Wyższa Szkoła Ubezpieczeń i Bankowości
w Warszawie
Uzupełniających Studiów Magisterskich
Małgorzata Szczerbińska
,, ORGANIZACJA GOSPODARKI KASOWO-SKARBCOWEJ
W ODDZIALE BANKU KOMERCYJNEGO
NA PRZYKŁADZIE BANKU PKO BP S.A. ”
Promotor
Prof. Dr Andrzej Zawadzki
Recenzent
Dr Andrzej Jakubowicz
SPIS TREŚCI :
Wstęp
1. Rozliczenia pieniężne za pośrednictwem banków
1.1. Charakter prawny bankowych rozliczeń pieniężnych
1.2. Formy i rodzaje bankowych rozliczeń pieniężnych
2. Charakterystyka banku PKO BP S.A.
2.1. Organizacja rozliczeń gotówkowych
2.2. Rozliczenia gotówkowe i ich rodzaje
2.3. Bankomaty
2.4. Skarbiec
2.5. Sortownia
3. Fałszerstwa bankowe
Podsumowanie
Bibliografia
1. ROZLICZENIA PIENIĘŻNE ZA POŚREDNICTWEM BANKÓW NA PRZYKŁADZIE BANKU PKO BP S.A.
Bank jest osobą prawną utworzoną zgodnie z przepisami ustaw, działającą na podstawie zezwoleń uprawniających do wykonywania czynności bankowych obciążających ryzykiem środki powierzone pod jakimkolwiek tytułem zwrotnym[1].
Bank jest jednostką organizacyjną wyposażoną w osobowość prawną, uprawnioną do wykonywania w sposób stały i zawodowy usług finansowych, Jest instytucją kredytową, podmiotem gospodarczym prowadzącym przedsiębiorstwo bankowe[2].
Do podstawowej działalności banków należy gromadzenie środków pieniężnych, udzielanie kredytów i pożyczek, przeprowadzanie rozliczeń pieniężnych, przechowywanie przedmiotów i papierów wartościowych oraz udostępnianie skrytek sejfowych.
Umożliwiają one maksymalizację zysków oraz zapewniają bezpieczeństwo finansowe i wzrost wartości rynkowej banku.
Banki, posiadając osobowość prawną są upoważnione do wykonywania czynności bankowych, które są obciążone ryzykiem. Gospodarują one powierzonymi przez depozytariuszy środkami pieniężnymi, zajmują się wykonywaniem wielu operacji pieniężnych.
Prowadzą one rachunki, udzielają kredytów i gwarancji bankowych, przyjmują wkłady oszczędnościowe i lokaty terminowe, realizują zlecenia krajowe i zagraniczne swoich klientów oraz zaciągają pożyczki. Zajmują się również doradztwem w dziedzinie inwestycji kapitałowych, obrotu wierzytelnościami oraz świadczą usługi finansowe w operacjach papierami wartościowymi.
Głównym celem działalności banków jest gromadzenie środków pieniężnych a następnie ich alokacja w aktywa dochodowe, które umożliwiają maksymalizację zysku oraz zapewniają bezpieczeństwo finansowe i wzrost wartości rynkowej banku.
Wykonywanie czynności bankowych jest zastrzeżone wyłącznie dla banków[3].
Bank nie może powierzać wykonywania czynności bankowych innym podmiotom. Nie powinien także bezpośrednio prowadzić działalności gospodarczej wykraczającej poza obrót pieniądzem i jego surogatami.
W procesie transformacji systemu gospodarczego nastąpiły zmiany, które miały wpływ na rozszerzenie zakresu i form wykonywanych operacji bankowych.
Narodowy Bank Polski stał się bankiem centralnym, którego działalność ma na celu umacnianie polskiego pieniądza oraz sprawowanie nadzoru nad bankami. Odpowiada on za ochronę siły nabywczej polskiego złotego na rynku krajowym oraz w stosunku do walut obcych.
Pieniądz jest kreowany głównie w operacjach kredytowych banków.
Formą pierwotnego kreowania pieniądza jest wypłacanie pieniądza gotówkowego przez bank centralny jednostkom budżetu centralnego.
Znaki pieniężne, które opuszczają kasy banku centralnego stają się pieniądzem gotówkowym.
Szczególnym rodzajem kreacji pieniądza jest skup zagranicznych walut i dewiz.
Popyt na pieniądz jest związany z pełnieniem przez niego funkcji środka wymiany i środka płatniczego.
Pieniądz, uczestnicząc w transakcjach kupna – sprzedaży krąży pomiędzy dłużnikami a wierzycielami i służy do regulowania innych zobowiązań.
W obecnym systemie bankowości komercyjnej każdy bank jest przedsiębiorstwem, którego głównym przedmiotem działania jest obrót pieniądzem.
W warunkach gospodarki rynkowej banki muszą dążyć do maksymalizacji zysków oraz zapewnić bezpieczeństwo środków depozytariuszy.
Działalność kredytowo – lokacyjna banków opiera się na depozytach pieniężnych pozyskiwanych od gospodarstw domowych i przedsiębiorstw tzn. na funduszach obcych
a w znacznie mniejszym stopniu na kapitałach własnych.
Działalność banków wyraża się w obsłudze obiegu pieniądza, systemie kredytowania oraz realizacji i uczestnictwie w różnych formach inwestowania kapitałów.
W gospodarce rynkowej każde inwestowanie łączy się z pomnażaniem kapitałów. Wymaga to identyfikacji poszczególnych operacji bankowych, terminów realizacji umów.
Zakres wykonywania czynności bankowych poszczególnych banków określa statut banku, który musi być zgodny z zakresem działania określonym w decyzji Prezesa NBP, wyrażającego zgodę na utworzenie banku.
1.1. CHARAKTER PRAWNY BANKOWYCH ROZLICZEŃ
PIENIĘŻNYCH.
Dokonywanie bankowych rozliczeń pieniężnych należy do czynności bankowych[4].
Przez bankowe rozliczenia pieniężne należy rozumieć operacje, polegające na dokonywaniu zmian w stanie środków pieniężnych na rachunku bankowym na zlecenie klienta lub w wyniku czynności, które z mocy prawa powodują określone zmiany w stanie praw majątkowych klienta.
Zakres przedmiotowy określenia bankowych rozliczeń pieniężnych obejmuje dokonywanie zmian salda rachunku w stosunku dwustronnym bank – posiadacz rachunku oraz zmian, które następują w trójstronnym stosunku prawnym : bank – posiadacz rachunku – osoba trzecia.
Każde z rozliczeń posiada odmienną konstrukcję prawną – każdorazowo charakter prawny wpisu na rachunek jest inny.
W przypadku stosunku dwustronnego przeprowadzenie rozliczenia wynika ze zlecenia posiadacza rachunku. Zlecenie przeprowadzenia rozliczenia jest poleceniem lub żądaniem wykonania czynności, będącej elementem wykonywania zobowiązania o charakterze ciągłym, wynikającym z umowy rachunku.
Bank czasami korzysta z umownego prawa do wykonywania rozliczenia np. prowizji, dokonanie storna lub tzw. zwrotnego księgowania czeku.
Może też dokonać rozliczenia przewidzianego przez prawo nawet przy sprzeciwie posiadacza rachunku. Dotyczy to np. wykonania przelewu na rachunek komornika z zajętego rachunku posiadacza lub wykonanie uprawnień urzędu skarbowego z tytułu tzw. zastawu skarbowego. W tych przypadkach wpis na rachunek ma charakter deklaratoryjny. Jest wówczas tylko czynem a nie oświadczeniem woli, obejmującym jednostronną czynność prawną.
Jeżeli bank popełni pomyłkę rachunkową przy dokonywaniu wpisu na rachunek, nie jest konieczne złożenie przez bank oświadczenia woli o uchylenie się od skutków prawnych wpisu pod wpływem błędu, aby skorygować błędny wpis ( storno bankowe).
Jeżeli następuje wpis zmniejszający stan salda, na banku spoczywa ciężar dowiedzenia, że wierzytelność posiadacza istnieje w tej niższej wysokości.
Gdy podstawą przeprowadzenia rozliczenia w stosunku trójstronnym jest zlecenie ( polecenie) udzielone bankowi przez posiadacza rachunku lub osobę, która dokonuje wpłaty na rachunek posiadacza rachunku w tym lub innym banku – należy traktować je jako przekaz. Wpis na rachunek wierzyciela powinien być wówczas uważany za przyjęcie tego przekazu. Jest uważany za przejaw woli banku, który w ten sposób zmienia treść stosunku zobowiązaniowego łączącego go z posiadaczem rachunku – zwiększa wysokość jego wierzytelności.
