Anna Pszkit
„Projekcja struktury sektora banków spółdzielczych w Polsce
ze szczególnym uwzględnieniem spełnienia
ustawowych wymogów kapitałowych”
Celem niniejszego opracowania było zbadanie i zaprezentowanie możliwości osiągnięcia
przez banki spółdzielcze progu kapitałowego w kwocie 1 mln euro do dnia 31 grudnia
2007 r. wraz z projekcją struktury sektora banków spółdzielczych.
1
Badaniem objęto 584
banki spółdzielcze działające na koniec września 2006 r.
2
1. OBOWIĄZUJĄCE PRZEPISY PRAWNE DOTYCZĄCE OSIĄGNIĘCIA TRZECIEGO PROGU
KAPITAŁOWEGO PRZEZ BANKI SPÓŁDZIELCZE
Zgodnie z art. 172. ust. 3 pkt 3 Prawa bankowego „Bank spółdzielczy, który zrzeszył się
z bankiem zrzeszającym, jest obowiązany uzyskać zwiększenie sumy funduszy własnych
do poziomu nie niższego niż równowartość 1 000 000 euro - do dnia 31 grudnia 2010 r.,
obliczonych w złotych według średniego kursu wynikającego z tabeli kursów ogłaszanej
przez Narodowy Bank Polski, obowiązującego na koniec roku poprzedzającego rok
osiągnięcia wymaganego progu kapitałowego”.
Jednakże zgodnie z Aktem
3
dotyczącym warunków przystąpienia Rzeczypospolitej
Polskiej do Unii Europejskiej postanowiono, iż „mając na uwadze artykuł 5 dyrektywy
2000/12/WE
4
, do dnia 31 grudnia 2007 r. nie stosuje się określonego w ust. 2 wymogu
dotyczącego kapitału początkowego do spółdzielczych instytucji kredytowych
Przedstawione prognozy w opracowaniu mają jedynie charakter poglądowy.
Niniejszy materiał opracowano na podstawie publikacyjnych baz danych sprawozdawczych WEBIS otrzymanych przez
BFG z NBP, przy czym na koniec września 2006 r. na podstawie danych sprawozdawczych otrzymanych w dniu
20 października 2006 r.
Akt dotyczący warunków przystąpienia Republiki Czeskiej, Republiki Estońskiej, Republiki Cypryjskiej, Republiki
Łotewskiej, Republiki Litewskiej, Republiki Węgierskiej, Republiki Malty, Rzeczypospolitej Polskiej, Republiki Słowenii
i Republiki Słowackiej oraz dostosowań w Traktatach stanowiących podstawę Unii Europejskiej Dz.U.UE L
z dnia 23 września 2003 r. (Dz.U.UE.L.03.236.33). - Załącznik XII Wykaz, o którym mowa w artykule 24 Aktu Przystąpienia:
Polska pkt 3. Swobodny przepływ usług.
Obecnie odnosi się to do artykułu 9 i 10 (wersji przeredagowanej) dyrektywy 2006/48/WE Parlamentu Europejskiego
i Rady z dnia 14 czerwca 2006 r. w sprawie podejmowania i prowadzenia działalności przez instytucje kredytowe
(Dz.U.UE.L.06.177.1). Zgodnie z artykułem 9 ust. 1. „Bez uszczerbku dla innych ogólnych warunków przewidzianych
w prawie krajowym, właściwe organy nie udzielają zezwolenia, gdy instytucja kredytowa nie posiada wydzielonych funduszy
własnych oraz w przypadkach, gdy kapitał założycielski danej instytucji wynosi mniej niż 5 milionów EUR (…).
2. Państwa Członkowskie mogą jednak udzielać zezwolenia poszczególnym kategoriom instytucji kredytowych, których
kapitał założycielski wynosi mniej aniżeli określono w ust. 1, z zastrzeżeniem następujących warunków:
a) kapitał założycielski wynosi nie mniej niż 1 milion EUR;
b) zainteresowane Państwa Członkowskie powiadamiają Komisję o powodach, którymi się kierują przy korzystaniu z tej
możliwości; oraz
c) w wykazie wymienionym w art. 14 dokonuje się odpowiedniej adnotacji przy nazwie każdej instytucji kredytowej, która
nie spełnia minimalnych wymogów kapitałowych określonych w ust. 1.
Strona 2 z 16
już istniejących w Polsce w dniu przystąpienia. Jednakże Polska zapewni, aby kapitał
początkowy przewidziany dla tych spółdzielczych instytucji kredytowych nie był niższy niż
300 000 EUR do 31 grudnia 2005 r. oraz nie był niższy niż 500 000 EUR od 1 stycznia
2006 roku do 31 grudnia 2007 r. W okresie przejściowym, zgodnie z artykułem 5 ust. 4,
fundusze własne tych przedsiębiorstw nie mogą spaść poniżej maksymalnej kwoty
osiągniętej począwszy od dnia przystąpienia.”
Ratyfikacja Traktatu Akcesyjnego, po przeprowadzonym ogólnonarodowym referendum
powoduje, że wzrost funduszy własnych do wysokości 1 mln euro winien nastąpić w terminie
w nim przewidzianym.
Przepisy określające harmonogram osiągania progów kapitałowych nie przewidują sankcji
za nieterminowe ich wykonanie. Jednakże zgodnie z art. 138 Prawa bankowego Komisja
Nadzoru Bankowego (od 1 stycznia 2008 r. Komisja Nadzoru Finansowego) może w ramach
nadzoru zalecić bankowi zwiększenie funduszy własnych, z określeniem terminu wykonania
zalecenia. W przypadku braku jego realizacji może m.in.: ograniczyć zakres wykonywanych
czynności, teren działania banku oraz uchylić zezwolenie na utworzenie banku i podjąć
decyzję o likwidacji banku.
2. WIELKOŚĆ FUNDUSZY WŁASNYCH W BANKACH SPÓŁDZIELCZYCH NA KONIEC
WRZEŚNIA 2006 R.
Według stanu na 30 września 2006 r. 211 banków spółdzielczych (tj. 36,13% wszystkich
banków spółdzielczych) wykazało fundusze własne poniżej 1 mln euro
5
Fundusze własne .
wynosiły co najmniej 1 mln euro w 373 bankach (tj. 63,87% wszystkich banków),
przy czym w 16 bankach przekroczyły 5 mln euro (w tym w trzech przekroczyły 10 mln
euro). Po uwzględnieniu zysków bieżących netto na koniec września 2006 r. oraz zysków
w trakcie zatwierdzania
6
liczba banków o funduszach własnych niższych od 1 mln euro
zmniejszy się do 172 (co stanowi 29,45% wszystkich banków).
Kapitał założycielski składa się z elementów wymienionych w art. 57 lit. a) i b) dyrektywy 2006/48/WE.
kurs euro na koniec września 2006 r. wynosił 1 euro=3,9835 zł (w niniejszym opracowaniu kurs ten zdefiniowano jako
„kurs bieżący”).
Na koniec września 2006 r. 4 banki spółdzielcze wykazały zysk w trakcie zatwierdzania.
Strona 3 z 16
Rys. 1: Rozkład liczby banków spółdzielczych według funduszy własnych na koniec
września 2006 r.
0
42
78
113
168
211
16
14
52
88
125
21
568
172
563
100
200
300
400
500
< 500 < 600 < 700 < 800 < 900 < 1000 < 5000 > = 5000
liczba banków
Fundusze własne na koniec września 2006 r. w tys. euro wg kursu bieżącego
Fundusze własne na koniec września 2006 r. przy uwzględnieniu zysku w tr. zatw. i zysku bież. netto w tys.
euro wg kursu bieżącego
Źródło: Dane NBP, opracowanie własne.
W strukturze funduszy własnych w sektorze banków spółdzielczych dominują fundusze
podstawowe (ok. 98%), przy czym fundusze zasobowe stanowią przeciętnie ok. 80%
funduszy podstawowych, a fundusze udziałowe ok. 14%. Podstawowe źródło zwiększania
funduszy własnych w bankach spółdzielczych stanowi wypracowana nadwyżka
bilansowa.
7
Rys. 2: Struktura funduszy własnych
w sektorze banków spółdzielczych
na koniec września 2006 r.
Rys. 3: Struktura funduszy podstawowych
97,95% 97,84%
-2,01% -3,15%
4,06% 5,31%
-5%
15%
35%
55%
75%
95%
sektor bs grupa bs o fund. wł. < 1 mln euro
pomniejszenia funduszy własnych fundusze uzupelniające
fundusze podstawowe
6,56% 3,25%
14,29% 17,11%
79,15% 79,64%
0%
20%
40%
60%
80%
100%
sektor bs grupa bs o fund. wł. < 1 mln
euro
fundusze zasobowe
fundusze udziałowe
fund. rezerwowe, pozostałe fund. podst., pomniejszenia fund. podst.
W 2006 r. banki spółdzielcze przeznaczyły średnio ok. 86% zysku za 2005 r. na zwiększenie funduszy własnych
(przy czym banki o funduszach własnych poniżej 1 mln euro - ok. 92%, a banki o funduszach własnych wynoszących
co najmniej 1 mln euro - ok. 84%). Ponadto ok. 9% zysku za 2005 r. przeznaczono na pokrycie strat (powstałych głównie
w wyniku wprowadzenia efektywnej stopy procentowej). Również w latach ubiegłych przeciętnie przeznaczano co najmniej
80% zysków na zwiększenie funduszy własnych (tj. 89% zysku za 2004 r., 93% zysku za 2003 r., 92% zysku za 2002 r.
i 85% zysku za 2001 r.).
Strona 4 z 16
Na koniec września 2006 r. zobowiązania podporządkowane zaliczone do funduszy
własnych uzupełniających wykazało 57 banków, w tym 41 banków ze zrzeszenia BPS SA,
15 - z GBW SA i 1 - z MR Banku SA. Relacja tych zobowiązań podporządkowanych
do funduszy własnych podstawowych kształtowała się w przedziale od 1% do 40%.
W grupie banków korzystających ze zwiększenia funduszy własnych o zobowiązania
podporządkowane znajdowały się 33 banki o funduszach własnych poniżej 1 mln euro
(30 banków było zrzeszonych w BPS SA, a 3 w GBW SA)
8
.
Ponadto według stanu na 30 września 2006 r. żaden z banków spółdzielczych
nie wykazał dodatkowej kwoty odpowiedzialności członków zwiększającej fundusze
uzupełniające.
3. PROJEKCJA FUNDUSZY WŁASNYCH W BANKACH SPÓŁDZIELCZYCH NA KONIEC 2007 R.
Jak już wspomniano na koniec III kwartału 2006 r. grupa banków, których fundusze
własne nie przekroczyły 1 mln euro liczyła 211 banków (w tym: 10 banków korzystających
z pomocy BFG z FRBS
9
), po uwzględnieniu zysku w trakcie zatwierdzania i zysku
bieżącego netto na koniec września 2006 r. - 172 banki (w tym: 7 banków korzystających
z pomocy z FRBS). W macierzy zagrożeń BFG
10
jedynie 1 bank o funduszach własnych
poniżej 1 mln euro został zakwalifikowany do grupy o średnim zagrożeniu. Pozostałe
banki znajdowały się w grupie bardzo niskiego lub niskiego zagrożenia.
Między innymi z uwagi na dobrą kondycję ekonomiczno-finansową banków, których
fundusze własne nie przekroczyły 1 mln euro, przy szacowaniu funduszy własnych
na koniec 2007 r. przyjęto następujące założenia (wariant I):
fundusze własne oraz wyniki finansowe nie ulegną obniżeniu,
banki przeznaczą całą nadwyżkę bilansową roku 2006 i 2007 na zwiększenie
funduszy własnych
11
,
W dalszej części opracowania przedstawiono potencjalne możliwości zwiększenia funduszy własnych o zobowiązania
podporządkowane w bankach, których szacowane fundusze własne na koniec 2007 r. były niższe od 1 mln euro. Aby
ukazać skalę zapotrzebowania na środki pomocowe (pożyczki podporządkowane) w ramach poszczególnych zrzeszeń
w oszacowaniu uwzględniono jedynie możliwość zwiększenia funduszy własnych o zobowiązania podporządkowane
(pomijając np. możliwość wykazywania za zgodą nadzoru bankowego kwoty dodatkowej odpowiedzialności członków
zwiększającej fundusze uzupełniające).
Fundusz restrukturyzacji banków spółdzielczych
W systemie oceny banków stosowanym w BFG w macierzy zagrożeń banki klasyfikowane są do pięciu grup, tj. do grupy
bardzo niskiego, niskiego, średniego, wysokiego i bardzo wysokiego zagrożenia.
Założenie o przeznaczeniu całości zysków na zwiększenie funduszy własnych przyjęto dla wszystkich banków
spółdzielczych, również tych których fundusze własne na koniec września 2006 r. były wyższe od 1 mln euro. Z uwagi na to,
że banki te nie są zobligowane do powiększania funduszy własnych istnieje duże prawdopodobieństwo, że nie będą
Strona 5 z 16
w 2007 r. banki skorzystają z możliwości powiększenia funduszy własnych
o zaudytowany zysk netto roku bieżącego, który będzie nie niższy niż wynik roku
ubiegłego, ponadto uwzględniono przewidywaną wartość ulgi podatkowej z tytułu
zastosowania pomocy de minimis
12
stawka podatku dochodowego od osób prawnych w 2007 r. będzie taka sama
jak w 2006 r.,
do obliczenia funduszy własnych przyjęto prognozowany średni kurs euro
na koniec 2006 r.
13
...
stary_hipis