiczenia mogą usunąć lub zmniejszyć zaburzenia równowagi i koordynacji ruchów.
Elastyczna tkanka płucna oraz mięśnie oddechowe łatwo poddaj się działaniu ćwiczeń. Przez zastosowanie odpowiednich ćwiczeń można nauczyć pacjenta prawidłowego oddychania, zwiększyć pojemność życiową płuc, co ma zasadniczy wpływ na stopień utlenowania krwi krążącej. Prawidłowa czynność oddechowa, elastyczna i prężna tkanka płucna oraz silne mięśnie oddechowe wpływają kształtująco na klatkę piersiową i postawę człowieka. Ćwiczenia na sprawność i wydolność układu oddechowego są konieczne w wielu stanach chorobowych. Ma to zasadniczy wpływ na sprawność fizyczną jednostki.
Główny narząd – serce – ma dużą zdolność adaptacyjną w zależności od potrzeb naszego organizmu. Ćwiczenia, ruch i praca właściwie dozowane zwiększają wydolność i sprawność układu krążenia, zmniejsza je brak odpowiedniej ilości ćwiczeń, ruchu i wysiłku. Ćwiczenia i ruch poprzez pracę mięśni wpływają dodatnio na wydolność obwodowego układu krążenia. Ułatwiają dopływ krwi tętniczej do obwodu, a przede wszystkim wspomagają odpływ krwi żylnej i chłonki.
Ćwiczenia i ruch zwiększają sprawność mięśni gładkich i wydolność narządów leżących w jamie brzusznej i miednicy. Przez odpowiednie ćwiczenia możemy poprawić czynność żołądka i jelit oraz wpłynąć pośrednio na wydolność wątroby i nerek. Ćwiczenia i ruch zapobiegają zaparciom i zaleganiu moczu w drogach moczowych, a przez to infekcjom i tworzeniu się kamieni moczowych.
Ruch i ćwiczenia jako bodźce naturalne potrafią oddziaływać na cały nasz organizm, wpływając korzystnie na czynność wszystkich jego narządów, a tym samym zwiększają przywrócenie sprawności fizycznej.
Długotrwałe unieruchomienie powoduje:
· Demineralizację tkanki kostnej
· Zmiany wsteczne w kościach i chrząstkach śródstawowych
· Zastój żylny i zaburzenie kondensacji tkanki kostnej
· Opóźnienie zrostu
Dlatego każde złamanie poza unieruchomieniem wymaga odpowiedniego leczenia funkcjonalnego, polegającego na dawkowaniu zmiennych napięć mięśniowych po stronie przeciwnej lub wewnątrz opatrunku gipsowego (skurcze izometryczne). Unieruchomienie wpływa również na więzadła, które zrastają się z torebkami lub mięśniami, co wpływa ujemnie na stan czynnościowy narządu ruchu. Umożliwienie ruchu powoduje wzajemny ruch więzadeł między sobą i między mięśniami, co zapobiega tym powikłaniom.
Na skutek unieruchomienia dochodzi do zaniku mięśni i zaburzeń ich skoordynowanego współdziałania, co prowadzi do nieekonomicznego wykorzystania całej masy mięśniowej i prowadzi do szybkiego zmęczenia mięśni.
Trening ruchowy w chorobach narządu ruchu ma bardzo istotne znaczenie. Ćwiczenia leczniczo-ruchowe wprowadza się możliwie jak najwcześniej, nawet jeśli kończyna jest jeszcze unieruchomiona. Stosuje się wtedy tzw. ćwiczenia synergistyczne, kontralateralne kończyny przeciwnej do unieruchomionej. Powodują one pobudzenie odruchów naczynioruchowych i skurczów izometrycznych w unieruchomionej kończynie. Ćwiczenia te mają charakter oporowy, a stosowane obciążenia są zbliżone do maksymalnych.
Drugim rodzajem ćwiczeń jakie można stosować w czasie unieruchomienia, są synergistyczne ćwiczenia ipsilateralne. Dotyczą one wolnych części kończyny nie objętych unieruchomieniem i prowadzą poprzez synergizmy wrodzone do efektów treningowych tych części kończyny, które są unieruchomione.
Większość wad i dysfunkcji ruchu ujawnia się w czasie czynności stania i chodzenia. Każdy przedmiot stojący musi się opierać na podłożu co najmniej trzema punktami aby zachował równowagę i nie przewrócił się. Człowiek poruszający się na dwóch stopach dzięki przeniesieniu środka ciężkości na płaszczyznę przez oparcie na podłożu stóp, przednie i tylne zewnętrzne ich krańce tworzą czworobok podparcia. U człowieka stojącego na jednej nodze środek ciężkości przenosi się nad płaszczyznę utworzoną przez oparcie na podłożu pięty i głów I i V kości śródstopia. Utrzymanie równowagi na jednej nodze jest trudne ponieważ trójkąt podparcia jest dużo mniejszy od czworoboku podparcia w czasie stania na obu stopach.