Ponieważ wpis jest oświadczeniem woli, bank nie może go zmienić bez uchylenia się od skutków prawnych oświadczenia woli[5].
Jeżeli bank nie zastrzeże sobie prawa do wpisu korygującego w umowie lub regulaminie, uchylenie się od skutków prawnych oświadczenia woli może być bezskuteczne.
Bank, który na podstawie sfałszowanego czeku rozrachunkowego uznał rachunek posiadacza, ma prawo uchylić się od skutków prawnych swojego oświadczenia woli.
Uchylenie takie nie może jednak naruszyć praw drugiej strony, wynikających z faktu dysponowania rachunkiem bankowym.
Zleceniodawcą rozliczenia, które spowoduje zmiany w stanie środków pieniężnych na rachunku bankowym nie musi być posiadacz tego rachunku.
Zmiany w stanie środków na jego rachunku w danym banku mogą być skutkiem tego, że jakaś osoba, nie posiadająca rachunku w tym samym lub innym banku dokona w jakimś banku wpłaty i zleci przekazanie środków na rachunek posiadacza w danym banku.
Stan praw majątkowych posiadacza rachunku ulegnie zwiększeniu bez jego zlecenia, ale w wyniku wykonania zlecenia udzielonego przez inną osobę.
Poza posiadaczem rachunku żadne inne osoby nie mają prawa wydawać bankowi zleceń rozliczeniowych co do środków na jego rachunku, chyba że otrzymają pisemne pełnomocnictwo od właściciela rachunku do dysponowania nimi.
Odmowa wykonania zlecenia płatniczego może mieć miejsce tylko w przypadkach określonych przez prawo. Może to mieć miejsce w razie braku środków na rachunku lub wymaganego zezwolenia dewizowego.
Na banku spoczywa ciężar dowiedzenia, że wykonał rozliczenie na podstawie zlecenia udzielonego przez posiadacza lub upoważnionej przez niego osoby i zgodnie z treścią tego zlecenia.
Bank może dokonać na rachunku posiadacza rozliczeń z własnej inicjatywy na podstawie uzgodnień dokonanych z nim uprzednio w umowie rachunku. Dotyczy to pobrania bez oddzielnej dyspozycji posiadacza prowizji, opłat lub storna operacji.
Może również dokonywać zmian w stanie praw majątkowych klienta bez jego zlecenia a nawet wbrew jego woli.
Do takich zmian dochodzi w przypadku prowadzenia egzekucji z rachunku bankowego posiadacza lub w razie złożenia oświadczenia przez bank w sprawie potrącania swej wierzytelności o zapłatę pewnej kwoty pieniędzy z tytułu zwrotu kredytu z wierzytelnością klienta o zwrot pewnej kwoty pieniędzy odpowiadającej wysokości środków na rachunku.
Zlecone bankowi rozliczenie pieniężne powinno być przeprowadzone prawidłowo. Bank nie może wykonać zlecenia w sposób odmienny od treści zlecenia.
Jeżeli klient banku błędnie wypełni dokument rozliczeniowy, a bank dokona przelewu środków nie na rachunek wierzyciela, a osoby trzeciej – wówczas w razie dokonania szkody przez dłużnika bank będzie ponosił odpowiedzialność.
Polecenie przeprowadzenia rozliczenia pieniężnego, złożone przez posiadacza rachunku jest często wykonywane przez kilka banków. Każdy z nich ponosi wówczas wraz
z pozostałymi solidarną odpowiedzialność wobec posiadacza rachunku za szkody spowodowane niewykonaniem lub nienależytym wykonaniem polecenia.
Nie ponosi odpowiedzialności tylko ten bank, który udowodni, że szkoda nie powstała z jego winy.
Odpowiedzialność odszkodowawcza jest oparta na zasadzie domniemania winy, które zostać obalone, ale ciężar dowodu spoczywa na banku.
Zostaje wówczas rozwinięta kodeksowa zasada odpowiedzialności dłużnika za działania i zaniechania osób, z których pomocą zobowiązanie wykonano oraz osób, z których pomocą zobowiązanie wykonano oraz osób, którym wykonanie powierzono.
Klient może otrzymać odszkodowanie od banku uczestniczącego w rozliczeniu, z którym nie łączyła go umowa, jeśli ogłoszona została upadłość jego banku.
W rozliczeniach pieniężnych, na podstawie umów z bankami uczestniczą również urzędy pocztowe. Nie są one jednak objęte solidarną odpowiedzialnością.
Zaniedbania urzędu pocztowego obciążają ten bank, który przy pomocy tego urzędu wykonał zobowiązanie. Odpowiedzialność banku jest wówczas oparta na zasadzie ryzyka
1.2. FORMY I RODZAJE BANKOWYCH ROZLICZEŃ
Formę rozliczeń ustalają w umowie strony rozliczenia, czyli posiadacz rachunku i jego kontrahent.
Podmioty gospodarcze mają obowiązek przeprowadzania określonych rozliczeń w formie bezgotówkowej.
Rozliczenia w formie gotówkowej odbywają się za pośrednictwem banków poprzez realizację czeków gotówkowych oraz wpłatę gotówki na rachunek wierzyciela.
Natomiast rozliczenia bezgotówkowe przeprowadza się poprzez polecenie przelewu, polecenie zapłaty lub czeku rozrachunkowego.
Przeprowadzanie rozliczeń może odbywać się również przez okresowe rozliczenia saldami, rozliczenia planowe oraz przy użyciu kart płatniczych.
Termin wykonania przez bank zleceń rozliczeniowych posiadacza rachunku musi wynikać z umowy[7].
Prawo nie określa terminu, w jakim bank powinien wykonać rozliczenie na zlecenie osoby dokonującej wpłaty gotówkowej i nie mającej rachunku w banku, któremu zleciła dokonanie rozliczenia.
RACHUNEK BANKOWY :
Rachunek bankowy jako umowa określa prawa i obowiązki banku i klienta w zakresie funkcjonowania rachunku bankowego.
Regulacja prawna umowy rachunku bankowego stwarza stronom możliwości indywidualnego kształtowania wzajemnych uprawnień i obowiązków w sposób odpowiadający ich interesom i oczekiwaniom.
Dotyczy to zasad otwierania rachunków bankowych, prowadzenia rozliczeń pieniężnych, oprocentowania środków pieniężnych, sposobu informowania o stanie środków na rachunku bankowym, warunków rozwiązywania umowy rachunku bankowego oraz dysponowania środkami pieniężnymi na rachunku bankowym.
W umowach o prowadzenie rachunku bankowego mogą być uwzględnione kwestie skutków umów rachunku bankowego na rzecz osoby trzeciej ( np. złożenie dyspozycji na wypadek śmierci), prowadzenie rachunków zastrzeżonych lub umiejscowionych.
Umowa rachunku bankowego powinna zapewniać równoprawne kształtowanie warunków współpracy banku oraz klienta.
Regulaminy wewnętrzne banków nie mogą być sprzeczne z przepisami prawa bankowego i prawa cywilnego.
Wszystkie operacje dokonywane za pośrednictwem rachunku bankowego muszą być zgodne z rzeczywistym przebiegiem operacji, którą dokumentują. Powinny one być kompletne i wolne od błędów rachunkowych.
Niedopuszczalne jest dokonywanie przeróbek w dowodach księgowych.
Zapisy numeru rachunków bankowych mogą być sporządzane ręcznie lub maszynowo, zachowując wzajemną zgodność treści.
Treść dokumentów związanych z prowadzeniem rachunku powinna być czytelna i zrozumiała a podpisy powinny być składane ręcznie.
W treści dopuszcza się stosowanie ogólnie znanych skrótów oraz symboli literowych lub cyfrowych.
Błędy na rachunkach bankowych są poprawiane a następnie podpisywane przez osobę upoważnioną do poprawiania błędów księgowych.
Umowa rachunku bankowego powinna określać[8] :
Ø strony umowy
Ø rodzaj rachunku
Ø walutę, w jakiej jest prowadzony rachunek
Ø czas, na jaki został otwarty
Ø wysokość i zasady oprocentowania
Ø tryb i warunki dokonywania zmian w umowie
Ø sposób dysponowania środkami zgromadzonymi na rachunku
Ø terminy dokonywania rozliczeń pieniężnych wysokość odszkodowania za przekroczenie terminu realizacji dyspozycji posiadacza rachunku
Ø sposób i termin wypowiedzenia lub rozwiązania umowy rachunku
Ø ...
stary_hipis