3_modul.pdf

Prowadzenie badań naukowych

Wstęp

1. Schemat organizacji badań

1.1. Wybór tematu, przedmiotu i celu badań

1.2. Typologia zmiennych i wyjaśnianie związków między zmiennymi

1.3. Badania pilotażowe

2. Wybór terenu i dobór próby badawczej

3. Porządkowanie materiałów badawczych

4. Analiza danych i wnioskowanie

4.1. Ilościowa i jakościowa analiza danych

4.2. Wnioskowanie

5. Publikacja rezultatów badań

5.1. Praca dyplomowa

5.2. Artykuł naukowy

Słownik

Bibliografia

Literatura podstawowa

Literatura dodatkowa

Prowadzenie badań naukowych

Wstęp

W tym module studenci poznają schemat organizacji badań naukowych. Dowiedzą się,

jakie czynności powinien wykonać badacz w fazie koncepcyjnej. Poznają też ogólne

zasady prowadzenia badań właściwych, a także opanują sposoby określania terenu badań

i doboru próbki badawczej w zależności od stosowanej metody i technik badawczych.

Dzięki wiadomościom zawartym w module zapoznają się ze sposobami porządkowania

różnorakich materiałów badawczych, opanują sposoby analizowania danych i wyciągania

wniosków badawczych oraz dowiedzą się, jakie są sposoby publikowania rezultatów pracy

badawczej.

Prowadzenie badań naukowych

1. Schemat organizacji badań

Organizacja procesu badawczego zależy od charakteru i celu badań, od terenu, na

którym są one prowadzone oraz od planowanych metod i technik badawczych. Poprawnie

zorganizowane badania naukowe wymagają uwzględnienia poszczególnych elementów

zawartych w przedstawionym poniżej schemacie, który obejmuje dwie fazy:

⎯ fazę koncepcyjną,

⎯ fazę wykonawczą.

Oto ów schemat organizacji badań:

1. Faza koncepcyjna:

⎯ temat — przedmiot, cel, uzasadnienie,

⎯ problemy badawcze,

⎯ hipotezy badawcze,

⎯ wybór terenu badań i dobór próby,

⎯ typologia zmiennych,

⎯ schemat wyjaśniania związków między zmiennymi,

⎯ typologia wskaźników do zmiennych,

⎯ metody, techniki i narzędzia badań,

⎯ definicje teoretyczne ważniejszych pojęć,

⎯ badania pilotażowe,

⎯ ostateczna wersja problemów badawczych, hipotez teoretycznych i narzędzi badań,

⎯ harmonogram badań,

⎯ bibliografia.

2. Faza wykonawcza:

⎯ przeprowadzenie badań właściwych,

⎯ uporządkowanie materiałów badawczych,

⎯ opracowanie klucza kodyfikującego,

⎯ kodyfikacja i opracowanie statystyczne,

⎯ analiza jakościowa, klasyfikacja zagadnień i zależności,

⎯ weryfikacja hipotez,

⎯ opracowanie teoretyczne.

Przedstawiony tu schemat pracy badawczej jest rozwiązaniem czysto teoretycznym. Nie

wszystkie wymienione etapy muszą być zrealizowane w konkretnym badaniu. By

zachować poprawność metodologiczną naszego badania, powinniśmy jednak dążyć do

Prowadzenie badań naukowych

zrealizowania większości zaproponowanych etapów i równoczesnego przestrzegania

kolejności etapów postępowania badawczego. Większość elementów poszczególnych faz

została omówiona w poszczególnych tematach modułów 1–3. Skupimy się zatem tylko na

tych przedsięwzięciach, które nie zostały szerzej omówione.

1.1. Wybór tematu, przedmiotu i celu badań

Wybór ten stanowi jedno z najtrudniejszych zadań w fazie koncepcyjnej. W przypadku

prac dyplomowych tematy badań są najczęściej w sposób ogólny określane przez

promotora lub proponowane przez samego dyplomanta. Temat badania naukowego

powinien spełniać co najmniej trzy wymogi:

⎯ być badawczo dostępny,

⎯ być realny finansowo,

⎯ budzić emocjonalne zainteresowanie.