Środek ciężkości ciała znajduje się w punkcie przecięcia trzech płaszczyzn, z których każda dzieli ciało na dwie równoważne części: są to płaszczyzny strzałkowa, czołowa i horyzontalna. Punkt ten znajduje się u człowieka w okolicy drugiego kręgu krzyżowego.
Statyka kończyny dolnej. Pozycja stojąca najwygodniejsza jest gdy linia ciężkości biegnie po stronie wyprostnej osi obrotu stawu biodrowego i kolanowego. Nacisk osiowy masy ciała powoduje przeprost tych stawów i napięcie więzadeł stabilizujących je.
Statyka porażonej kończyny dolnej. Warunkiem gwarantującym ustawienie kolana i stawu biodrowego w wyproście jest silny mięsień trójgłowy łydki, który stabilizując stopę pociąga górny koniec kości piszczelowej, a wraz z nią udo i ustawia staw kolanowy i biodrowy w przeproście. Jest to czynny sposób zabezpieczenia układu Puttiego. W przypadku porażenia mięśni stopy i goleni usztywnia się stopę pod kątem około 110 stopni w stosunku do goleni za pomocą aparatu ortopedycznego. W ten sposób umożliwia się stanie pomimo porażenia wszystkich mięśni kończyn.
Stabilizacja miednicy wymaga spełnienia takich warunków:
· Prawidłowych mięśni odwodzących i przywodzących udo
· Podparcie głowy kości udowej w panewce
· Prawidłowe zwarcie stawu
Jeśli chociaż jeden z wymienionych warunków nie jest spełniony w czasie obciążenia kończyny miednica opadnie po stronie przeciwnej (dodatni objaw Trendelenburga). Gdy współistnieją porażenia mięśni tułowia i warunki powodujące objaw Trendelenburga, dołącza się objaw Duchenn`a, polegający na przeniesieniu środka ciężkości nad opartą na podłożu stopę przez pochylenie tułowia do boku przy jednocześnie opadającej miednicy po stronie obciążonej.
Lordoza lędźwiowa. Powstanie i wielkość krzywizna kręgosłupa wiążą się ze stopniem przodopochylenia miednicy. W odcinku lędźwiowym to przodopochylenie jest wyrównane przez odgięcie się kręgosłupa do tyłu, co wywołuje tą lordozę.
Kifoza piersiowa i lordoza szyjna. Wygięcie lędźwiowe jest kompensowane odgięciem kręgosłupa do przodu w odcinku piersiowym i do tyłu w odcinku szyjnym, co tworzy tą kifozę.
BIOMECHANICZNE WŁAŚCIWOŚCI NARZĄDU RUCHU
· Mięśnie jedno i wielostawowe
· Konwersja czynności mięśnia – zdolność mięśnia do wykonywania pracy po operacyjnym przeniesieniu jego obwodowego przyczepu do grupy mięśni innej fazy
· Stabilizacja bierna i czynna stawów – jako warunek wykonania ruchu stawu
· Zmienność kierunku działania mięśni, np. w czasie fazy wykroku mięsień piszczelowy przedni działa od swego przeczepu bliższego n nieustalony przyczep obwodowy, zapobiegając opadaniu stopy. Natomiast w fazie podparcia stopa stabilizuje się na podłożu przez przyparcie masą ciała i działanie zginaczy. Skurcz m. piszczelowego pociąga wtedy goleń do przodu gdyż działa on od ustalonego przyczepu dalszego na przyczep bliższy.
USTAWIENIE CZYNNOŚCIOWE KOŃCZYN
· Palce ręki: palce od II do V w zgięciu 30 stopni w st. śródrę. – paliczk. i 15 stopni w st. między paliczkowych bliższych i dalszych, kciuk w zgięciu 30 stopni w stawie śródrę. – paliczk. i 15 w stawie międzypaliczk.
· Nadgarstek: w zgięciu grzbietowym 20 – 30 stopni i odchyleniu łokciowym 15 stopni
· Przedramię: w ustawieniu pomiędzy pronacją, a supinacją – ustawienie pośrednie
· Staw łokciowy: w zgięciu 90 stopni
· Staw ramienny: w zgięciu około 45 stopni oraz w rotacji na zewnątrz około 20 stopni
· Stopa: w ustawieniu końskim około 5 stopni
· Kolano: w zgięciu około 10 – 15 stopni
· Biodro: w zgięciu około 30 stopni pozycji pośredniej między przywiedzeniem, a odwiedzeniem i ustawieniu w rotacji zerowej
ADAPTACYJNE WŁAŚCIWOŚCI NARZĄDU RUCHU
· Kompensacja – zdolność całkowitego lub częściowego wyrównania skutków działania czynników szkodliwych
· Substytucja sił mięśni – zastąpienie brakujących mięśni siłą mięśni działających podobnie, np. w przypadku niedowładu m. piszczelowego opada stopa podczas chodzenia, kompensacja polega na przejęciu czynności zginania grzbietowego stopy przez długie prostowniki palucha i palców
· Kompensacja zaburzeń statycznych dotyczy najczęściej skrócenia jednej z kończyn
lewusik123