MENNICTWO PRYWATNE
Palatyn Sieciech – nr 227, 228
AW: krzyż osadzony na łuku lub pod nim. Napis: imię Sieciecha (?)
REW 1: krzyż kawalerski (ramiona nie są połączone)
REW 2: próba interpretacji napisu jako PALATINVS
- w momencie osłabienia władzy X? (za Hermana) k. XI
- moneta Sieciecha ma źródło w godle herbowym z rodzimych źródeł (znaki rozpoznawczo-własnościowe, które pierwotnie nie były herbami, ale związane były z właścicielem, charakter indywidualny, najczęściej kreskowy)
Wojewoda Piotr Przebowic na dworze Mieszka Starego k. XII
AW: rycerz na koniu
REW: wiązany monogram imienia PETRVS
MENNICTWO KOŚCIELNE
§ Opactwo Benedyktynów na Łysej Górze – podwójny krzyż (teren opactwa Wąchockiego)
§ Klasztor cystersów (wpływy między nimi a w/w?)
§ Monety nieokreślonych opatów Jędrzejowskich
MENNICTWO PÓŹNOŚREDNIOWIECZNE
PRZEMYSŁ II - 1295
Koronacja Przemysła II 1295 – pierwsza od czasów Bolesława Śmiałego w 1076. Władał tylko Wlkp i Pomorzem gdańskim. Nie wiemy, czy słowo POLONIA oznacza Polska jako całość, czy tylko Wielkopolska (rex Polonia => władca całego państwa czy tylko dzielnicy?). Zamordowany skrytobójczo po kilku miesiącach panowania. Emitował jakieś monety, ale są wątpliwości:
§ Władca w koronie zamkniętej + REX (brakteat)
§ Koronowany władca, z profilu, bez napisu
WACŁAW II (1300-1305)
Reformy groszowe w Czechach, natomiast w Pl brak zainteresowania reformą mennictwa. Produkował denary dwustronne beznapisowe (orzeł i herb królestwa czeskiego – lew z rozdwojonym ogonem).
WŁADYSŁAW ŁOKIETEK (pan. 1320 – 1333) - jego panowanie otwiera nowy etap w dziejach mennictwa polkiego, ale nie przeprowadził reformy
Etap I książęcy 1306-1320
Etap II królewski 1320-1333
Bił denary dwustronne i efemeryczną monetę złotą
Niewiele typów, unifikacja wyobrażeń (później kontynuowana)
I: wizerunek władcy (głowa z profilu i en face)
II: herby
III: hełm z klejnotem
IV: samodzielne wyobrażenie korony
ð za rozbicia dzielnicowego kult św. Stanisława nabiera rumieńców – rozbicie traktowane jako kara za jego zamordowanie. Królestwo podzielone jak on pokrojony, ale tak jak on też się zrośnie (Wincenty z Kielczy ?)
§ przerys: Leszek Czarny klęczący przed ołtarzem, przy którym św. Stanisław odprawia mszę św.
§ Pieczęć wójtowska miasta Krakowa z czasów Leszka Czarnego – św. Stanisław jako patron na murach miasta
Emisje książęce:
Typ 312
AW: Bp (na głowie spiczasta infuła – na pewno nie jest to hełm stożkowy)
Bp na monecie nie mógł władać współcześnie => więc jest to św. Stanisław (choć bez nimbu, nic to). Kult św. Stanisława był Łokietkowi znany – kiedy opanował Krk w 1306 – emisja monet z nim
REW: pół lew, pół orzeł (herb kujawskiej linii Piastów) – czyli musi być to emisja książęca
Orzeł na miejscu herbu książąt kujawskich – znak uniwersalny dla całej Polski, używany przez Łokietka po koronacji. Emisje królewskie:
Typ 316 i …. (?)
AW: hełm, nad którym klejnot (orle skrzydło) – pozostałość z czasów X.
Hełm jako atrybut władzy
ð pieczęć Przemysła II – król na tronie z insygniami, na tronie obok króla leży hełm z klejnotem
Typy 313, 314, 321, 322 – samodzielnie korona
- herby (godło) bezpośrednio w polu monety (żeby były duże i dobrze widoczne) ale też nieliczne wypadki, że na tarczy herbowej
Typ 324 – złoty floren (ducata)
AW: przedstawienie majestatowe władcy + WLADISLAVUS DEI GRACIA REX (w skrótach)
REW: bp z infułą, pastorałem, błogosławi + S. SANCTVS STANISLAVS POLE (pole = patronvs poloniae) => po raz pierwszy napis mówiący, że Stanisław jest patronem Pl
ð moneta ta wypuszczona z okazji uroczystego odpustu św. Stanisława po 1320
ð tylko 1 egz zachowany
REFORMY W EUROPIE. KAZIMIERZ WIELKI
reformy na terenie całej Europy, we Francji już w XIII wieku
W Czechach reforma Wacława II – jego moneta wpłynęła do Polski w 1300.
§ Grosze praskie – moneta gruba
§ Parvusy – mniejsze
KAZIMIERZ WIELKI (pan. 1333 – 1370)
reforma w Polsce w ’60 1300 r.
§ Grosze krakowskie – wiernie wzorowane na groszu praskim . napis w 2 otokach
Typ 344
§ Półgrosze (kwartniki)
Typy 338-343
AW: władca na majestacie
REW: orzeł
§ Ćwierćgrosze
Typ 337:
AW głowa króla
REW: korona
§ Denary – wprowadził na nie monogramy (pierwsza litera imienia władcy, czyli tutaj K – ukoronowane lub nie). Był pierwszym władcą w Pl, który wprowadził monogramy na monety.
ð Geneza monogramów wiąże się z Węgrami
ð Na Śląsku monogramy pojawiły się na kwartnikach wcześniej
Denar z rogami:
AW: głowa władcy z rogami (król jako drugi Mojżesz – prawodawca?)
ANDEGAWENI
Regres za panowania Andegawenów w mennictwie. Zarzucono grubą monetę, bito tylko denary
Typy 346-348
AW: orzeł – herb Pl
REW: herb Andegawenów węgierskich: tarcza dwudzielna w słup, po jednej stronie pasy srebrno-czerwone, po drugiej stronie złote lilie na błękicie
ð typ 348: ponad tarczą herbową monogram L
JAGIELLONOWIE
WŁADYSŁAW JAGIEŁŁO (pan. 1386-1434)
Przed reformą – denary
Typ 351
AW: orzeł
REW: podwójny krzyż na tarczy (herb jagiellonów). Nad tarczą monogram W
Reforma w 1393/4 - ikonografia przetrwała do Zygmunta Starego
§ wprowadzenie kwartnika (dla odróżnienia – duży kwartnik). Z legendą
typ 352 A, B
AW: korona => znak wiodący
§ wprowadzenie małego kwartnika (nie utrzymały się długo)
AW: podwójny krzyż na tarczy (herb króla)
REW: orzeł i monogram W
§ inna ikonografia na denarach. Beznapisowe
Władysław Warneńczyk (pan. 1434 – 1444) nie bił kwartników
KAZIMIERZ JAGIELLOŃCZYK (pan. 1447-1492)
AW: orzeł => znak wiodący
ZYGMUNT STARYT (pan. 1506-1548)
Do 1511 trzymał się systemu średniowiecznego.
4 typy półgroszów
Typ 406 (półgrosz) – jest data 1507 (po raz pierwszy!)
Kwartniki z inskrypcjami. Zakaz ich emisji (zła moneta) w 1511 (aż do 1526, czyli do reformy), koiedy to wprowadzono denary, trojaki i grosze
tomek3tam