Studenci, wybierając tematy prac dyplomowych, zazwyczaj wykazują skłonności do

formułowania bardzo ogólnych i obszernych zakresowo tematów, które bardziej pasują

na rozprawę habilitacyjną niż pracę licencjacką. Dlatego też w większości przypadków

w wyniku poszukiwań bibliograficznych, badań pilotażowych i zdobywania nowych danych

temat pracy ulega znaczącym modyfikacjom. Zalecanym rozwiązaniem jest tutaj

uzupełnienie tytułu odpowiednim podtytułem. Zawsze jednak należy mieć jasno

sprecyzowany cel pracy i zmieniać go tylko w uzasadnionych przypadkach (Gambarelli,

Łucki, 1998: 38). Temat pracy nie powinien dopuszczać różnych interpretacji jej

zawartości. Dlatego też we wstępie należy szczegółowo objaśnić tytuł i określić zakres

rzeczowy pracy.

1.2. Typologia zmiennych i wyjaśnianie związków między zmiennymi

Opisując określone zjawisko czy proces społeczny, dokonujemy typologii głównych cech

(zmiennych) tego stanu. Typologia zmiennych to rozbicie pojęcia na elementy przezeń

oznaczone lub inaczej przełożenie pojęcia na język empiryczny — obserwowalnych

mierzalnych równoważników (Pilch, 1995: 31). Zmienne mogą być wyrażane ilościowo

lub jakościowo. Ważniejsze jest jednak określenie kierunku zależności pomiędzy nimi —

ustalenie, które wpływają na inne, a które ulegają tym wpływom. W zależności od tego

jedne zmienne nazywamy zmiennymi niezależnymi , zaś drugie — zmiennymi

zależnymi . W rozwiniętych badaniach empirycznych spotykamy wielką różnorodność

Prowadzenie badań naukowych

zmiennych. Ich nazwy wskazują zazwyczaj na funkcję, którą spełniają zmienne

w badaniach. Mówi się zatem o zmiennych pośredniczących, selekcyjnych, kontrolnych

itp.

Niezwykle trudnym zadaniem koncepcyjnym jest ustalenie przypuszczalnych zależności

pomiędzy poszczególnymi zmiennymi, kierunku tych zależności oraz ich rodzaju (tzn. czy

są to zależności genetyczne, sprawcze, czy raczej strukturalne — czyli

współwystępowanie) (Pilch, 1995: 182–184). Niekiedy jednak ustalenie samych

zmiennych i zależności występujących między nimi okazuje się zabiegiem

niewystarczającym. Zmuszeni wówczas jesteśmy do ustalenia dla każdej zmiennej takich

empirycznych cech (wskaźników), które w sposób niewątpliwy wskażą, że rozważana

przez nas cecha jest właśnie sobą i odróżnia się od innej. Wskaźniki powinny być:

empiryczne i obiektywne . Jeśli jest to niemożliwe, tworzymy wówczas wskaźniki

definicyjne . Istnieje także grupa wskaźników określanych jako wskaźniki

inferencyjne (Zaczyński, 1995: 37–38).

1.3. Badania pilotażowe

Etap ten odgrywa kluczową rolę w procesie postępowania badawczego. Pozwala na

zweryfikowanie naszej wstępnej wiedzy o terenie badań, wszystkich występujących na

nim zależnościach i zróżnicowaniu. Stanowi także okazję do zweryfikowania poprawności

przygotowanych przez nas narzędzi badawczych.

Za pomocą badań pilotażowych sprawdzamy zatem trafność i rzetelność opracowanych

narzędzi (komunikatywność języka pytań). Weryfikujemy także wielkość i dobór próby

badawczej. Zazwyczaj dopiero w badaniu pilotażowym okazuje się, że niektóre elementy

są badawczo niedostępne (brak zgody na udostępnienie danych, przeprowadzenie badań

ankietowych wśród określonej grupy respondentów itd.).

Po zakończeniu badań pilotażowych ponownie wracamy do problemów i hipotez. Często

na tym etapie zmuszeni jesteśmy dokonać głębokiej korekty problemów badawczych

i postawionych hipotez roboczych, co w szczególnie drastycznych przypadkach kończy się

zmianą tematu pracy dyplomowej. Elementem kończącym fazę koncepcyjną jest

opracowanie szczegółowego harmonogramu badania — jest to szczególnie zalecane

początkującym adeptom sztuki badawczej, gdyż stanowi podstawowy bodziec do

systematycznej pracy i stwarza zarówno dyplomantowi, jak i promotorowi szansę pełnej

kontroli postępów przy pracy dyplomowej.

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: