Uniwersytet Warmińsko – Mazurski w Olsztynie

Wydział Pedagogiczny

Kierunek: Pedagogika Opiekuńcza

Katarzyna Brunkal

Nr albumu 311891/11

Współpraca rodziców ze szkołą dziecka na przykładzie Szkoły podstawowej nr 3 w Biskupcu.

Olsztyn 2004

Spis treści

Wstęp

Rozdział I Rodzice w edukacji dziecka

1.1.   Środowisko wychowawcze

1.2.           Koncepcje edukacyjne

1.3.           Funkcje edukacyjne rodziców

1.4.           Organizacja prawna rodziców w edukacji szkolnej dziecka

1.4.1.    Przemiany oświatowe i udział w nich rodziców

1.4.2.    Relacje rodzice – szkoła w świetle aktów prawnych i założeń polityki oświatowej 

1.5.           Współudział rodziców i wychowawcy klasy

1.5.1.    Rodzina i szkoła jako podstawa wychowania

1.5.2.    Zadania i cele współdziałania nauczycieli i rodziców

1.5.3.    Formy współdziałania nauczycieli i rodziców

1.6.           Działalność pedagogiczna rodziców w szkole dziecka

1.6.1.    Działalność w Komitecie Rodzicielskim

1.6.2.    Organizowanie czasu wolnego

Rozdział II Metodologia badań własnych

2.1.           Przedmiot i cel badań

2.2.           Problemy i hipotezy badawcze

2.3.           Metody, techniki i narzędzia badawcze

2.4.           Opis terenu badań i organizacja badań

Wstęp.

Po co szkole są potrzebni rodzice? Istnieje wiele odpowiedzi, ale

najszybciej przychodzi do głowy jedna odpowiedź – „zarówno nauczycielom, jak i rodzicom zależy na rozwoju dziecka”(J. Dzierzgowska 1999 str.11). Proste, prawda, ale zapytajmy siebie samych w jaki sposób my rodzice uczestniczymy w życiu szkolnym dziecka ? Następuje długa cisza, bo oprócz kilku w roku szkolnym wywiadówek nic ze szkołą nas nie łączy. Mamy upragnioną demokrację, chcemy o wszystkim wiedzieć i sami decydować, a najbardziej jeśli w grę wchodzą nasze dzieci, które w szkole spędzają ¼ swojego życia. Szkoły nie bardzo chcą współpracować z rodzicami, ani rodzice nie wiedzą jak mają się za tą współpracę zabrać, ponieważ uważają się za „zbiór luźnych osób”  (I. Dzierzgowska 1999 str.11). Aby przekonać szkołę, że jednak warto z nami współpracować trzeba zmienić zasady wzajemnego współdziałania :patrzenie na siebie nie jak na obcych sobie ludzi, ale na zespół, który może razem dużo dobrego zrobić dla dzieci.

Najczęściej rodzina istniała dla szkoły, a rodzice pełnili w niej rolę

drugorzędną, rolę klientów. Często traktowano ich jako tych, którzy mają wykonywać zalecenia nauczyciela – wychowawcy. Dla nich zarezerwowano zadania o charakterze pomocniczym, np. naprawę sprzętu, załatwianie środków finansowych, pomoc przy remontach.

Współpraca rodziców z nauczycielami zdaniem M. Winiarskiego

ujawniała się w takich formach jak :

-          kontakt na zebraniach, imprezach klasowych i szkolnych

-          pomoc w rozwiązywaniu problemów finansowych i wychowawczych

-          formalizowaniu relacji i ich doraźności.

W modelu tym zabrakło podstawowego czynnika, a mianowicie dialogu, opartego na wzajemnej akceptacji i zrozumieniu.

Obecne zmiany w systemie edukacji ujawniły korzystne tendencje

zachodzące w relacjach rodzice – szkoła. Ta ostatnia ukierunkowuje swoje działania na rodzinę która zapobiega o to, by kształcenie ich dzieci było efektywne i odbywało się w poczuciu bezpieczeństwa i wolności.

Aktywne włączenie rodziców do współpracy z nauczycielami jest bardzo

ważnym elementem w procesie przemian, jakie dokonują się w systemie oświaty. Ażeby ta współpraca przynosiła oczekiwane rezultaty nie tylko rodzice, ale przede wszystkim nauczyciele muszą być świadomi zmiany stylu i charakteru działania. To dorośli tworzą dziecku dobre lub złe warunki rozwoju i wychowania. Dlatego współpracy nauczyciela – wychowawcy z rodzicami powinna towarzyszyć troska o zaspakajanie jego aktualnych potrzeb i przyszłych losów dziecka. Rodzice powinni wspierać działania stymulujące wielostronny rozwój ucznia. Celem dla nauczyciela powinno stać się budzenie zainteresowania rodziców światem dziecięcych przeżyć, tym co się dzieje w przedszkolu, szkole. Pod wpływem wzajemnych kontaktów wychowawczych utwierdza się lub zmienia się świadomość pedagogiczna rodziców. Zaczynają oni zdawać sobie sprawę, że dzieci właśnie od nich przejmują wzorce i opinię, że to najczęściej od ich postaw zależy chęć dzieci do nauki, ich stosunek do szkoły, nauczycieli i rówieśników.

Współpraca wychowawcy i rodzica pozwala wytyczyć cel w wychowaniu

i nauczaniu oraz konsekwentnie dążyć do jego osiągnięcia. Podstawowym warunkiem pomyślnie układającej się współpracy z rodzicami jest zdobycie zaufania. Rodzice, którzy darzą opiekuna dziecka zaufaniem, mogą dostarczyć szeregu informacji o uczniu. Mogą także szczerze rozmawiać o pracy nauczyciela i szkoły, wyrażając swoje opinie.

1.1. Środowiska wychowawcze.

Każdy człowiek mający kontakt z ogółem ludzi podlega wpływom tych

ludzi. Kiedy wpływ ten jest mniej lub bardziej zamierzony mówimy o wychowaniu. Wychowanie, więc bierze swój początek na kontaktach międzyludzkich. Zharmonizowane działanie środowisk społecznych na dziecko daje niesamowite rezultaty wychowawcze. Młoda osoba przebywając w takim układzie środowisk kształtuje siebie i swoje postawy pozytywnie według  założeń wychowawczych. Do najważniejszych środowisk wychowawczych mających wpływ na ucznia zaliczyć można: dom, rodzinę, rejon zamieszkania (podwórko, rówieśnicy) i szkołę. Współgranie wszystkich wyżej wymienionych środowisk z całym systemem kar i nagród za swe zachowanie, wzorców postępowania, postaw moralnych, nakazów i norm powoduje kształtowanie się osobowości podmiotu, na którego staramy się oddziaływać.

Do najważniejszych organizatorów wpływów w domu należą rodzice, w

rejonie zamieszkania całe środowisko, w szkole oddziałują nauczyciele-wychowawcy. Niekiedy wpływy tych środowisk są niezamierzone co prowadzi do spustoszenia, skrzywienia w osobowości dziecka. Próbując działać w pojedynkę np. w domowym, rodzinnym środowisku nie dajemy dziecku wyboru wzorca, kontrolujemy według  swoich norm. Szkoła czy podwórko powtarzają ten sam proces bez współpracy z całym otoczeniem. Dziecko w ten sposób zaczyna być pod wieloma wpływami, nie wiedząc co jest dla niego najlepsze. Dochodzi wtedy do buntu, rozproszenia, wychowanie staję się mało skuteczne. Dlatego tak ważna jest „ współdziałanie mające na względzie uświadomienie i ujednolicenie celów wychowawczych oraz zharmonizowanie oddziaływań osobotwórczych”. (F. Kowalewski 1975 str.80 )

Według M. Łobockiego na środowisko wychowawcze składają 

się elementy otoczenia jednostki, z którymi się ona styka w czasie swego życia, mające wpływ na kształcenie jej osobowości. Środowisko rozpatrujemy jako system bodźców wywołujących reakcję i przeżycia psychiczne.

Środowisko wychowawcze w mieście.

W typologii miasta jako środowiska wychowawczego powinny być brane pod uwagę następujące kryteria:

-          wielkość miasta ze względu na różne warunki wychowania np.: w mieście liczącym 20 tyś, mieszkańców, w mieście stutysięcznym i mieście milionowym.

-          funkcja miasta – miasto przemysłowe ma odmienne funkcję jeżeli miasto uzdrowiskowe.

-          miejsce w aglomeracji.

-          tradycje kulturowe.

-          struktura mieszkańców klasowo-warstwowa.

Najważniejsze kryteria typologii miast to możliwości rozwojowe,

struktura wykształcenia mieszkańców oraz liczba instytucji wychowania, zwłaszcza liczba szkół, placówek wychowania pozaszkolnego.

Miasto to zbiorowość charakteryzująca się określonym typem stosunków

społecznych, miejskim sposobem życia. W mieście występuje przewaga styczności rzeczowych nad osobistymi, zanik tradycyjnej więzi sąsiedzkiej, zanik bezpośredniej kontroli społeczności lokalnej.

W dużym mieście występuje większa tolerancja dla przekonań i zachowań odmiennych oraz większe swoboda przynależności do grup społecznych i wyboru ról społecznych. Istnieje duże zróżnicowanie wzorców kulturowych, wśród których trzeba  dokonać właściwego wyboru. W dużym mieście maleje rola tradycji. Miasto zaspakaja lepiej wiele potrzeb poznawczych, stwarza lepsze aniżeli wieś warunki do wszechstronnego rozwoju człowieka. Życie w dużym mieście sprzyja kształtowaniu i rozwoju zainteresowań młodzieży. Urbanizacja ułatwia kontakt ze sztuką. Więzi społeczne w miarę postępu urbanizacji zaczynają układać się za zasadzie wspólnoty zainteresowań, pracy zawodowej lub wspólnego spędzania wolnego czasu.

Rodzina jest ważnym czynnikiem wychowania naturalnego.

Jest podstawową grupą społeczną, w której występuje proces socjalizacji i wychowania społecznego człowieka. Człowiek w rodzinie uczestniczy przez

całe życie, podlega jej wpływom i kontroli. Statystyczna rodzina miejska jest mała, oboje małżonkowie pracują zawodowo. Każdy członek rodziny żyje własnym życiem. Obserwujemy zanik autorytatywnej postawy ojca względem dzieci, małżonka wobec żony. W dużym mieście rodzina musi dokonać wyboru określonego rodzaju instytucji, z którym będzie aktywnie współpracować.

              Pod wpływem przemieszczeń ludności, napływu nowych wzorców, można obserwować procesy przemian w rodzinie. Zwykle z biegiem czasu zaczyna upowszechniać się model rodziny partnerskiej typu wielkomiejskiego.

              Do kategorii małych miast w naszym kraju zalicza się miasta poniżej     20 tyś. mieszkańców. Małe miasto charakteryzuje się niską stosunkowo dynamiką rozwoju, brakami występującymi w infrastrukturze, oraz swoistymi stosunkami społecznymi.

Wieś jako środowisko wychowawcze.

Podstawowymi cechami wyznaczającymi typ wsi są: usytuowanie względem miasta oraz dostępność środków komunikacji.

Na wsi tradycyjnej występuje jeszcze wzór dziecka przeciążonego pracą w gospodarstwie rolnym. Sytuacja ta stanowi podstawową przeszkodę w wypełnianiu przez dzieci obowiązku szkolnego.

W realizacji zadań wychowawczych w środowisku wiejskim pomocy rodzinie udzielają placówki wychowania przedszkolnego.

Szkoła w środowisku wiejskim jest instytucją coraz bardziej uznawaną przez społeczność wiejską. Na wsi tradycyjnej szkoła często jest jedyną instytucją oświatową i ogniskiem działalności kulturalnej.

W tym środowisku występuje szczególnie silna, naturalna integracja młodzieży i dorosłych wobec szkoły.

1.2. Koncepcje edukacyjne.

a)     Wychowanie otwarte to przede wszystkim postrzeganie człowieka jako         całości intelektualno – emocjonalno – fizycznej, akceptacja jego osoby, samosterowności w rozwoju. Rozwijające się dziecko według koncepcji wychowania otwartego stanowi centrum zainteresowania nauczyciela i szkoły, jako instytucji. Stawiając na indywidualność, niepowtarzalność drogi rozwojowej każdego z uczniów, wychowanie otwarte określa jako ważne zadanie nauczyciela odkrywanie możliwości mocnych stron ucznia w sposobach nabywania i rozwijania umiejętności.

                            Nauczyciel w wychowaniu otwartym pełni rolę bardziej partnera. Powoduje to, że w procesie oceniania jednostka samoistnie zwiększa samorozwój przez zminimalizowanie poziomu lęku. Ocenianie ucznia jest ukierunkowane głównie na jego mocne strony. Tego rodzaju praktyka edukacyjna, możliwa dzięki rzeczywistej współpracy nauczyciela z rodzicami w toku wspólnego rozpoznawania i diagnozowania drogi rozwojowej dziecka, wpływa dodatnio na wszelkie korzystne efekty tego podejścia. Nie byłoby możliwości wyszczególnienia takich zalet jak: wyeliminowanie negatywnych skutków rywalizacji o dobre stopnie, wyeliminowanie lęków związanych ze stopniami, poprawa klimatu uczenia się, koncentracja na zadaniach, a nie na stopniach. Nauczyciel wspólnie z rodzicami może precyzyjnie określić mocne strony wychowanka, pokierować nim, wydobywając najlepsze efekty.

b)     Gestalt

Koncepcję tę określił w 1977 H. G. Petzold i G. J. Brown ( B. Śliwerski Pedagogika Gestalt „Gestalt” wydanie specjalne, Kraków 1992 )

              Inspirację teoriopoznawczą dla idei Gestalt stanowi psychologia humanistyczna wraz z psycho-  i socjoterapią.

Podobnie jak w wychowaniu otwartym edukację w szkołach bazujących na pedagogice Gestalt cechuje szczególna troska o rozwój. Stąd w konsekwencji ścisła współpraca rodziców z nauczycielami w sferze poznawania dziecka, rozwijanie jego możliwości, zainteresowań.

Pedagogika Gestalt zakłada współistnienie dzieci, rodziców, nauczycieli w procesie edukacji. Dziecko przychodzi do szkoły z domu rodzinnego, czyli z jednego środowiska, które jest dobrze znane dziecku, w drugie środowisko. Z pewnym bagażem doświadczeń, przeżyć dziecko przenika do środowiska szkolnego gdzie się przekształca i doskonali, a co za tym idzie – rozwija.

Koncepcja edukacyjna Carla Rogersa.

              Carl Rogers (1902-1987) prekursor i czołowy przedstawiciel psychologii humanistycznej  oraz rozmiłowany w pracy psychoterapeuta i nauczyciel jest autorem koncepcji wypływającej z nakreślonej przez niego teorii. Rogers kładzie nacisk na rolę społecznego doświadczenia związanego z atmosferą bezwarunkowej akceptacji dającej poczucie empatycznego zrozumienia ze strony osób, z którymi przebywamy w toku edukacji.

Źródłem i istotą tego podejścia jest samostanowienie o swoim rozwoju. Nauczyciel jest odpowiedzialny za proces uczenia się wychowanka. „Jednocześnie nauczyciel działać ma tak, by dzielić tę odpowiedzialność z innymi: rodzicami, pozostałymi nauczycielami, władzami szkoły”. ( Maria Mendel  1998 str. 20)

              Rogers dąży do tego by nauczyciel wykorzystał więzi dziecka z otoczeniem i powiązał je w odpowiedzialność za proces edukacyjny.

1.3.Funkcje edukacyjne rodziców.

Rodzice mogą spełniać wiele funkcji w edukacji każdego dziecka i

dlatego są bardzo potrzebni szkole. Bez nich szkoła nie poradziłaby sobie z wieloma problemami i zagadnieniami. Irena Dzierzgowska wymienia takie działania rodziców jak:

-  wywierania wpływu na przyswajanie przez dzieci wartości, przekonania i zachowania, które szkoła jedynie dopełnia.

-  Ponoszenie odpowiedzialności za dziecko posyłane do szkoły.

-          Pomoc w kłopotach wychowawczych i organizacyjnych.

1.4. Organizacja prawna rodziców w edukacji szkolnej dziecka.

1.4.1. Przemiany oświatowe i udział w nich rodziców.

              Rok 1989 cechuje ożywienie reformatorskie w dziedzinie polskiej oświaty. Nastąpiło odpolitycznianie szkoły począwszy od:

§        1989 decyzja Ministra Edukacji Narodowej o doraźnym zredukowaniu programów nauczania i wychowania o treści z zakresu wychowania socjalistycznego.

§        rok 1990 to początek prac nad reformą programu kształcenia ogólnego.

§        rok 1991 to przyjęcie „koncepcji programu kształcenia ogólnego”. Postuluje upodmiotowienie nauczyciela i ucznia przez stworzenie im możliwości wyboru podręczników i programów nauczania. Głosi też autonomię szkoły, której sprzyjać ma zmiana modelu sprawowania nadzoru pedagogicznego, modyfikacja metod naboru i selekcji kandydatów do szkół średnich i wyższych oraz proponowany typ edukacji.

§        rok 1992 – wejście w życie pierwszego zarządzenia opracowanego w myśl założeń koncepcji regulującego sposób funkcjonowania podręczników, pomocy szkolnych.

              Przytoczone fakty układają się w kalendarium przedsięwzięć władz oświatowych. W oparciu o te fakty można stwierdzić, że rodzicielska społeczność wpłynęła na gruntowne przemiany w naszej oświacie, takie jak:

·         1989 – powstanie Zespołu do Spraw Komitetów Rodzicielskich.

·         1989 – rejestracja Społecznego Towarzystwa Oświatowego, skupiające nauczycieli i rodziców dzieci w wieku szkolnym oraz reformatorów oświaty. Towarzystwo głosiło prawo każdego rodzica do wyboru szkoły dla swojego dziecka, prawo do zakładania własnych szkół zwanych „społecznymi”.

·         1989 – utworzenie Komisji do Spraw Współpracy z Rodziną i Środowiskiem Wychowującym. Celem była pomoc w porozumieniu się rodziców z ministerstwem.

·         1991 –Sejm Rzeczpospolitej Polskiej tworzy Ustawę o Systemie Oświaty. Ustawa ma zapewniać poszanowanie autonomii szkoły jako społeczności uczniów, rodziców i nauczycieli. „Rola rodziców sprowadza się w jej treści do współtworzenia szkoły na równi z nauczycielami i uczniami.”(M.Mendel  1998 str.33).

1.4.2. Relacje rodzice – szkoła w świetle aktów prawnych i założeń polityki oświatowej.

              Status prawny rodzica określa następujące akty prawne o zasięgu europejskim lub globalnym. Polska z racji swych związków ze Wspólnotą Europejską i przynależności do ONZ honoruje m.in.:

o       Powszechną deklarację Praw Człowieka z 10 grudnia 1948 roku.

o       Europejską Konwencję o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności z 4 listopada 1950 roku.

o       Deklarację Praw Dziecka ONZ z 1959 roku.

o       Uchwałę Parlamentu Europejskiego o Wolności Wychowania we Wspólnocie Europejskiej z dnia 14 marca 1984 roku.

o       Konwencję o Prawach Dziecka ONZ z 30 listopada 1989r.

              „Zapewniają one dziecku prawo do wychowania i nauki w ramach szkolnictwa odpowiadającego różnorodności ludzi oraz ich potrzebie swobodnego rozwoju. W odniesieniu do dzieci w wieku szkolnym odpowiada to współtworzeniu tego rodzaju szkolnictwa przez rodziców, warunkujących istotę swobody swoich dzieci.

              Wpływ rodziców na proces edukacji inicjowany przez szkołę i dotyczący ich dzieci, określony w tych dokumentach, zamyka się w trzech aspektach:

1.     Prawo rodzica do określania wychowania i rodzaju nauczania ich małoletnich dzieci.

2.     Prawo rodziców do wyboru szkoły dla dziecka.

...