Janion Maria - Wobec zła.pdf - Historia - kama2e

WOBEC ZŁA

Maria Janion

WOBEC ZŁA

Maria Janion

Verba

Chotomów 1989

©Copyright by Maria Janion, Warszawa 1989

Okładkę i strony tytułowe projektował Marek Zalejski

Opiekę redakcyjną sprawowała Natalia Karpowska

Skład i łamanie wykonała "Anima" Sp. z o.o., Gdańsk

ISBN 83-85061-01-0

VERBA Sp. z o.o.

05-123 Chotomów ul.Partyzantów 2F

Nakład 20 000 egz. A-88.Rzut I

W polskim patriotyzmie istnieje ciemna strefa, granicząca z sacrum, obłędem i śmiercią samobójczą.

W momencie zagrożenia bytu ojczyzny przez przemoc i zło objawiają się „szaleni" polscy patrioci. Ich

archetypicznym wręcz wyobrażeniem jest Rejtan. Obok „patrioty-wariata" w tę samą strefę wkracza

wampir zemsty patriotycznej.

I Gombrowicz, i Miłosz zarzucali kulturze polskiej, że chyłkiem wymija problem zła, że nie chce się

do niego wprost ustosunkować, a jeśli to czyni, to bardzo jednostronnie, że nie dostrzega jego wymiarów

metafizycznych. Sądy podobne muszą jednak ulec rewizji. Zwłaszcza w literackiej figurze wampira Polacy,

można powiedzieć, gwałtownie rozwiązywali swój problem zła, choć nie na długo, gdyż etyka

chrześcijańska nakazywała zaniechanie tej poczwarnej formy walki przemocy z przemocą.

Ale w kulturze polskiej jest jeszcze wiele innych objawów zmagań ze złem, również ze złem

metafizycznym. Mickiewicz i towiańczycy chcieli zrobić rewolucję chrześcijańską przeciw szatanowi i

przegrali ją. Dlaczego? W „Nie-Boskiej Komedii", tej wielkiej tragedii chrześcijańskiej, zło pojawia się

jako siła obca, osobna i niedostępna, jako tajemnicza potęga apokaliptyczna. Ale trzeba przyznać, że

Krasińskiemu nieobca też była odmienna koncepcja zła — dialektyczna, w obrębie której dokonuje się

absorpcja „zła w dobro". Różnicom tych filozofii warto ciągle po-

Janion Maria - Wobec zła.pdf